وقتی اسباب ‌بازی‌های ایرانی گریه می‌کنند

به گزارش فناوری فرهنگی، وقتی نامی از اسباب ‌بازی برده می‌ شود برای بسیاری از ما که دوران کودکی را فارغ از همهمه فضاهای مجازی و بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای گذرانده‌ایم، صحنه‌هایی متفاوت تداعی می‌شود.
آن روز‌ها خبری از خرس‌های خیلی خیلی بزرگ چند صد هزار تومانی نبود و پیشرفته ‌ترین وسیله‌ها هنوز به کنترل از راه دور مجهز نبودند و نهایتاً رباتی پرسروصدا یا عروسکی که تنها گوشواره‌هایش روشن می‌شد و ترانه‌ای نامفهوم از شکمش پخش می‌شد، مدرن‌ترین اسباب‌ بازی روز بود.
در آن دوران تنوع اسباب ‌بازی‌ها کم بود و سیل عظیم کالاهای چینی هم بازار را اشغال نکرده بود اگرچه برخی اسباب‌ بازی‌ها از لحاظ ماده‌ سازنده چندان استاندارد نبودند و برای مثال وزن زیادی داشتند اما عمری طولانی هم داشتند.
برخی اسباب‌ بازی‌ها هم که از مواد پلاستیکی ساخته می‌ شدند ایرانی بودند و در بسته ‌بندی‌هایی بسیار ساده قرار می‌گرفتند که عمدتاً در زمره اسباب‌ بازی‌های دم ‌دستی بچه‌ها به ‌شمار می‌رفتند.
خمیر‌های بازی با رنگ‌های اصلی که درصورت ترکیبشان رنگ‌هایی دیگر هم خلق می‌شدند و همچنین مکعب‌های خانه‌سازی از اسباب‌ بازی‌های محبوب بودند.
با آغاز دهه هشتاد، عروسک‌های ساخت چین و با نام ایرانی به نام های دارا و سارا وارد بازار شدند که علاوه‌ بر قیمت گزافی که درمقایسه ‌با عروسک‌های موجود داشتند، بزرگ و سنگین بودند.
داراو سارا به دلیل نداشتن پیوستار فرهنگی لازم در مقابل عروسک‌های باربی که از کشور‌های غربی و به ‌صورت مجموعه‌ای کامل از لباس و نوشت‌افزار و لوازم عروسک و با آن چهره متفاوت وارد ایران می‌شدند، به حاشیه رانده شدند.
در ادامه، ورود روز‌افزون اسباب‌ بازی‌های چینی، بازار انواع مشابه را قبضه کرد و جنس هایی بی‌ کیفیت با مواد اولیه نامرغوب و غیراستاندارد از مبادی غیررسمی کشور وارد شد که نیاز‌های تازه‌ای را در نسل جدید کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کرد که دیگر پیوندی با نسل گذشته خود نداشتند.
شورای نظارت بر اسباب‌ بازی نیز که در سال‌های آغازین دهه هشتاد شورایی تازه ‌کار به حساب می‌آمد، به ‌رغم پژوهش‌های بسیار در زمینه فرهنگی موفق نشد با سیل ورود اسباب ‌بازی‌های قاچاق همراه شود و ناگهان بازار از اسباب‌ بازی‌هایی پر شد که بومی ‌سازی نشده بودند و با فرهنگ ما چندان سازگار نبودند.
امروز برخی فعالان صنعت وارد حوزه ساخت و عرضه اسباب‌ بازی شده‌اند که زیرنظر شورای نظارت بر اسباب‌بازی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کنند اما نسبت تولید و برنامه ‌ریزی ساخت و عرضه اسباب‌ بازی ایرانی همچنان در مقابل میزان ورود این کالاها به کشور قابل توجه نیست.
یکی از اسباب ‌بازی فروش‌های شیراز که فروشگاهش در نقطه شلوغ شهر قرار دارد، درباره وضعیت اسباب‌ بازی ایرانی به ایرنا می‌گوید: از لحاظ کیفیت محصول فقط دو شرکت وجود دارند که اسباب‌ بازی با کیفیت‌ تری درمقایسه با دیگر شرکت‌های ایرانی ارائه می‌دهند.
او می‌افزاید:برای تهیه همین اسباب ‌بازی‌های ایرانی هم با مشکل مواجهیم زیرا با افزایش قیمت ارز و بی‌ثباتی بازار، این شرکت‌ها حاضر نیستند کالای خود را به بازار عرضه کنند و مسلماً پس از افزایش قیمت آن‌ها را روانه بازار خواهند کرد به همین دلیل امروز تهیه جنس ایرانی سخت شده است.

