بازی با عروسک‌های بومی به فرهنگسازی نیاز دارد

آمن خادمی گفت: لیلی، همان عروسک است؛ عروسکی که بیشتر دختر بچه ها در منطقه نورآباد ممسنی(استان فارس) از آن استفاده می کنند. در زمان قدیم که مثل الان کارخانه های بزرگ عروسک  سازی نبود پیرزن ها و در برخی مواقع پیرمردهای قوم لر برای سرگرم کردن بچه‌ها  و همچنین آشنا کردن آنها با رمز و رموز زندگی لیلی درست می کرند.

او به تاریخچه ساخت این عروسک‌های بومی که به «لیلی» معروف هستند، اشاره و بیان کرد: پیشینه ساخت لیلی به زمان های نامعلوم برمی گردد. چنانچه بر اساس یک گزارش میدانی تا ۲۰۰ سال پیش برخی از پیرمردهای لر در شهرستان نوراباد ممسنی برای فرزندان خود و اقوام‌شان، به رایگان لیلی درست می کردند. به این ترتیب که بچه‌های کوچک، با سنگ، یک محوطه دایره مانند درست می کردند که به آن «قَله تو» گفته می‌شد. معمولا قَله توها  در فضایی بیرون از خانه و در فضای آزاد ساخته می شد و ساخت یک زندگی واقعی و مستقل را تداعی می‌کرد.

خادمی به روش ساخت عروسک لیلی اشاره و بیان کرد: عروسک لیلی ساختار ساده ای دارد. بدنه اصلی آن از به هم وصل کردن دو چوب به شکل چلیپا(صلیب) شکل می گیرد و دستانش با دو نی که از طول بریده شده اند ساخته می شود. با بستن نخ به دستان لیلی و ایجاد مفصلی نخی، بازوان عروسک دارای حرکت می شود که ویژگی اصلی عروسک است. در مرحله بعد لباس های عروسک دوخته شده و بر تنش پوشانده می شود. لباس های لیلی شامل پیراهن، دامن ، روسری، چارقد، وسایل تزیینی و … بوده است. سر عروسک بعد از دوخت لباس باید درست شود. زیرا در غیر این صورت نمی توان گردن را درست مهار کرد. سر عروسک با پارچه ای نواری که به دور خود پیچیده می شود شکل می گیرد. پس از اینکه دایره صورت به اندازه دلخواه در آمد پارچه ای سفید روی آن کشیده  و اجزای صورت با ذغال در قدیم و خودکارمشکلی(جدید) نقاشی می شود که از نظر چهره شباهت زیادی به زنان این منطقه دارد.

به گفته این احیاکننده عروسک لیلی، چیزی که این عروسک ها را دوست داشتنی و صمیمی می کند این است که اجزای مختلف آن مانند مو و لباس و … از وسایل طبیعی ساخته می شود. حتی مادران برای ساخت این عروسک از مو های خود برای لیلی گیس درست می کنند و عشق خود را در آن می ریزیند. در پایان به رسم رقص های کردی و لری دستمالی به دستان لیلی وصل می شود.

خادمی به دلایل احیای دوباره عروسک لیلی اشاره و بیان کرد: امسال به زادگاه خود، نورآباد ممسنی رفتم و دیدم بر تن عروسک‌های باربی که هیچ سنخیتی با فرهنگ و آداب و رسوم ما ندارد لباس محلی کرده‌اند و دیگر از آن عروسک‌های دوران بچگی خبری نیست. حتی زنان منطقه، دیگر آشنایی چندانی با روش ساخت لیلی نداشتند و تنها یک پیرزن به نام خاله شاهزاده باقی مانده بود که چگونگی درست کردن لیلی را می‌دانست. در نتیجه من و خواهرم آوا خادمی به نزد او رفتیم و شیوه ساخت را از خاله شهرزاد فراگرفتیم و حالا به ساخت لیلی، به شکل محدود مشغول هستیم. صورت لیلی‌ها را هم سارا طبیب زاده، انیماتور طراحی می کند.

به گفته او در حال حاضر تعدادی از بچه‌ها در نورآباد ممسنی از عروسک لیلی استفاده می‌کنند و مادران و مادربزرگ‌ها هم تشویق شده‌اند تا برای فرزندان و نوه‌های خود، عروسک لیلی درست کنند. اما استفاده از این عروسک و معرفی آن نیاز به برنامه‌ریزی و حمایت دارد. به این معنی که رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی می‌توانند عروسک‌های بومی را به مردم معرفی و به‌گونه‌ای فرهنگسازی کنند که بچه‌ها به جای استفاده از باربی با این عروسک‌ها بازی کنند یا آژانس‌های گردشگری، فضایی برای معرفی عروسک‌های محلی به گردشگران خود فراهم آورند.

خادمی در پاسخ به این‌که برای بازاریابی عروسک‌های لیلی چه کرده گفت: برای بازاریابی و معرفی این عروسک‌ها، با افسانه احسانی مدیر موسسه آوای طبیعت پایدار که خود به احیای عروسک‌ها در منطقه قشم و قزوین و خراسان جنوبی پرداخته صحبت کردم. .یک قسمت از برنامه «خندوانه» هم به معرفی عروسک‌های بومی اختصاص داشت که تا حدی در معرفی این نوع عروسک‌ها موثر بود اما هنوز به صورت جدی کاری برای بازاریابی نکرده‌ام.