یک دروغ محض؛ بازی خارجی مانع دیده شدن بازی ایرانی

به گزارش فناوری فرهنگی،علی ذاکری؛ منتقد و فعال حوزه بازیسازی از مشکلات در حوزه اقتصاد بازیسازی در ایران می‌گوید؛

بازیسازی جزو فعالیت‌های فرهنگی است که جدای از خاستگاه سرگرمی‌سازی‌اش می‌تواند به‌عنوان بخشی که بستر و پلی را بین بخش‌های دیگر فرهنگی ایجاد سازد فعالیت کند و در حوزه‌‌ میان‌رشته‌ای در عنوان‌های ادبیات، سینما، هنرهای گرافیکی و نرم‌افزاری و… محسوب می‌شود. اهمیت این صنعت و جریان اقتصاد خلاقی که می‌تواند ایجاد کند برکسی پوشیده نیست و در ایران صنعت بازیسازی نوپاست و با مشکلات عدیده‌ای روبه‌روست که می‌تواند مسیرهای متفاوت و یا حتی به سکته‌اندازی را برای این فرهنگ-صنعت ایجاد کند. با علی ذاکری؛ منتقد و فعال در حوزه بازیسازی گفت‌وگو‌ کرده‌ایم.

چرا در ایران با این‏که زمان زیادی از آغاز بازیسازی می‏گذرد اما آن بازار و مارکتی که باید پیدا نکرده است، فکر می‌کنید علت آن چیست؟

این بحث بسیار گسترده است. بازیسازی در ایران یک صنعت نوپا محسوب می‎شود که آن‏قدر که باید گستردگی پیدا نکرده و از سمتی دیگر حمایت‏هایی که باید از بچه‏های بازیساز صورت می‏گرفته به درستی اتفاق نیفتاده است. در حال حاضر صنعت بازیسازی در ایران به شکل مستقل ادامه پیدا می‏کند که اگر روند کافه بازار و یا پلتفرم‏های گوشی اتفاق نمی‏افتاد همین بازی‏هایی را هم که بچه‎های بازیساز ایرانی می‏سازند نمی‏توانستند به فروش برسانند.

به نظر شما علت چیست ‏که بازیسازی ایران به سمت موبایلی شدن می‏رود؟

کافه بازار یک بخش مطمئنی است که بچه‏های بازیساز می‏توانند در آن درآمدزایی کنند و واقعیت این است که بازار بازی‏های پی‏سی به شکلی نابود شده؛ در بخشی به‏خاطر محصولات بی‏کیفیتی که بعضی از بازیسازهای ایرانی ساختند و مخاطب ایرانی از آن زده شد و در بخشی دیگر یک‏سری از سیاست‏ها و تصمیمات بنیاد و نهادهای درگیر که می‏گفتند اگر بازی‏های پی‏سی ایرانی خوب باشند لازم نیست از آنها حمایتی داشته باشیم و کوپن و موارد دیگری که تعریف شده بود برایشان در نظر بگیریم.

البته در دوره‌های مشخصی که سیستم مدیریت عوض شد این تصمیمات گرفته شد به‏خاطر این‏که فکر می‏کردند یک‏سری از کوپن‏ها و حمایت‏ها مسئله زائدی است که نیازی به آنها نیست و به نوعی بعضی از تصمیماتی که گرفته شد سعی و خطا بود. در حال حاضر به همان رویه قبل بازگشته‌اند و دوباره همان سیستم کوپن و یا حمایتی را برگرداندند.

