به گزارش فناوری فرهنگی،در ایران چند 10 شرکت ثبت شده بازیسازی و همچنین بیش از صد تیم بازیسازی مستقل وجود دارد اما متاسفانه هیچگاه مطلب پژوهشی دقیقی درباره وضعیت این بازیسازان و بهطور کلی وضعت بازیسازی در ایران از دیدگاه اقتصادی منتشر نشده است. از این رو، تصمیم گرفتیم با کمک واحد پژوهش بنیاد ملی بازیهای رایانهای نخستین گام را برای بررسی این وضعیت برداریم و ببینیم وضعیت بازیسازی در ایران از نگاه اقتصادی چگونه است. پرسشنامهای دقیق و علمی تهیه و توسط 14 شرکت بزرگ بازیسازی در ایران تکمیل شد. آماری که از این پرسشنامه بهدست آمده دربردارنده نکاتی است که معلوم میکند نقاط قوت و ضعف کجاست و چطور میشود به بهترین عملکرد ممکن رسید. تحلیلی که در ادامه میخوانید براساس نتایج علمی و آماری میکوشد به تفصیل، تصویری درست از وضعیت پیش روی این صنعت بهدست دهد. این پیمایش آنلاین که بین 14 شرکت بازیسازی انجام گرفته بهدلیل عدم نمونهگیری تصادفی بهلحاظ علمی قابل تعمیمدادن به کل شرکتهای بازیسازی نیست ولی بهدلیل مشارکت شرکتهای مطرح بازیسازی در این پیمایش، از اعتبار مناسبی برخودار است.
12 شرکت در تهران و دو شرکت در کرج
این 14 شرکت از بین شاخصترین و فعالترین شرکتهای ثبتشده بازیسازی گزینش شدهاند. 12 شرکت در تهران و دو شرکت در کرج مستقر هستند.
قدیمیترین شرکت این مجموعه آماری در سال 82 و نوپاترین شرکت نیز در سال 91 شروع بهکار کردهاند. بیشترین ثبت شرکت مربوط به سال 92 است.
افت شدید بازار بازیهای یارانه شخصی
فعالیت این شرکتها در زمینه ساختن بازیها به این شکل است که ساخت بازیهای بزرگ رایانههای شخصی و بازیهای موبایلی به یک اندازه است و هرکدام 40 درصد از زمینه فعالیتی را پر میکنند. بقیه شرکتها که 20 درصد از وضعیت کلی را شامل میشود به ساختن بازیهای «تحت مرورگر آنلاین» (Online Browser Games) میپردازند. این درصد مشابه در زمینه ساختن بازیهای موبایلی و بازیهای رایانههای شخصی بیانگر این موضوع مهم است که با وجود هزینهبر بودن ساختن بازیهای رایانههای شخصی و ریسکپذیربودن انتشار و فروش این نوع بازیها، شرکتهای بزرگ بازیسازی همچنان به ساخت بازی برای رایانههای شخصی اهمیت میدهند. البته در صورتی که تعداد شرکتکنندگان این نظرسنجی بیشتر میبود، احتمالا ساختن بازیهای موبایلی درصد بیشتری را بهخود اختصاص میداد چرا که در حال حاضر اکثر بازیسازهای داخلی گرایش بیشتری به بازیهای موبایلی پیدا کردهاند. دلیل این امر نیز به بازار نسبتا مناسب بازیهای موبایلی در کشور برمیگردد در حالی که بازار بازیهای رایانههای شخصی افت شدیدی کرده است.
ساخت بازیهای سهبعدی و بزرگ نتیجه درخوری نداشته است
از طرفی، میشود اینگونه تحلیل کرد که شروع بهکار بیشتر شرکتهای بازیسازی داخلی با ساختن بازیهای سه بعدی و بزرگ همراه بوده است. گرچه درصد بسیاری از این بازیها که با کمترین تجربه ممکن و برای رقابت با محصولات پرزرق و برق خارجی ساخته شده بودند فاقد کیفیت لازم بودند و جز یکی دو مورد به نتیجه درخوری ختم نشدند.
