پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، عروسک‌های بومی می‌تواند بخشی از باورها، اعتقادات، آداب و رسوم و زندگی روزمره فرد را شکل بدهد. در حالیکه این امر در جهان امروز که همه چیز با تکنولوژی، لپ‌تاپ و موبایل‌های هوشمند گره خورده است و به نوعی به سمت کالایی شدن پیش رفته، محصولات لوکس ارجحیت پیدا کرده‌اند و از امر معنا بخش و مفهومی‌ساز فاصله گرفتند، حتی کودکان یاد گرفتند عروسک‌هایشان را از محصولات خارجی و لوازم لوکس انتخاب کنند. این مسئله‌ای است که عروسک‌سازان هم به آن اشاره دارند که تمایل کودکان به سمت عروسک‌های خارجی است و توجه کم‌تری به عروسک‌های بومی دارند. «فاطمه حاجیان» یکی از عروسک‌سازان بومی است که عروسک‌های گندمی را می‌سازد و حتی ساخت آن را به کودکان آموزش می‌دهد. او ساخت این عروسک را از مادربزرگش یاد گرفته و برای معرفی این عروسک‌ها به دیگران آن‌ها را می‌سازد. این عروسک‌ها نه تنها برای سرگرمی کودکان بلکه برای سفره‌های هفت‌سین هم کاربرد دارد تا نوید روزهای پر برکت در سال جدید را به افراد خانواده بدهد. او درباره چگونگی و ساخت عروسک‌های گندمی «ننه مرضیه» می‌گوید.
«فاطمه حاجیان» ۲۹ سال دارد و عروسک‌های گندمی به نام «ننه‌مرضیه» را می‌سازد عروسک‌هایی که با گندم ساخته می‌شود و به نوعی به عنوان «برکت» از این عروسک‌ها یاد می‌کنند. او نزدیک به دو سال است که در حوزه عروسک‌سازی فعالیت می‌کند، از او درباره پیشینه این عروسک‌ها می‌پرسم و جواب می‌دهد: «عروسک‌های گندمی ننه‌مرضیه متعلق به روستای عنبرته از توابع شهرستان شازند استان مرکزی است. در گذشته زنان روستای عنبرته برای سرگرم کردن کودکان به صورت بسیار ساده این عروسک‌ها را می‌ساختند تا بچه‌ها با آن بازی کنند و مادران به کارهایشان بپردازند. حدود ۱۰ سال پیش مادربزرگم با سلیقه و ایده‌های خودش از این نوع عروسک‌ها می‌ساخت و به صورت خلاقانه برایشان دست، سر و پا درست می‌کرد، لباس‌های متنوع می‌دوخت و به عروسک‌ها اضافه کرد. او این عروسک‌ها را به نوه‌هایش هدیه می‌داد که یکی از آن عروسک‌ها نصیب من شد. بعد از مدت‌ها تصمیم گرفتم این نوع عروسک‌ها را بسازم و به کسانی که عروسک‌های گندمی را نمی‌شناسند، معرفی کنم.»
از «فاطمه» می‌پرسم این عروسک‌ها در اقوام دیگر هم وجود دارد یا نه، می‌گوید: «در نمایشگاه‌های صنایع دستی با عروسک‌های محلی دیگر هم آشنا شدم و با توجه به تحقیقاتی که داشتم عروسک گندمی در دیگر استان‌ها هم وجود دارد اما با شکل و شمایلی ساده‌تر آن را می‌سازند.»
از گندم در زمان‌های قدیم به عنوان برکت یاد می‌کردند و مردم دسته‌های خشک شده گندم را در خانه‌هایشان می‌گذاشتند تا ره‌آوردی از برکت برایشان باشد. به «فاطمه» می‌گویم تا چه اندازه با این موضوع آشناییت دارد و او جواب می‌دهد: «در این مورد بررسی‌های زیادی انجام دادم که در زمان‌های قدیم گندم نماد برکت بود و این نوع عروسک‌ها را می‌ساختند و به دیوار خانه‌هایشان آویزان می‌کردند. یا در سفرهای‌های هفت‌سین به عنوان تزیین از آن استفاده می‌کردند.»
او ادامه می‌دهد: «البته بگذارید اعترافی کنم که چرا به سمت عروسک‌سازی سوق پیدا کردم! بعد از فارغ‌التحصیلی بیکار بودم تصمیم گرفتم از طریق عروسک‌های گندمی کسب درآمد هم داشته باشم. به خود می‌گفتم آن‌هایی که اهل هنر باشند از این عروسک‌ها استقبال می‌کنند که اینگونه هم شد. شاید این عروسک‌ها برای گذشته‌ها و متعلق به روستاهای خاصی باشد اما با دیدن آن حس نوستالژیک به مردم القا می‌شود از همین رو از عروسک‌ها استقبال می‌کنند.»
از «فاطمه» درباره فروش عروسک‌ها می‌پرسم و تا چه اندازه عروسک‌های گندمی ننه مرضیه با اقبال روبه‌رو شده است که او جواب می‌دهد: «از فروش عروسک‌ها راضی هستم اما ترجیح می‌دهم که معرفی آن‌ها بیشتر شود تا افراد بیشتری عروسک‌های گندمی را بشناسند، روزی یکی از مشتریانم برای معرفی عروسک‌های گندمی آن را خریداری کرد تا در نمایشگاهی در اتریش از آن به عنوان عروسک بومی در ایران یاد کرد.»
شاید از ارگان، نهاد و یا سازمان‌های دولتی و شرکت‌ها به «فاطمه» پیشنهاد همکاری نشده است اما او با حضور در نمایشگاه‌های صنایع دستی سعی در معرفی عروسک‌های گندمی ننه مرضیه را دارد، او می‌گوید: «سال گذشته نزدیک‌های عید در پارکینگ پاساژ پروانه این عروسک‌ها را به نمایش گذاشتم و فرصت خوبی برایم فراهم شد و هم اینکه مردم عروسک‌های گندمی را شناختند. البته یکی از کارمندان میراث فرهنگی با غرفه عروسک‌های گندمی آشنا شد و خیلی از محصولات استقبال کرد که امیدوارم باعث معرفی این عروسک در آینده شود. همچنین عروسک خانه ماه گنج عروسک‌ها را خریداری کرد و به چندین نمایشگاه صنایع دستی دعوت شدم، از این حرکت خوشحالم و امیدوارم بتوانم در راستای معرفی عروسک‌ها گام‌های موثری بردارم.
او درباره آموزش عروسک گندمی به کودکان می‌گوید: «از سوی میراث فرهنگی برای آموزش عروسک‌ها به کودکان دعوت شدم که تجربه جالب و لذت‌بخشی بود درست است که در معرفی عروسک‌های گندمی هیچ تاثیری نداشت اما همین که کودکان یاد می‌گیرند با گندم، عروسکی بسازند هم برای آنان جالب است هم هنر قدیمی و ملی برایشان به یادگار می‌ماند.»
منبع: مهر
