سیاست فرهنگی مدیریت، ارزش و مدرنیته در صنایع خلاق

جامعه در عصر حاضر مقوله پیچیده‌­ای است که به ­وسیله گستره وسیعی از سیاست ­ها، روندها و تکنیک‌های متناقض سازماندهی و اجرا می­ گردد. چنین تناقضاتی در هیچ کجا به‌اندازه سیاست فرهنگی با شدت و وضوح حس نمی­ گردد. این کتاب بینش ­هایی از حوزه‌­های مختلف مطالعاتی را به‌کار می­ گیرد تا در درک سیاست فرهنگی معاصر، به مخاطب خود کمک کند.

کتابی که پیش رو دارید با استفاده از مطالعات موردی، از جمله تحلیل حقیقت و اصالت کار در صنایع خلاق، احیای مدنی و سیاست فرهنگی دولت کنونی در بریتانیا، نگرش و مفهوم ارزش را در بخش فرهنگی مورد بحث قرار داده و نشان می­ دهد که ارزش چگونه در سازمان ­های فرهنگی شکل می­ گیرد.

کتاب حاضر به شکلی منحصربه‌فرد، با عبور از مرزهای انضباطی، مقدمه­‌ای کامل را بر موضوع بیان داشته و درنتیجه، برای کارشناسان حوزه­ های مختلف اعم از مدیریت هنر، مدیریت عمومی و غیرانتفاعی، مطالعات فرهنگی، جامعه­ شناسی و علوم سیاسی جالب توجه خواهد بود. ضمن اینکه مطالعه این کتاب، برای شاغلین در حوزه­ های فرهنگ، هنر و سیاست عمومی واجب و ضروری بوده و توصیه می­ گردد.

در بررسی که روث آدامز، مدرس صنایع فرهنگی و خلاق در کالج کینگ لندن، بر این کتاب نوشته، آمده است: دِیو اُبرین در این کتاب بررسی موشکافانه و مختصر، تصویری نقادانه و دقیق را از حوزه پیچیده و اغلب متناقض سیاست فرهنگی ارائه می ­کند. او کوشیده است تا با ترکیب گستره عظیمی از متون کلیدی حوزه ­های متنوع علمی و خلاصه کردن آنها در یکدیگر، به ­طور شفاف و متقاعدکننده‌­ای نشان دهد که سیاست فرهنگی چگونه از زمینه ایدئولوژیک و تاریخی مدرنیته و اشکال به هم پیوسته فرد، دولت، اقتصاد و صنعت برخاسته است.

کتاب، با آوردن نظرات و استدلال­‌هایی تأمل برانگیز درباره رابطه بسیار پیچیده میان مطالعه آکادمیک سیاست فرهنگی و به‌کار بردن آن، به ­خوبی از عهده بیان اهمیت این مفهوم «هم به ­عنوان بخش مهمی از دنیای مدرن و هم به ­عنوان حوزه‌­ای آکادمیک، میان­‌رشته­‌ای و ممتاز» برآمده است. نویسنده در این کتاب به تشخیص و شناسایی راه ­هایی می ­پردازد که علوم اجتماعی در آنها به ­وسیله سیاست­گذاران مورد استفاده و سوءاستفاده قرار گرفته و ادعاهای غیرعقلانی که درباره ظرفیت فرهنگ به وجود آمده تا مسائل و مشکلات اجتماعی و اقتصادی جوامع پساصنعتی را مطرح نماید، از جرم و بیکاری گرفته تا «فقر آرزو».

آدامز بر این باور است که سیاست فرهنگی در جذب مخاطبین هدف خود از میان دانشجویان صنایع خلاق و فرهنگی موفق عمل کرده است. به عقیده وی، این کتاب حوزه­‌های مهمی را هم­چون زمینه ­های استدلالی و بنیادی برای سیاست فرهنگی، احیا و نوآفرینی از طریق فرهنگ، ارزش فرهنگی، ارتباط میان یک طبقه و سلیقه آن و نقش سازمان­ های فرهنگی تحت پوشش قرار داده و اگرچه همانند یک کتاب راهنمای اولیه در زمینه موضوع مورد بحث عمل می­ کند، ولی آن­قدر ژرفا دارد تا آگاهی‌­ها و بینش‌­های مفیدی را در همین راستا در اختیار دانشجویان و پژوهشگرانی با سطوح علمی مختلف و فراتر از قشر دانشگاهی، در میان بازار کار بگذارد. مخاطبین این کتاب علاوه بر بهره‌­مندی از مزیت درک و تجربه‌­ای عمیق‌­تر از بخش فرهنگی و ویژگی ­های منحصربه‌فرد آن بیشتر، به اهمیت برخی از نکات ظریفی که این کتاب تحلیلی بر آنها است، پی خواهند برد؛ به ­ویژه آنها که با ذات و ماهیت کار خلاق و فرهنگی سر و کار دارند. اُبرین در کتاب خود ادعا کرده است که کار خلاق، هم از نیروی انسانی بهره گرفته و هم به آنها امتیاز می­ دهد؛ زیرا خلاقیت به‌عنوان مقوله‌­ای در نظر گرفته می ­شود که باعث بهبود زندگی و امری آرمانی است. آدامز می ­افزاید که این کتاب با مباحثاتی که در راستای مسائل مربوط به سیاست فرهنگی مطرح کرده است، بسیاری از نقاط ضعف و کاستی ­های این حوزه و تکالیفی را که در این حوزه وجود دارد، مطرح می­ کند و در حالی­که این ارزیابی، یک تحلیل جمع­‌بندی شده بسیار مهم در این زمینه است، بااین‌وجود اکثر قریب به‌اتفاق مطالب و موضوعات آن در جامعه دانشگاهی و با مشورت با اهالی آن تهیه و تدوین گردیده است. این موضوعی است که در دهه ­های اخیر رشد چشمگیری در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی داشته است؛ کارشناسانی که در این حوزه کار می ­کنند باید به­ خوبی از فرصت ­ها و تهدیدهایی که در این زمینه از سوی دولت وجود دارد، به­ علاوه قابلیت عرضه چنین مقوله‌­ای به بازار، اطلاع کامل داشته باشند.