** اسباب‌بازی ایرانی با نیاز جامعه هماهنگ نیست
این فروشنده مشکل دیگر اسباب ‌بازی ایرانی را ناهماهنگی این کالا با نیاز‌های کودکان و نوجوانان امروزی می‌داند و می گوید: با آنکه در بازی‌های فکری ایرانی شاهد پیشرفت‌های خوبی هستیم، اسباب‌ بازی ایرانی به دلیل سادگی و نیز کیفیت کم چندان طرفداری ندارد.
او ادامه می‌دهد: این اسباب‌ بازی‌ها کودکانی را که در عصر اینترنت و تکنولوژی زندگی می کنند، اقناع نمی‌کند.
این اسباب‌ بازی فروش می‌گوید: برای حمایت از کالای ایرانی، بازی‌های فکری ایرانی تهیه می‌کنیم چون کیفیت بهتری دارند و تمایل بچه‌ها و خانواده‌ها هم خرید این بازی‌هاست‌ همچنین 60درصد کودکان اگر حق انتخاب داشته باشند، ‌اول به سراغ بازی‌های فکری می‌روند.
این فروشنده همچنین گفت: بسیاری از مردم تا متوجه می‌شوند فلان اسباب‌ بازی ایرانی است،‌ آن را با نمونه خارجی تعویض می‌کنند حتی برخی حاضرند جنس بی‌ کیفیت چینی بخرند اما کالای ایرانی نخرند.
او مقصر این وضعیت را دست اندرکاران و بعد تولید‌کننده‌ها می‌داند و می گوید: دولت از بخش خصوصی حمایت نمی‌کند و تولید کننده هم برای آنکه صرفه اقتصادی ببرد کیفیت اجناسش را کاهش می‌دهد و این چرخه معیوب همینطور ادامه می‌یابد.
دبیر شورای نظارت بر اسباب‌ بازی در استان فارس می‌گوید: کانون پرورش فکری به‌عنوان متولی اسباب‌بازی بر روند ایده ‌پردازی، طراحی، تولید و عرضه اسباب‌بازی‌ها که توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد، نظارت می‌کند اما در این میان گاه بروکراسی دولتی و گاه بی‌اعتمادی بخش خصوصی به دولت موانعی را بر سر راه تولید اسباب‌بازی ملی ایجاد می‌کند.

**هم ‌افزایی بخش خصوصی و دولتی بازار اسباب ‌بازی ایرانی را رونق می‌دهد
زهرا افتخاری ایجاد هم‌افزایی بین بخش خصوصی و دولتی را راهکار پیشبرد امور در عرصه تولید اسباب‌ بازی می‌داند، او معتقد است: هر اسباب‌بازی باید از مرحله ایده‌پردازی تا توزیع زیر نظر متخصصان کودک نیازسنجی شود و این روند میسر نیست، مگر با کار شبانه‌ روزی بخش خصوصی در کنار بخش دولتی به عنوان نهاد نظارتی.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فارس از تلاش‌های مرکز آفرینش‌های کانون در دو سال گذشته برای حمایت از تولید داخلی اسباب‌بازی می‌گوید و بیان می‌کند: مرکز آفرینش‌های کانون در تهران با اعلام فراخوان در بخش ایده ‌بازار وارد شده است و در این زمینه با دریافت ایده‌هایی خلاقانه خوش درخشیده به‌ صورتی که می‌تواند با درنظر گرفتن نیاز کودک و نوجوان و نیز سوددهی اقتصادی در روند ساخت اسباب‌بازی ورود کند.
افتخاری فعالیت‌های سه استان بوشهر،‌ هرمزگان و خوزستان را در کنترل مبادی ورودی اسباب‌بازی قاچاق بسیار مهم ارزیابی می‌کند.
درحال حاضر مدیران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سه استان یادشده، علاوه‌بر دبیری شورای اسباب‌بازی استان، عضو کمیسیون قاچاق ارز و کالا و همچنین عضو کمیسیون‌های مختلف در اداره کل گمرک هستند.

