اهتمام ویژه به فناوری فرهنگی در راستای نقشه جامع علمی

با توجه به تاکیدات متعدد مقام معظم رهبری بر لزوم بهره‌برداری بهینه از مجموعه منابع کشور برای حرکتی منظم و پیوسته از وضعیت موجود به جایگاه علمی آرمانی، در قالب نقشه جامع علمی کشور، مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در نظر دارد که به منظور بررسی اقدامات و برنامه‌های دانشگاه‌های مختلف کشور به گفتگو با رؤسای برخی از دانشگاه‌ها بپردازد.
بر این اساس دانشگاه‌ها باید ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های خود را به سمت تحقق اهداف، راهبردها و اولویت‌های نقشه جامع علمی سوق داده، تا با توکل بر اراده لایزال الهی، وضعیت مطلوب علم و فناوری در افق 1404 محقق شود. در این نوبت گفتگوی ما با دکتر علی خاکی صدیق، رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی از نظر شما می‌گذرد.

دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی یک دانشگاه تخصصی فنی و مهندسی است که طبعاً مزیت‌ها و نقش‌های آن هم در همین حوزه تعریف می‌شود. از جمله ظرفیت‌های ما مربوط به هرم اعضای هیئت علمی است که هرم بسیار خوبی است و شامل 50 درصد دانشیار و استاد و بیش از 45 درصد استادیار جوان است و ظرفیتی را از نظر نیروی علمی کارآمد برای ما ایجاد کرده است.

از سوی دیگر دانشجویان ما با توجه واقع شدن دانشگاه در پایتخت و شناخته‌شدگی دانشگاه از بهترین دانشجویان کشور هستند و برای هر صندلی دانشگاه خواجه نصیر رقابت زیادی وجود دارد.

مزیت بعدی ما را می‌توان اعتماد صنعت به دانشگاه خواجه نصیر عنوان کرد. در حال حاضر و پس از حدود سه دهه که از تأسیس دانشگاه خواجه نصیر می‌گذرد انجام صدها پروژه صنعتی موفق در طی این سال‌ها، ظرفیت بسیار خوبی را هم در خود دانشگاه ایجاد کرده و هم موجب شده که صنایع فعال در حوزه‌های کاری مختلف مرتبط با ما، به دانشگاه اعتماد پیدا کنند.

همچنین استحضار دارید که دانشگاه خواجه نصیر علاوه بر حوزه فنی و مهندسی، علوم پایه شامل ریاضی، فیزیک و شیمی را نیز پوشش می‌دهد. در همین رابطه، علاوه بر عملکرد موفق دانشگاه در حوزه صنعت که سرمایه و اعتبارِ اعتماد صنعت را به همراه داشته، ما نیروهای علمی جوان مستعدی را در میان هیئت علمی و دانشجویان داریم که فعالیت‌های پژوهشی نظری و کاربردی خوبی داشته‌اند و این شرایط خوبی را از نظر تولید علم و حرکت علمی هم در مرزهای دانش و در حوزه مباحث کاربردی برای ما ایجاد کرده است. به طور مثال میانگین چاپ مقاله توسط هر استاد در دانشگاه ما سه مقاله در سال است که سرانه بالایی است و میانگین نگارش و تألیف کتاب استادان ما نیز 3/1 است.

ما در راستای وظیفه عمومی که به عهده داریم، ارتقای کیفی آموزش و پژوهش را مورد توجه قرار داده‌ایم و در سه سال گذشته تمام برنامه‌ریزی‌های دانشگاه در جهت ارتقای کیفی بوده است. با توجه به این اولویت‌بخشی ما از نظر کمی حداقل گسترش را داشته‌ایم و این گسترش نیز ناظر به حوزه‌های خاص و میان‌رشته‌ای بوده است. بر این اساس ما به دنبال گسترش کمی رشته‌های متعارفی که در سایر دانشگاه‌ها نیز ارائه می‌شود نبوده‌ایم، بلکه به حوزه‌های میان‌رشته‌ای و خاص توجه داشته‌ایم؛ حوزه‌هایی مانند مهندسی‌های بایو، برق و مکانیک، رمز، سیستم‌های فضایی، شیمی دارویی، سیستم‌های پیچیده، فناوری فرهنگی، تخصص‌های میان‌رشته‌ای مربوط به نفت و… . اینها همه زمینه‌هایی فوق تخصصی است که رد پای آن‌ها را می‌توان در نقشه جامع علمی کشور دید و ما طی دو سال گذشته و تحت عنوان پژوهش‌های ویژه سرمایه‌گذاری خوبی بر آنها داشته‌ایم.