مطابق با آنچه در مقدمه آمده است، نویسنده در ابتدای کتاب، بحث خود را با نگاهی به اصلی­‌ترین و کلیدی‌­ترین مفاهیمی که در این حوزه وجود دارد، یعنی فرهنگ، ارزش و صنایع خلاق که در عنوان کامل کتاب نیز ذکر شده‌­اند، آغاز می­ کند. وی مدعی است که کتاب حاضر اولین کتابی است که این سه حوزه مهم مطالعاتی را یک­جا مطرح و روی آنها و روابط میان­شان کار کرده است. اُبرین معتقد است که سیاست فرهنگی، با اثبات اهمیتی در هر دو جایگاه خطیر اقتصاد و جامعه در مقوله تجدد و نوگرایی دارد، خود مطالعه موردی مناسبی جهت درک مسائل در حوزه ­های مدیریت، ارزش و نوگرایی است. او سپس بحث خود را با جستجوی جایگاه ویژه و منحصربه‌فردی که به سیاست فرهنگی به ­عنوان پیامدی از پیوند آن با انگاره ­های هنری و زیبایی‌­شناسی، اختصاص می ­یابد، ادامه می­ دهد. استدلالی هم­سو و مرتبط نیز با موضوع مدیریت در این کتاب شکل گرفته است که تأکید ویژه­ای بر رابطه میان مباحث هنری و سیاست فرهنگی دارد؛ به این ترتیب بخش اول کتاب که با همان عنوان «مقدمه» معرفی شده است، به اتمام رسیده و بخش­ های دیگر کتاب که مطالعات موردی در این حوزه و تئوری ­ها هستند آغاز می­ شوند. موضوعاتی که در ادامه مطرح می­ شوند، موضوعاتی نظیر تعیین زمینه برای سیاست فرهنگی، مقوله مصرف فرهنگی در زندگی اجتماعی عصر حاضر، زندگی در اقتصاد خلاق، پایان عصر احیا و نوآفرینی از طریق فرهنگ و تئوری ­های «ارزش عمومی» و سازمان­ های فرهنگی؛ نویسنده از ابتدا با محور قرار دادن موضوع نوگرایی و مدرنیته و اهمیت سیاست­گذاری در آن، کوشش می­ کند تا جنبه ­های نظری مختلف در این زمینه را بیان نموده و سپس با به میان آوردن مسئله مصرف و ارتباط آن با هویت اجتماعی انسان­ها، مخاطب را به درکی از خلاقیت و کار خلاق هدایت می­ کند. وی در همین راستا نیز با بیان ویژگی های زندگی در جامعه‌­ای که اقتصاد خلاق را در پیش گرفته است، تلاش کرده است تا تصویر بهتر و واضح‌­تری را از چنین زندگی پیش روی مخاطب خود قرار دهد، چراکه این تصویر، تصویری پر از ابهام و تردید است. سپس فعالیت ­هایی را باز می­شمارد که جنبه­ های اجتماعی سیاست فرنگی را که با سیاست ­های محلی بنگاه­ های ملی سر و کار دارند، منعکس می ­نماید. در پایان نیز، اُبرین به ­عنوان نتیجه‌­گیری، با آوردن بی­‌بی­‌سی به‌عنوان یک نهاد فرهنگی بسیار مهم که در بریتانیا شکل گرفته و نقشی اساسی را در این زمینه در کل جهان ایفا می ­کند، به مباحثات خود پایان داده و سعی می ­کند تا همه آن بحث­ های نظری مطرح شده را برای قشر مورد هدف خود در قالب این مثال به‌خوبی جا بیندازد.

دِیو اُبرین مدرس و استاد صنایع خلاق و فرهنگی در دانشگاه دولتی شهر لندن در بریتانیا است. حوزه تخصصی وی، مسائل سیاست فرهنگی مدنی و ارزش فرهنگی بوده و دارای مدرک دکترای جامعه ­شناسی از دانشگاه لیورپول است. فعالیت‌های او در زمینه ارزش فرهنگی شامل مأموریت و گزارش اخیر وی برای وزارت فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا، در کنار مقاله ­های متعددی است که در کنفرانس ­ها ارائه شده و مقالات پژوهشی که در دست اقدام می­‌باشند.