چرا ساختن بازی‏های پی‏سی و گیم‏های دیگر به‌اندازه ساختن بازی برای موبایل رشد نکرده است؟

بزرگ‌ترین مشکلی که بازیسازهای ما حتی در بازی‌های کوچک مثل بازی موبایل دارند بیشتر از این‌که ضعف فنی باشد، ضعف در داستان‌پردازی و طراحی گیم‏پلی بازی است یعنی بازی‏هایی ساخته می‏شوند که دارای جذابیت خوبی نیستند. در کنار اینها خیلی از بازی‏های دنیا را می‏بینیم که گیم‏های کوچکی را می‌سازند که شاید از لحاظ فنی خیلی قوی نباشند ولی خلاقیت و گیم‏پلی جذابی که طراحی کرده‏اند در این بازی‏ها دیده می‏شود. یکی دیگر از ضعف‌های مهم که برای بازیسازی در ایران می‏توان مطرح کرد این است که گیم‏پلی آن‏طور که باید و شاید در فرآیند بازیسازی جدی گرفته نمی‏شود و شاید اکثر بچه‏های بازیساز ما علاقه‌مند باشند که کپی از بازی‏های معروف دنیا بسازند مانند روندی که در فیلمسازی هست و دوباره‌سازی نسخه‏های در گذشته و پرطرفدار حالا به شکل دیگری در بازیسازی هم اتفاق می‏افتد.

این قضیه هم در هر نسل اول کاری محصولات فرهنگی اتفاق می‏افتد زیرا همه محصولات برتر آن رشته فرهنگی را می‏بینند و قصد دارند طبق آن محصول یک اتفاقی را صورت دهند ولی خب این می‏شود که یکسری تمهیدات صورت می‏گیرد ولی خب ممکن است که بعضی از این تقلیدها موفق باشد مانند بازی «گرشاسب» که تقلیدی بود از بازی «گاد آو وار» به یک نوعی که یک گیم دیزاین برای خودش داشت و فضاسازی برای خودش داشت و خیلی از بازی‏های موفق که از آب آمدند به نوعی از خیلی از بازی‏های موفق می‏خواستند تقلید کنند و نتوانستند که این کار را انجام بدهند. ما در این حوزه به‌لحاظ بودجه‏، دانش فنی و از خیلی از جهات دیگر از کشورهای پیشرو خیلی فاصله داریم.

به طور معمول بازیساز باید بازارهای غیرایرانی را نیز درنظر بگیرد و بخشی از این مسئله منوط به شخصیت‌پردازی است که به‌شدت وابسته به این زمان و مکان هستند. به نظر شما در این قسمت می‌توان کارگرو‌ه‌ها یا مشاورانی در زمینه داستان‌پردازی یا شخصیت‌پردازی تعریف کرد که به کمک بازیسازان ما بیایند؟

اگر واقعیت را بخواهید خیلی از این سیاست‌ها را خیلی از نهادها آمده‌اند و انجامش داده‏اند. حتی خود بنیاد بازی‏های رایانه‏ای پیشنهاد داشت که مثلا ما یک‌سری کارگروه داشته باشیم که این کارگروه‏ها به بنیاد کمک کنند و خیلی سازمان‏های دیگر هم آمدند که وارد صنعت بازیسازی شوند ولی چیزی که وجود دارد نه در ماجرای فرهنگی بلکه در زمینه‏های اقتصادی اتفاق می‏افتد که این کارگروه‏ها به نوعی اقتصاد دولتی محسوب می‌شوند. ما باید این مورد را قبول داشته باشیم که خود اقتصاد و بازار آزاد باعث شکل گرفتن یک‌نوع کاتالیزور می‎شود برای محصولات خوب و بد یعنی در کمترین زمان، محصولات بی‌کیفیت از بازار حذف می‏شوند. این‌که بخواهیم حمایتی را به این شکل از بچه‏های بازیساز داشته باشیم -و اگر هم من نیز در جایگاه بچه‏های بازیساز بودم خیلی به سمت این رویکرد نمی‏رفتم- نادرست است. در حال حاضر به حضور کارگروه‏ها علاقه‌مندی زیادی نشان داده می‏شود که تاثیر آنچنانی در این بازار و روند این صنعت فرهنگی ندارند.