حداقل مالکیت ساختمان و میانگین پرسنل 16 نفر
از میان این 14 شرکت، تنها یک شرکت مالک ساختمان محل فعالیت است و باقی شرکتها، در دفتر استیجاری مشغول بهکار هستند.
میانگین تعداد پرسنل استخدامی این شرکتها 16 نفر است. البته بعضی از این شرکتها تعداد پرسنل استخدامی بیشتری دارند که در رتبهبندی آماری ما نیز در نظر گرفته شده است ولی بهدلیل محرمانه بودن نام شرکتها از بیان رتبه و مقام تعداد پرسنل استخدامی معذوریم. بر این اساس، میتوان نتیجه گرفت که فعالیت یک شرکت بزرگ بازیسازی نیازمند 16 نیروی متخصص بهطور میانگین است که این رقم از نظر اشتغالزایی بسیار حائز اهمیت است.
از طرفی، این 16 نفر شامل انواع و اقسام تخصصها از جمله برنامهنویسی، طراح گرافیک، نویسنده، طراح بازی، مدیر پروژه و… میشود. در نتیجه، تاسیس یک استودیوی بازیسازی میتواند برای قشر وسیعی از متخصصان کارآفرینی کند.
متوسط ارزش تجهیزات این شرکتها 74 میلیون و 600هزار تومان تخمین زده میشود که بهنظر رقم مناسبی برای سر و شکل دادن سختافزار داخلی یک شرکت بازیسازی متوسط است. البته در بین شرکتهایی که پرسشنامه را پر کردهاند، شرکتهایی هستند که ارزش تجهیزات آنها به 400 میلیون تومان میرسد.
بر اساس این پرسشنامه، هزینه متوسط برای ساختن یک بازی در بازار داخلی 188 میلیون و 700 هزار تومان است. البته باید در نظر گرفت که اغلب این 14 شرکت(جامعه نمونه آماری) بازیهای بزرگی تولید کردهاند و بههمین علت میانگین هزینه ساختن بازی در این استودیوها نسبتا بالاست. این در حالی است که ساختن بازیهای موبایلی هزینه کمتری را نیاز دارد.
همین رقم نشان میدهد با وجود اینکه ممکن است بازیسازهای داخلی از نظر امکانات سختافزاری و مالی در سطح بسیار پایینتری از همتایان خارجی خود باشند ولی باز هم ساختن یک بازی میتواند هزینههای زیادی روی دست آنها بگذارد. جالب اینکه این رقم در طی مدت زمان معینی خرج ساختن بازی میشود که میانگین آن در بین این 14 شرکت برای هر بازی 14 ماه و 15 روز است. اگر رقم میانگین ساختن بازی را تقسیم بر ماههای ساختن بازی مذکور کنیم، به عدد تقریبی 12 میلیون تومان در ماه میرسیم که رقم معقولی محسوب میشود.
اما هزینه ساختن بازی باید در کنار سود و آورده مالی بازی برای شرکت بررسی شود تا بتوان وضعیت را ارزیابی کرد. در پرسشنامه، سود ناخالص شرکتها نیز مورد پرسش قرار گرفت. چنان که در نمودار 5 مشاهده میشود، یک شرکت از شرکتهای حاضر در این نظرسنجی اعلام کرده نهتنها سودی نداشته که دچار ضرر هم شده است. سه شرکت اظهار کردهاند که میزان سرمایهگذاری و سودشان سر به سر شده و بدون سود کار پروژه را به اتمام رساندهاند. شش شرکت هم سودی بین 10 تا 50 میلیون تومان داشتهاند. دو شرکت سودی بین 50 تا 100 میلیون تومان و یک شرکت نیز سودی بالای100 میلیون تومان داشته است. این وضعیت و رقمها نشان میدهد با وجود ناقص بودن چرخه عرضه و تقاضا و مشکلات عدیدهای که در بطن این صنعت نوپا در کشور وجود دارد، بازهم بیش از 70درصد شرکتهای مورد نظر به سود ناخالص دست پیدا کردهاند. گرچه این ارقام در مقایسه با سودهای کلانی که شرکتها و استودیوهای بازیسازی خارجی به آن میرسند رقم بسیار ناچیزی است ولی نشان میدهد در صورت سرمایهگذاری درست و هدفدار و توجه بهسازندگان و شرکتها، میشود در بازه زمانی مشخصی به پیشرفتی اساسی در این زمینه دست یافت و سودهای 100میلیون تومانی را به سودهای میلیارد تومانی تبدیل کرد. علاوه بر آن، یک مجموعه سرمایهگذاری نهتنها به سود رسیده است بلکه به اشتغال کشور نیز کمک شایانی کرده است.
