پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، حامد تأملی از داوران سومین جشنواره ملی اسباب‌بازی کانون پرورش فکری به بررسی کیفی آثار داوری شده پرداخت.
وی سخنان خود را این چنین آغاز کرد: «آثار در سه بخش ایده بازار، طرح‌های ثبتی و اسباب‌بازی‌های دارای مجوز تولید داوری شد که در بخش ایده بازار تعداد ایده‌های ارسال شده بسیار کم بود و از لحاظ کیفی هم ایرادهای بسیاری داشتند. بیشتر بازی‌ها در حد ایده باقی مانده بود و قابلیت گسترش و تبدیل شدن به یک اسباب‌بازی جذاب و مفرح را نداشت.
این داور گفت: برخی نیز از نوآوری کمی بهره برده بودند که غالباً کپی‌برداری از نسخه بهتر اسباب‌بازی‌هایی بود که در جهان تولید شده‌اند. البته ممکن است ایده‌پرداز لزوما آن اسباب‌بازی‌ها را ندیده باشد، ولی لازمه طراحی یک اسباب‌بازی جستجو و تحقیق در مورد اسباب‌بازی‌های موجود و مشابه است.»
تأملی ادامه داد: «در بخش طرح‌های ثبتی ایده‌های خوبی پیدا می‌شد که در قالب بازی و اسباب‌بازی، محتوای فرهنگی و آیینی زیست بوم طراح را می‌شد مشاهده کرد و این از نقاط قوت تعداد قابل توجهی از طرح‌ها بود. یکی از ضعف‌های جدی بخش طرح‌های ثبتی بی کیفیت بودن نمونه اولیه‌ای بود که در اختیار شورا قرار داده شده بود. یکی از مراحل زنجیره ایده تا تولید محصول، ساخت نمونه اولیه مناسبی است که توصیف‌گر مناسبی از نمونه پایانی محصول باشد. با توجه به شناخت داوران از حوزه اسباب‌بازی سعی شد تا این نقصان کمتر در نظرهای پایانی لحاظ شود ولی به نظر می‌رسد در دوره‌های بعد باید راه‌کاری برای این بخش در نظر گرفته شود.»
تأملی پیشهاد کرد: «طراحان اسباب‌بازی باید سعی کنند سمت بازار را در ایده و طراحی خود در نظر بگیرند و متناسب با نیاز مصرف کننده و روندهای بازار طراحی کنند که درصد قابل ملاحظه‌ای از طرح‌های ثبتی مشخصا چنین مطالعه‌ای را نسبت به بازار نداشتند.»
این داور در ادامه‌ی سخنان خود گفت: «اسباب‌بازی‌های دارای مجوز تولید، بسیاری از نقصان‌های بیان شده در دو بخش قبلی را به علت مواجهه مستقیم با مصرف کننده و قرار گرفتن در فرآیندهای فروش بر طرف کرده بودند و تولیدکنندگان ایرانی به نام و برندهای مطرحی در این حوزه حضور داشتند.»
او یادآور شد: «کیفیت تولید قابل قبول چه در تولیدات پلیمری و چه در تولیدات چوبی، نشانگر رشد و بهبود فرآیندهای تولید بود. تاثیر همین ارتقای کیفیت را می‌توان در حضور پررنگ برخی برندها در قفسه‌های فروشگاه‌های اسباب‌بازی مشاهده کرد. ضعف جدی این بخش فقدان نشانه‌ها و عناصر فرهنگی مردمان ایران است که با کمی ظرافت و صرف وقت و هزینه می‌توان آن را حداقل در طراحی بسته‌بندی‌ها، تصویرسازی‌ها و طراحی گرافیک کار وارد کرد تا دارندگان مجوز تولید صرفاً به کپی عین به عین محصولات خارجی نپردازند.»
وی در پاسخ به اینکه داوران جای خالی چه طرح‌هایی را در آثار بررسی شده احساس می‌کردند بیان کرد: «فقدان اسباب‌بازی‌های حرکتی و محیطی متناسب با مهارت‌های حرکتی لازم برای کودکان و نوجوانان بیش از همه به چشم می‌آمد. امروزه که در خانه خبری از حیاط نیست و خانه بیش از پیش کوچک‌تر شده است و کودکان ساعت‌های بسیاری را در منزل می‌گذرانند، بیش از همیشه نیاز به اسباب‌بازی‌هایی که بتواند نیازهای حرکتی کودکان را مرتفع کند، احساس می‌شود. فقدان این چنین اسباب‌بازی‌های جذابی تمایل کودکان و نوجوانان ما را به بازی‌های ویدئویی که جاذبه بسیار بالایی دارد، بیشتر کرده و عوارضی چون چاقی، ضعف عضلانی، تنبلی، خمودگی و خیلی دیگر از مشکلات را در پی خواهد داشت.»
تأملی به خلا نبود اسباب‌بازی برای کودکان با نیازهای ویژه نیز پرداخت: «به طور کلی بازار اسباب‌بازی ایران، بازاری است با ظرفیت‌های بالا و جمعیت مخاطبان کودک و نوجوان بسیار که به جرات می‌توان گفت درصد بسیار بالایی از آن بالقوه باقی مانده است و آنچه بالفعل شده است با اسباب‌بازی‌های خارجی که عموماً چینی هستند پر شده است. قاعدتاً این ماجرا حاصل دلایل و علت‌های بسیاری است که بحث آن مفصل است. به همین دلیل بازار بالفعل حال حاضر اسباب‌بازی آنچنان جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ندارد و بازار پر ریسکی است. با این شرایط اسباب‌بازی‌هایی که برای کودکان با نیازهای ویژه باید طراحی و تولید شود، به علت کوچک‌تر شدن بیشتر بازار توجیه اقتصادی ندارد و طراحان و تولیدکنندگان نیز تمایلی برای صرف هزینه و انرژی در این بخش نمی‌بینند، مگر اینکه بازار را صرفاً محدود به ایران نکنیم و سعی کنیم برای بازارهای منطقه‌ای یا جهانی تولید کنیم.