به عبارت دیگر ما به طور مشخص بر برخی زمینه‌های تخصصی که در نقشه جامع علمی و دیگر اسناد بالادستی مورد تأکید و توجه قرار گرفته مانند واقعیت مجازی، مهندسی بایو و هوا فضا متمرکز شده و برای گسترش آنها برنامه‌ریزی کرده و قصد داریم با سرمایه‌گذاری مناسب در این رشته‌های خاص و تخصصی نقش دانشگاه خواجه نصیر را در این حوزه‌ها پررنگ‌تر کنیم.

بخش دیگری نیز که مورد توجه ما بوده و به آن ورود کرده‌ایم حوزه‌های میان‌رشته‌ایست که تاکنون حوزه‌های مکاترونیک، فناوری فرهنگی و حقوق در مهندسی است.

با توجه به این که فناوری فرهنگی یکی از زمینه‌های مورد تأکید در اسناد بالادستی است و معاونت علمی ریاست جمهوری نیز سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در این حوزه انجام داده است، ما نیز اقدام به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این حوزه کرده‌ایم. هدف ما از پرداختن به موضوع حقوق در مهندسی نیز این است که مهندسان ما با مباحث حقوقی آشنا باشند و مسائل حقوقی مهندسی بهتر شناخته شوند.

در این سه حوزه میان‌رشته‌ای اقدامات بیشتری صورت گرفته و در برخی دیگر از حوزه‌ها نیز اقدامات عموماً در سطح شناسایی زمینه و یا طی مقدمات جریان دارد، اما هنوز به سطح نتایجی که در سه حوزه مذکور اشاره شد نرسیده‌ایم. حتی در مواردی همچون بایو مکانیک و بایو الکتریک اقدام به جذب کادر هم شده است.

یکی دیگر از حوزه اقدامات ما مربوط به گسترش فعالیت‌های بین‌المللی است. شما مستحضرید که یکی از محورهای اصلی برای بالا بردن ضریب نفوذ جمهوری اسلامی آموزش عالی است. لازمه بالا بردن ضریب نفوذ از این طریق فعال کردن و ارتقای جنبه‌های بین‌الملل آموزش عالی است که گاه تحت عنوان دیپلماسی علمی نیز از آن یاد می‌شود. در همین راستا ما در سال گذشته حوزه معاونت بین‌الملل را ایجاد کردیم و از همان زمان تاکنون رایزنی، گفتگو و تعامل با ده‌ها دانشگاه معتبر بین‌المللی برای برپایی دوره‌ها و همچنین پروژه‌های مشترک آغاز شده است.

یکی از زمینه‌های راهبردی مورد توجه ما در این رایزنی‌ها و تعاملات هوافضا و بهترین دانشگاه‌های کشور روسیه بوده است که تقریباً به جاهای خوبی نیز رسیده است. تعاملات ما در این زمینه با دانشگاه‌های مایی و ام جی او بوده و تا کنون نیز بسیار خوب پیش رفته است.

یکی دیگر از اقداماتی که ما انجام داده‌ایم تلاش برای جذب استادان خارجی با عنوان استاد وابسته در دانشگاه خواجه نصیر بوده است. در این راستا تا الان با دو پروفسور روسی و رومانیایی قرارداد بسته‌ایم و پروژه‌هایی تعریف شده و در حال انجام است.

بنابراین اگر بخواهم اقدامات انجام شده در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی در راستای نقشه جامع علمی کشور را جمع‌بندی کنیم می‌توانیم در دو دسته کلی برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها به منظور بالا بردن کیفیت فعالیت‌های دانشگاه و بین‌المللی‌سازی دانشگاه از آنها یاد کرد. این دو هدف‌های اصلی ما در سال‌های اخیر بوده که می‌توان آنها را در راستای اهداف نقشه جامع علمی کشور ارزیابی کرد.

اولین بار دو سال پیش بود که مطالعه‌ای در دانشگاه انجام شد و ما دیدیم بحث فناوری فرهنگی که مورد توجه اسناد بالادستی هم قرار دارد چندان در کشور جدی گرفته نشده و به آن پرداخته نمی‌شود.