نباید تمام بار مسئولیت را روی دوش شرکتهای بازیسازی گذاشت؛ هرگاه قرار باشد از صنعتی چیزی درخور طلب کنیم لازم است زمینههای لازم برای پیشرفت آن صنعت نیز فراهم شود. شرکتهای بازیسازی تنها یک وجه مهم از وجوه این هنر-صنعت نوپا هستند ولی در کنار این باید زمینههای اقتصادی، حمایتی و علمی لازم برای کمک به پیشبرد اهداف و رسیدن به آنها فراهم شود.
یکی از این وجوه مهم، ناشران هستند. کمتر شرکت داخلی وجود دارد که ناشر آثار خود باشد. بههمین دلیل؛ پای شرکتهای نشر محصولات فرهنگی به میان میآید. نمودار6 نشان میدهد آیا این ناشران کار خود در این زمینه را به درستی انجام دادهاند یا خیر. در این نمودار میبینید که بیش از 70درصد از شرکتهای بازیسازی با حضور مستقیم ناشران خارجی در بازار ایران موافق هستند. این نشان میدهد شرکتهای بازیسازی از کار نشر و توسعه آثارشان توسط شرکتهای نشر داخلی چندان رضایت ندارند. این قضیه وقتی موضوعیت پیدا میکند که میبینیم درصد و میزانی که شرکتهای بازیسازی برای بازار هدف خود برگزیدهاند مقدار نزدیکی بین بازار داخلی و خارجی است(در حدود 60 به 40 به نفع بازار داخلی).
شاید علت اصلی نارضایتی از ناشران داخلی نیز همین موضوع باشد؛ اینکه ناشران داخلی قدرت و تجربه لازم برای انتشار بازیها در بازار پرسود خارج از کشور را ندارند.
نمودار استخدامی؛ بایدها و نبایدها
دو نمودار 8 و 9 میانگین تعداد پرسنل این 14 شرکت را به تفکیک شغل و میزان درآمد نشان میدهد. در نمودار 9 میبینید که تعداد پرسنل در هر بخش از ساختار یک شرکت بازیسازی به چه اندازه است. بیشترین تعداد افراد استخدامی هر شرکت برنامهنویسها هستند که در آمار دقیقتری که از این 14 شرکت بهدست آمده رقم دقیق 41 نفر را نشان میدهد. کمترین تعداد پرسنل استخدامی هم مربوط به متخصصان ساخت موسیقی و بخش صداگذاری است که در مجموع فقط شش نفر را شامل میشود. در سایر بخشها نیز پراکندگی آماری به این شکل است که 21 نفر طراح دو بعدیساز، 20 نفر طراح بازی، 16 نفر طراح سهبعدیساز، 12 نفر در بخش تستکننده بازی و همینطور بخش فروش و بازرگانی، 11 نفر بهعنوان انیماتور و در رقمی مشابه پشتیبانی فروش و مشتری، 10 نفر با عنوان تهیهکننده و هشت نفر به عنوان نویسنده هستند.
از یک طرف میشود اینطور نتیجه گرفت که تعداد متخصصان در بخش موسیقی یا نویسندگی محدود است و بههمین دلیل شرکتهای بازیسازی گزینههای زیادی برای انتخاب و سرانجام استخدام ندارند ولی این نتیجه را هم میتوان از این آمارها گرفت که این آمار و ارقام نشان میدهد که تعداد بیشتر پرسنل استخدامی مبین اهمیت آنها در نمودار مدیریتی هر شرکت است.