** کودکان اسباب‌ بازی خارجی را دوست دارند
اما در روی دیگر سکه، حتی اگر همه مبادی قاچاق کنترل شوند، علاقه کودکان به اسباب ‌بازی‌های خارجی بیشتر از اسباب‌ بازی ایرانی است.
با سرزدن به چند اسباب ‌بازی فروشی شیراز‌ در نقاط مختلف شهر می‌توان دید که اسباب‌ بازی‌های خارجی در بسته ‌بندی‌های جذاب و با رنگ‌هایی نشاط ‌آور چشمان هر کودکی را به خود خیره می‌کند از همین رو در بدو ورود به اسباب‌بازی فروشی‌ها ابتدا به ویترین‌ها و قفسه‌های اسباب‌ بازی خارجی برخورد می‌کنیم و بعد در انتهای مغازه می‌ توان نشانی از اسباب‌بازی ایرانی دید که داخلی بودن آن از نوع بسته‌بندی ساده و رنگ‌های به‌ کار رفته در آن مشخص است.
دبیر شورای نظارت بر اسباب‌ بازی در استان فارس علت این نبود کیفیت را در میزان هزینه‌ای می‌داند که تولید‌کننده به طراح پرداخت می‌کند و می‌گوید: اسباب‌ بازی ایرانی در بخش ایده‌ پردازی موفق است اما هزینه کافی برای طراحی پرداخت نمی‌شود. نباید فراموش کرد رنگ به کودکان نشاط و شادابی می‌بخشد و بر گروه‌های سنی مختلف آثار روانشناختی عمیقی برجا می‌گذارد که در نخستین نگاه کودک را جذب می‌کند اما یکی از نقاط ضعف اسباب‌ بازی ایرانی به ‌کاربردن رنگ‌هایی تیره و غیرکارشناسانه است.