بازیسازان یک روند کلی را در گوشی‎های موبایل پیدا کرده‎اند که از این‌ مجرا درآمدزایی می‏کنند این‌که بخواهیم بگوییم که بازیساز در بحث داستان‏نویسی و موارد دیگر به کارگروه مراجعه کند رویکرد درستی نیست زیرا واقعیت این است که این اتفاق صورت نمی‌گیرد و اگر ما بخواهیم بازار دست‏نخورده باقی بماند و یا در مسیری که دارد پیش برود باید به خود گیمرها اجازه بدهیم تا این مسیر را انتخاب کنند که نتیجه بهتری دارد زیرا بازیسازانی که کارشان ضعیف است به‌مرور زمان یا از بازار حذف می‏شوند یا مجبورند به شرکت‏های بزرگ افزوده شوند. به همین دلیل نباید این دخل و تصرف اتفاق بیفتد.

آیا آماری و اعداد دقیقی از میزان فروش و تولید وجود دارد و این آمار در این حوزه چگونه به دست می‏آید؟

آمار دقیقی که شما بخواهید بدانید که از کدام بازی و مثلا در پلتفرم گوشی موبایل باشد موجود نیست. حالا خود کافه بازار، این قابلیت را تعریف کرده است که تعداد دانلود را مشخص می‏کند و این رقم دانلود تا اندازه‏ای وضعیت را نشان می‏دهد که البته آمار دقیقی نیست. اگر از لحاظ آکادمیک بخواهید آمار‌دهی را بررسی کنید، بنیاد بازی‏های ایرانی، یک واحد تحقیقاتی دارد به نام واحد تحقیقات بنیاد اما تا به حال آمار دقیقی از فروش بازی‏های ایرانی ارائه نشده است بجز بازی‌های پی‌سی که آن‏هم منوط بوده است به آماری که پخش‌کننده‌ها داده‏اند. حتی در پلتفرم اندروید امکان داشتن و به دست آوردن آمار دقیقی وجود داشته است که اتفقی را در این زمینه شاهد نبوده‌ایم. به این‌ دلیل که شاید بازیسازها علاقه نداشته‏اند که این آمارها رسانه‏ای شوند یا خود بنیاد به دلایلی علاقه نداشته است که این آمار منتشر شود.

اگر آمار موجود باشد به شکل گرفتن اقتصاد آن حوزه کمک می‌کند. به این دلیل که آمار، رفتار اقتصادی تولیدکننده و مصرف‏کننده را نشان می‏دهد و احتمال این‌که خود بنیاد این آمار را موجود داشته باشد هست اما علت این‌که این آمار انتشار پیدا نمی‏کند مشخص نیست.

پخش بازی‌های رایانه‌ای و شرکت‏هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند درگیر چه مشکلاتی هستند؟

بازی‏های رایانه‏ای در کشور ما آنچنان که باید به‌صورت یک محصول فرهنگی ازسوی مسئولان و یک‏سری از نهادهای وابسته قبول نشده است. گاهی با این محصول، مانند محصول خطرناک برای جامعه رفتار می‏شود و از سمتی هم بنیاد از پخش خیلی از بازی‌ها جلوگیری می‌کند. اگر کار پخش به روال طبیعی خودش اتفاق می‏افتاد این همه حساسیت به‌وجود نمی‏آمد که در ادامه این حساسیت‌ها فروشگاهی نداریم که بخواهد به شکل انحصاری در زمینه بازی کار کند و اگر چنین فروشگاهی هم وجود داشته باشد بنا به درخواست بازار و محصولات روزی که وجود دارد نمی‌تواند نیاز بازار و خواسته‌های گیمرها را که می‌خواهند بازی‏های روز دنیا را بازی کنند برآورده کند.

مجوزهایی که بنیاد در حوزه بازی‌های پی‌سی صادر می‏کند با پلتفرم‏های دیگر خیلی بحثشان متفاوت است و خیلی عقب‌تر از بازار است. شما وقتی در بازار فیلم دقت ‌می‌کنید، متوجه می‌شوید فیلمی که در هر نقطه از جهان عرضه می‎شود چند روز بعد با دوبله وارد بازار خواهد شد اما در حوزه بازی وضعیت خیلی بدی وجود دارد. به این ترتیب که از ساخت بازی‌ای یک‏سال و نیم تا دو سال گذشته و تازه در مسیر پخش در بازار به شکل رسمی قرار می‌گیرد و برای گیمری که بخواهد آن بازی را تجربه کند صرف نمی‏کند که یک‏سال‌و‌نیم تا دو سال صبر کند تا بازی به شکل رسمی آن پخش شود. در نتیجه این مشکلات سبب می‌شود که گیمر از روش‏های غیرقانونی بازی را تهیه کند.