برای قضاوت نهایی باید به نمودار 8 نیز دقت کرد. در این نمودار، مشخص شده که بیشترین میزان حقوق مربوط به تهیهکنندگان و طراحان دوبعدی است که چیزی در حدود دو میلیون تومان و بیشتر حقوق دریافت میکنند. بعد از طراحان دوبعدیساز، برنامهنویسها و طراحان سهبعدیساز هستند که حدودا دو میلیون تومان حقوق ماهیانه دارند. کمترین میزان حقوق هم مربوط به تستکنندههای بازی است که بهطور متوسط نیم میلیون تومان در ماه دریافتی داشتهاند.
نمودار 8 در واقع مکمل نمودار 9 است؛ این اعداد و ارقام نشان میدهد برای شرکتهای بازیسازی، ظاهر بازی بیشتر از هر چیزی اهمیت دارد. از طرفی چون ساخت بازیهای مخصوص موبایل مورد اقبال است، طراحان دوبعدیساز بیشترین اهمیت را پیدا میکنند؛ در حالی که انتظار میرود برای بهبود هرچه بیشتر کیفیت، طراحان بازی در این نمودار از اهمیت بیشتری برخوردار باشند.
از طرفی نویسندهها نصف حقوق دریافتی طراحان دوبعدیساز را دریافت میکنند. البته مشخص است که بیشتر بازیهای مخصوص موبایل نیاز چندانی به داستان و بخش نویسندگی ندارند. معمولا نویسنده بهصورت پروژهای داستان و دیالوگهای بازی را مینویسد.
نتیجهگیری کلی ما از این دو نمودار این است که تعداد افراد استخدامی نمیتواند مبین میزان اهمیت آنها در ساختار کلی شرکتهای بازیسازی باشد. چیزی که اهمیت حضور آنها را مشخص میکند میزان حقوقی است که بهطور میانگین در هر ماه دریافت میکنند. حتی اگر برای مثال هشت نفر فعال در بخش نویسندگی داشته باشیم، نشاندهنده کمیاب بودن و در نتیجه گرانتر بودن جنس خدماتی نیست که ارائه میدهند.
البته این را هم باید در نظر بگیریم که این پرسنل آمارگیری شده همگی بهصورت استخدام دائمی برای شرکتهای مذکور فعالیت نمیکنند. درصد زیادی از این پرسنل بهصورت همکاری آزاد(پروژهای) در حال فعالیت در این شرکتها هستند. نسبت درصد پرسنل استخدامی به پرسنل همکاری آزاد 60 درصد به 40 درصد است.
نسبت تعداد همکاران آزاد شرکتهای بازیسازی به تفکیک شغل را در نمودار 11 مشاهده میکنید.
بازیسازی با همه مشکلات همچنان سودآور است
در نهایت اینطور میتوان نتیجه گرفته که میزان درآمد و سودهای حاصل نشان میدهد با وجود تمام مشکلات بازیسازی در ایران، فعالیت در این حوزه سودآور است و حضور مجموعههای بزرگ سرمایهگذاری در این حوزه، میتواند علاوه بر ایجاد اشتغال، برای آنها سودآوری داشته باشد.
اگر در گذشته کار علمی اهمیت چندانی در پروژه ساختن یک بازی نداشت و علاقه و عشق به کار عامل پیشبرد فرایند بود، در حال حاضر شاهد کار علمی و تخصصی بیشتری هستیم. همین که جنس و تنوع کادر پرسنلی هر شرکت بیشتر شده، نشان میدهد کار سوی روند منطقی خود در حرکت است. حضور مجموعههای بزرگ سرمایهگذاری در این حوزه، میتواند علاوه بر ایجاد اشتغال، برای آنها سودآوری داشته باشد. گرچه هنوز تا رسیدن به بلوغ کامل راهی دشوار در پیش است.
منبع: صبا