** اسباب‌بازی‌های خارجی بومی‌سازی شود
دبیر شورای اسباب ‌بازی کشور با بیان اینکه باید در ساخت و عرضه اسباب‌ بازی‌ها، بومی‌سازی صورت گیرد می‌افزاید: در این زمینه بسیار کم ‌کاری کرده‌ایم و باید اعتراف کرد که از کشوری همچون چین که اسباب‌ بازی و نوشت‌افزارهایی با نماد اسلامی تولید می‌کند، بسیار عقب‌تریم.
افتخاری معتقد است: ما در زمینه اسباب‌بازی فقط توزیع‌ کننده هستیم و باید حتماً‌ انقلابی در روند تهیه اسباب ‌بازی صورت گیرد تا کودکان خردسالمان را از نفوذ فرهنگی نامطلوب اسباب‌ بازی‌های خارجی برهانیم.
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بر ضرورت تشکیل کارگروه‌هایی متشکل از افراد متخصص تأکید می‌کند و می گوید: اصناف، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ، حوزه هنری، صدا و سیما و کانون باید زیر یک چتر خانواده‌ها را آگاه کنند و به آن‌ها درباره انتخاب درست اسباب‌ بازی اطلاعات دهند.
او پیشنهاد می‌دهد که بازی ‌سازان ایرانی چه در زمینه بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی و چه در زمینه اسباب ‌بازی اقدام کنند و هم کودکان و هم خانواده‌ها را از سردرگمی در دنیای انفجار اطلاعات نجات دهند.
افتخاری یکی از لوازم مهم بومی‌ سازی اسباب ‌بازی را هویت‌سازی برای عروسک‌ها می‌داندو معتقد است: با نوشتن کتاب داستان باید به عروسک شخصیت بخشید و همزمان حضور آن عروسک را در همه ارکان زندگی کودک برجسته ساخت تا کودک بتواند با آن خو بگیرد و از این طریق آموزش‌های لازم را درباره فرهنگ و زندگی ایرانی اسلامی دریافت کند.
این مقام مسئول برای مثال از آموزش در زمینه بحران آب و بحران زیست‌ محیطی به ‌وسیله اسباب‌ بازی سخن می‌گوید و می افزاید: اسباب‌ بازی‌هایی در کشور‌های دیگر تولید شده که فرایند آموزشی مشخصی را با هدف مواجهه با بحران‌های یادشده به کودک آموزش می‌دهند که حتی اگر در حوزه واردات اسباب‌ بازی به آن‌ها توجه شود با آموزه‌های لازم بومی در فرهنگ و سنن و آداب و رسوم ما همخوانی دارد.
دبیر شورای نظارت بر اسباب‌ بازی همچنین بر ضرورت وجود کارشناسان و مشاوران اسباب‌ بازی در حوزه‌های استانی کانون پرورش فکری تأکید می‌کند و می گوید: این موضوع به دلیل کمبود نیروی انسانی متخصص و عدم همکاری اداره امور استخدامی تاکنون میسر نشده است.
افتخاری علاوه‌ بر این معتقد است که باید شعب استانی شورای نظارت بر اسباب‌ بازی در استان‌ها ایجاد شود‌؛ به ‌ویژه در استان فارس که به مبادی ورودی کالای قاچاق نزدیک است و اهمیت وجود تشکلی نظارتی برای ساماندهی وضعیت واردات اسباب‌ بازی بسیار دیده می‌شود.
به گفته وی با آنکه شرایط ایجاد این شورا باوجود تلاش‌های صورت‌ گرفته هنوز میسر نشده است، در بحث ارزیابی و نظارت با هماهنگی اتاق اصناف فعالیت‌هایی صورت گرفته است ازجمله ضرورت نصب برچسب ارزیابی اسباب ‌بازی ایران در اسباب‌ بازی فروشی‌ها که با همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری فارس انجام شده است.
رئیس اتحادیه صنف پلاستیک و اسباب‌ بازی استان فارس نیز به ایرنا می‌گوید: ما از تولید اسباب ‌بازی ایرانی بسیار حمایت می‌کنیم اما متأسفانه در حال حاضر میزان زیادی از اسباب‌ بازی‌های موجود در بازار وارداتی است که تأثیراتی بر فرهنگ اسلامی ‌ایرانی ما می‌گذارد.

** جای رشته طراحی اسباب‌ بازی در دانشگاه‌ها خالی است
عبدالمحمد شرقی ورود به این عرصه را نیازمند کاری زیربنایی می‌داند و بیان می‌کند: شورای نظارت بر اسباب بازی پیش از این درخواست کرده بود که در دانشگاه‌ها رشته طراحی اسباب ‌بازی تعریف شود که بتواند با استفاده از نیرو‌های توانمند جوان کالایی منطبق با فرهنگ بومی و ایرانی تولید کند که تاکنون میسر نشده است.
وی معتقد است: مهم ‌ترین موضوع در بحث استقبال از اسباب ‌بازی ایرانی کمبود تنوع و تولیدات است که به گرد اسباب‌ بازی‌های خارجی نیز نمی‌رسد و اگر تولیدات ما بتواند نیاز کشور را رفع کند، همه مشکلات حل می‌شود.
شرقی تجارت پرسود کشور چین را از محل تولید و عرضه اسباب ‌بازی بیش از درآمد نفتی ایران می‌داند و می گوید: سهم ما از بازار 3 تا 5 درصد است درحالی که اسباب‌ بازی‌های وارداتی چینی، بی‌کیفیت و بعضاً یک‌ بار‌مصرف‌اند.
رئیس صنف اتحادیه اسباب ‌بازی فارس درباره نظارت بر نصب برچسب‌های شورای نظارت بر اسباب‌بازی نیز گفت: با همکاری این صنف با سازمان صنعت و معدن تاکنون 120 واحد اسباب‌بازی فروشی این برچسب‌های نظارت را دریافت کرده‌اند و این هولوگرام به افرادی که به ‌تازگی مجوز می‌گیرند نیز تعلق می‌گیرد و تاکنون از حدود 150 اسباب‌ بازی‌ فروشی در شیراز 120 اسباب‌ بازی فروشی این برچسب‌ها را دریافت کرده‌اند.

منبع:ایرنا