پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، در اهمیت صنعت گردشگری و توریسم همین بس که سال ۲۰۱۷ از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قالب قطعنامه‌ای به عنوان «سال جهانی گردشگری پایدار؛ ابزار توسعه» نامگذاری شد. این قطعنامه که در راستای آشنایی ملت‌ها با میراث تمدنی یکدیگر و تقویت ارزش‌های فرهنگی ملل مختلف تصویب شده بود، درواقع مهر تأییدی بر اهمیت صنایع خلاق گردشگری به عنوان یک ابزار توسعه پایدار در جامعه جهانی محسوب میشود. امروزه با توسعه راه‌ها و وسایل حمل و نقل و همچنین افزایش ارتباطات بین کشورها گردشگری بیش از پیش رونق یافته است. اگرچه کمتر کسی هست که با گردشگری و اثرات مثبت آن آشنایی نداشته باشد، اما هنوز بسیاری از کشورها بر روی گردشگری به عنوان یک صنعت خلاق حساب نمی‌کنند. این در حالی است که در برخی از کشورهای توسعه یافته این صنعت یکی از راه‌های اصلی افزایش ثروت ملی به شمار می‌رود. در این مقاله سعی داریم به گردشگری از دریچه یک صنعت خلاق نگریسته و ابعاد مختلف آن را بررسی کنیم.
از سال ۱۹۷۲ که کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی در یونسکو ایجاد شد، حدود هزار اثر از نقاط مختلف جهان به عنوان میراث جهانی شناخته شده و به ثبت رسیدند. در همین راستا یکی از پروژه‌های این کنوانسیون ایجاد شبکه‌ای از شهرهای خلاق جهان بود تا از طریق ایجاد نوعی همکاری بین‌المللی در بین این شهرها، یک منظومه منسجم جهانی از گردشگری خلاق شکل گیرد. در این شبکه شهرهای مختلفی که دارای پتانسیل‌های گردشگری خلاق هستند، بر اساس توانایی‌هایشان در رشته‌های مختلف مشخص گردیده‌اند. این رشته‌ها عبارتند از: ادبیات، فیلم، موسیقی، صنایع دستی، طراحی، رسانه و خوراکی‌ها. فهرستی از شهرهای مختلف در زیرمجموعه این رشته‌ها قرار دارند که راهنمای بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاران و توریست‌ها در سراسر جهان محسوب می‌شوند. برای مثال در رشته ادبیات شهرهای دوبلین و ادینبورگ، در رشته موسیقی شهرهای سویل و بولونیا و در رشته فیلم برادفورد و سیدنی جزو شهرهایی هستند که به عنوان قطب گردشگری خلاق شناخته شده‌اند.
صنایع خلاق گردشگری از چند جهت حائز اهمیت هستند؛ از جنبه اقتصادی سبب جابه‌جایی اعتبار بین کشورها شده و به توزیع ثروت در میان جوامع کمک می‌کنند؛ در همین راستا گردشگرانی که از کشورهای توسعه یافته به کشورهای کمتر توسعه یافته سفر می‌کنند، درواقع بخشی از ثروت کشورشان را به کشور مقصد انتقال داده و از این راه گامی در جهت توسعه اقتصاد ملی کشورهای مقصد برمی‌‍دارند. از جنبه اجتماعی، این صنایع سبب آشنایی اقوام و ملل مختلف با فرهنگ یکدیگر شده و گامی در جهت تحکیم روابط دوستانه ملت‌ها محسوب می‌شوند. از نظر زیست محیطی نیز می‌توان گفت که با ورود گردشگران به مناطق مختلف یک کشور در یک روند طبیعی، مراکز رفاهی گسترش یافته و امکانات خدماتی نیز افزایش پیدا می‌کنند که همین مسائل سبب توسعه مناطق توریستی میشود. البته توریسم از نظر زیست محیطی تهدیدهای بالقوه‌ای نیز دارد که باید تحت کنترل قرار گیرند.