……………

با رفتار بازاری که در حال حاضر در حوزه بازار وجود دارد که به‌نوعی مجرا و خروجی تعریف شده‌ای دارد. آیا این بازی‌های ایرانی هستند که آسیب می‌بینند؟

اشتباه مصطلحی در میان فعالان حوزه رسانه وجود دارد که مسئولان ما نیز با هوشمندی از آن استفاده می‌کنند و این است که بازی‏های خارجی باعث دیده نشدن بازی‏های ایرانی می‏شوند که این یک دروغ محض است به این دلیل که شما بهترین بازی‏های ما را نگاه کنید مثلا بازی «گرشاسب» یا بازی‌های دیگری که در نسل اول بازیسازیمان داشته‌ایم، این بازی‏ها در دوره‏ای ساخته و عرضه شدند که به شکل آسان‌تری بازی‏های حالا به قول دوستان غیرمجاز در دسترس بودند ولی در آن دوره تعلق خاطر به بازی‏ها و بازیسازی، لحاظ شدن کیفیت و حمایت‌ها نیز در این زمینه وجود داشتند بحثی که در حال حاضر وجود دارد که بازی خارجی باعث می‏شود بازی ایرانی دیده نشود به واقع یک دروغ محض است.

…………….

بازیساز‏های ایرانی تا چه‌اندازه دسترسی به تبلیغات دارند؟

بازیسازان ما بعد از گذشتن از مرحله طراحی و ساختن بازیشان وارد بحث تبلیغات می‌شوند. در ایران یک دوره‏ای از بازیسازی گذشته است و وارد دوره گذاری شده‏ایم. در واقع نه در اول راه قرار داریم و نه آن‌قدر پیش رفته‏ایم که بگوییم در این صنعت قدیمی هستیم. از زمان ظهور این صنعت در ایران حدود 10 یا 15 سال گذشته است ولی یکی از ضعف‏های بزرگ بچه‏های بازیساز در زمینه تبلیغات محسوب می‌شود که یکی از این دلایل گران بودن تبلیغات است. در نظر بگیرید که اگر بخواهیم تبلیغات خوبی در تلویزیون داشته باشیم حتی با فرض این‌که قیمت تبلیغات محصولات فرهنگی نصف می‎شود ولی باز هم این رقم آن‌قدر بالاست که در توانایی بچه‏های بازیساز نیست. از سمت دیگر آن قدرت چانه‌زنی که خیلی از نهادها با صداوسیما یا شهرداری‏ها دارند که می‏توانند برای بچه‌های بازیساز تبلیغات کنند در بدنه حاکمه بنیاد که تنها متولی بازیسازی کشور است وجود ندارد. بنیاد قادر نیست برای بحث تبلیغات با این نهادها مذاکره کند به همین خاطر این مشکل وجود دارد و بچه‏های بازیساز بازی‏هایشان دیده نمی‏شود.

خیلی از نمونه‎ بازی‌ها را داشتیم که تبلیغاتشان در ویدئورسانه صورت می‏گرفت و به این ترتیب بود؛ شرکتی که تبلیغ بازی را پخش می‏کرد یا با این شرکت ارتباط داشت یا مسئول پخش این بازی‏ها بود ولی درنهایت این اتفاق هم به شکست رسید زیرا ما در این مدت اخیر بازی پی‌سی نداشته‌ایم که تبلیغاتی هم در این زمینه بخواهد اتفاق بیفتد زیرا این تبلیغات مربوط به بازی پی‌سی بوده است. این شرکت‏ها پخش‏کننده بازی دی‏وی‏دی و پی‏سی هستند که در حال حاضر بیشتر بازی‏های ما به سمت کافه بازار یا اپلیکیشن‏های موبایل رفته‏اند.

منبع: صبا