او افزود: در هر دو صورت تولید صرفاً برای نیاز داخلی یا تولید برای بازارهای جهانی با بضاعت موجود کسب و کارهای اسباب‌بازی، نیاز ویژه به حمایت‌های دولتی و سازمان‌های مردم نهاد وجود دارد تا بتوان اسباب‌بازی‌های با کیفیت و متناسب با نیازهای ویژه تولید کرد تا هم مصرف کننده بتواند به مطلوب خود برسد و هم طراح و تولیدکننده ضرر نکند. البته این حمایت‌ها صرفاً مادی نباید باشد و ایجاد شبکه‌های توزیع هدف‌مند با مخاطبانی که گفته شد می‌تواند یکی از راهکارهای حمایتی مناسب باشد که قطعاً راه‌اندازی چنین شبکه‌ای فعلاً در توان بخش خصوصی نیست.»
وی در ادامه‌ی این گفت‌وگو به مساله‌ی کپی‌برداری از آثار خارجی به طور جدی‌تر پرداخت: «مهم‌ترین دلیل آن نبود قوانین مناسب کپی‌رایت در این زمینه است. وقتی تولیدکننده می‌تواند بدون صرف کردن یک ریال برای طراحی، یک اسباب‌بازی پر طرفدار و آزموده شده خارجی را به تولید برساند، دیگر چه نیازی به طراحی جدید دارد؟ همین مسئله، خود را در استفاده بسیار وسیع شخصیت‌های انیمیشنی پرطرفدار خارجی در اسباب‌بازی‌های ایرانی بیشتر نیز نشان می‌دهد. چرا تولیدکننده وقتی می‌تواند هزینه‌ای بابت استفاده از شخصیت‌های خارجی نپردازد باید بیاید و از شخصیت‌های ایرانی استفاده کند و درصدی از فروش خود را نیز به صاحب انیمیشن ایرانی بدهد؟
دومین دلیل را می‌توان کوچک بودن بازار داخلی و به صرفه نبودن تحمیل هزینه‌های طراحی به علت حاشیه سودِ کمِ فروش اسباب‌بازی تولید داخل دانست.
دلیل سوم فقدان واحدهای تحقیق و توسعه در کسب و کارهای تولید اسباب‌بازی است که دلیل اصلی آن هزینه‌های بالایی است که برای کسب و کار ایجاد می‌کند. بی تجربه بودن تولیدکنندگان در این زمینه و عدم آگاهی صرفه‌های اقتصادی آتی تحقیق و توسعه، این ذهنیت را به وجود آورده است. برای حل این مشکل باید تغییر نگرشی در تولیدکنندگان ایجاد شود که نیاز به آموزش و نیز راه‌اندازی نمونه‌های موفق برای ایجاد اعتماد بین آن‌ها، دارد.
از علل دیگر این مسئله می‌توان به عدم راه‌اندازی و شکل‌گیری رشته طراحی اسباب‌بازی چه به صورت دانشگاهی و چه به صورت دوره‌های آزاد آموزشی اشاره کرد. رشته‌ای که نه تنها به جنبه‌های بصری و زیبایی‌شناسانه طراحی می‌پردازد بلکه از علوم تربیتی، روان‌شناسی رشد، مدیریت کسب و کار، بازاریابی، طراحی صنعتی و رشته‌های مرتبط دیگر بهره گرفته باشد.»
در پایان این گفت‌وگو داور سومین جشنواره ملی اسباب‌بازی پیشنهادهایی را در حوزه‌ی داوری نیز مطرح کرد: «در فرآیند داوری باید سعی شود تا تمامی شاخص‌های مطرح شده برای داوری اسباب‌بازی در کنار یکدیگر و به صورت تجمیعی در نظر گرفته شود و صرفا به علت نقصان در برخی از شاخص‌ها، قوت‌های اسباب‌بازی طراحی شده در دیگر شاخص‌ها نادیده گرفته نشود. چون هر شاخصی از لحاظ کمی ضریبی دارد و برخی شاخص‌ها بر اساس رسالت و ماموریت‌های کانون پرورش فکری از ضریب بالاتری برخوردار هستند و قاعدتا تاثیر خود را در نتیجه پایانی بیشتر نشان خواهند داد. در این دوره در بخش ایده بازار حدود نیمی از آثار توسط دانش‌آموزان ارسال شده بود که این خود نویدبخش آینده‌ای مملو از نوآوری و خلاقیت از سوی این نسل است. به نظر می‌رسد در دوره بعد بخش ویژه‌ای برای دانش‌آموزان باید در نظر گرفته شود و قطعا برای اجرای آن مقدماتی نیز فراهم کنیم تا با پتانسیل‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان دوره‌های آموزش طراحی در مراکز کانون برای مخاطبان دانش‌آموزی برگزار شود و آثار منتخب این دوره‌ها برای جشنواره به داوری گذاشته شود.
گفتنی است که برگزیدگان این جشنواره 28 مرداد 1396 در مراسم پایانی معرفی خواهند شد.
منبع: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