این که ما چگونه از ابزار فناوری برای پیشبرد اهداف فرهنگی استفاده کنیم، در کشور ما به صورت سعی و خطایی مورد اهتمام بوده و هست. معنای این توصیف این است که در کشور ما افرادی با تخصص مهندسی یا نرم‌افزار هستند که اینها با تکیه به ذوق فرهنگی خودشان و به واسطه دغدغه‌ای که در این زمینه دارند کارهایی در زمینه‌های مختلف هنری و فرهنگی انجام می‌دهند و از ابزارهای فناورانه و نرم‌افزاری برای توسعه برخی مفاهیم و مقولات و انواع هنری و فرهنگی استفاده می‌کنند.

مطالعه دو سال پیش ما را به این نتیجه رساند که ما در داخل کشور هیچ جایی را نداریم که به صورت آکادمیک و دانشگاهی و علمی با این موضوع برخورد کرده باشد و برای مثال ما در حال حاضر جایی برای آموزش فناوری فرهنگی و یا دانش‌آموخته‌ای در این زمینه نداریم تا بتوان به این پشتوانه مراکزی دانش‌بنیان تأسیس و پروژه‌هایی فرهنگی را اجرا کرد.

بررسی ما شامل رصد این موضوع در دیگر کشورها نیز بود و بر اساس نتایج به دست آمده دریافتیم که پیشتاز این زمینه دانشگاهی در کشور کره جنوبی است که نخستین ایده‌ها در این حوزه در آن دانشگاه زده شده و سپس به کشورهای اروپایی و آمریکایی انتقال یافته و مورد استقبال وسیع قرار گرفته است.

ما با آن دانشگاه ارتباط برقرار کردیم و چند نوبت رفت و آمد و جلسات مستمری را با تیمی تخصصی از آن دانشگاه داشتیم و نتیجه آن جلسات و رایزنی‌ها این بود که با همکاری این دانشگاه دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه فناوری فرهنگی در دانشگاه خواجه نصیر راه‌اندازی کنیم. مدتی است که ما در حال فراهم کردن مقدمات این موضوع هستیم که اگر اتفاق بیفتد برای نخستین بار در کشور است. آنها موافقت اولیه خود را ابراز کرده‌اند و توافق‌نامه‌ای هم امضا شده و حتی سرفصل دروس نیز فراهم شده است.

ما معاونت علمی ریاست جمهوری را نیز در جریان این موضوع قرار داده‌ایم و آنها هم استقبال خیلی خوبی از این اقدام کردند. در حال حاضر طرحی که برای برگزاری این دوره داریم برای تصویب به وزارت علوم ارائه شده و تقریباً همه سطوح در وزارتخانه نیز با آن موافقت کرده‌اند و آنچه باقی مانده انجام کارهای رسمی آن است. ما امیدواریم که، اگر خدا بخواهد، برای پایان 2016 و اوایل 2017 میلادی نخستین دوره راه‌اندازی شود.

یکی از نکات مد نظر ما در تدوین سرفصل‌ها نیز این بود که بحث فرهنگ دینی و این که ما می‌خواهیم فناوری را در خدمت فرهنگ دینی قرار دهیم مورد توجه قرار گیرد. این جزء مواردی است که ما باید روی آن کار کنیم و یکی از شاخه‌هایی که ما درخواست کردیم و در جلسه تخصصی به آن رسیدیم و انجام شد بحث فناوری در حوزه فرهنگ دینی است.

ما یک برنامه راهبردی پنج ساله داریم که این اهداف از آن طریق پیگیری می‌شوند. اما در مجموع یکی از اهداف اصلی ما رسیدن دانشگاه به سطح دانشگاه‌های برتر دنیاست و معنای آن این است که دانشگاه باید در عرصه‌های بین‌المللی وارد شود و از نظر کمیت و کیفیت تولید علم ارتقا پیدا کند. هدف‌گذاری ما در برنامه پنج ساله جاری دانشگاه بیشتر در این راستاست.

در کنار این موضوعات تخصصی ما بر مباحث فرهنگی در دانشگاه نیز تأکید ویژه‌ای داریم و به طور مشخص هدف ارتقای کلی اخلاق حرفه‌ای در دانشگاه را تعقیب می‌کنیم. در این راستا پشتیبانی خوبی از کارگروه اخلاق حرفه‌ای دانشگاه شده و هدف ما این است که دانشگاه را از نظر اخلاق حرفه‌ای، شامل اخلاق آموزشی، اخلاق پژوهشی، اخلاق اداری، اخلاق دانشجویی و … ارتقا بدهیم.