گردشی که گردش مالی به همراه دارد
بر اساس آمارهای بین‌المللی صنعت گردشگری در سال ۱۹۵۰ حدود ۲۵ میلیون مسافر داشته است که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۱ میلیارد و ۲۳۵ میلیون نفر افزایش یافته است. همچنین در سال ۱۹۵۰ میزان درآمدهای مربوطه از صنعت گردشگری ۲ میلیارد دلار در سال بوده که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۱۲۲۰ میلیارد دلار رسیده است. آمار تعداد گردشگران در سطح جهان در سال ۲۰۱۶ نسبت به سال قبل از آن نیز حدود ۳٫۹ درصد یعنی ۴۶میلیون نفر افزایش داشته است. آمارهای بین‌المللی گردشگری از هفت سال گذشته روند کاملاً صعودی داشته و همواره رشد چشمگیری را به خود دیده است.
در حال حاضر صنعت گردشگری خلاق بعد از صنایع نفت و خودروسازی سومین صنعت درآمدزا در جهان به شمار می‌رود. با استناد به آمار اعلام شده از سوی سازمان جهانی گردشگری از هر ۱۲ تا ۱۵ شغلی که در دنیا وجود دارد، یکی از آن‌ها متعلق به گردشگران است. در حال حاضر صنعت گردشگری برای حدود ۲۶۵ میلیون نفر در جهان شغل ایجاد کرده است که مجموع فعالیت‌های آن‌ها حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را رقم می‌زند. کشورهای فرانسه، آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، چین، ترکیه و آلمان در رأس کشورهایی هستند که بیشترین گردشگران را به خود جذب کرده اند. در خاورمیانه نیز کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و ایران چهار کشوری هستند که بیشترین میزان ورود گردشگر را به خود اختصاص داده‌اند.
در بررسی جایگاه دولت و نقش آن در صنعت گردشگری می‌توان حوزه وظایف مربوطه را به چهار دسته قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و توسعه تقسیم کرد. در حیطه قانون‌گذاری دولت باید کلیه آسیب‌های بالقوه صنعت گردشگری را شناسایی کرده و در راستای پیشگیری از آن‌ها قوانینی را اعمال کند. امنیت سیاسی، امنیت اقتصادی، آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های زیست محیطی از جمله مهم‌ترین مواردی هستند که باید قوانین لازم در حیطه گردشگری برای آن‌ها به تصویب برسد. حوزه سیاست‌گذاری با حوزه برنامه‌ریزی پیوند تنگاتنگی دارد؛ زیرا سیاست‌گذاری یک گام قبل از برنامه‌ریزی بوده و بر اساس شناخت قبلی و مطالعه تجربیات انجام می‌گیرد؛ در این حوزه جایگاه فعلی ارزیابی شده و برای رسیدن به چشم‌اندازهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برنامه ریزی میشود. توسعه نیز ناظر به ارتقای ابعاد مختلف زیرساختی مربوط به صنعت گردشگری است.
از آنجایی که گردشگری به عنوان یک صنعت خلاق بیشتر از نوع ارتباط بین ملت‌ها است تا ارتباط بین دولت‌ها، بهتر است دولت تنها در بخش‌های کلان و زیرساختی این صنعت وارد شود و عمده بخش اجرایی را به قشر اجتماعی جامعه محول کند. در کشورهایی که هنوز گردشگری به طور پررنگ وجود ندارد، بهتر است دولت‌ها با سرمایه‌گذاری بر روی منابع انسانی از ظرفیت آن‌ها استفاده کنند. این مسئله با شکل‌گیری کسب‌وکارهای جدید اهمیت بیشتری پیدا کرده است و در این میان کارآفرینان اجتماعی نیز توجه ویژه‌ای به مباحث گردشگری خلاق نشان داده‌اند. اپلیکیشن‌های متنوع با پوشش ابعاد مختلف گردشگری از جمله امکانات رفاهی، امکانات خدماتی و اطلاع‌رسانی استفاده از این صنعت خلاق را بیش از پیش تسهیل نموده است. با توجه به موارد ذکر شده احتمالاً در سال‌های آینده شاهد رشد هرچه بیشتر صنایع خلاق گردشگری در سطح جهان خواهیم بود.
