+پایگاه فناوری فرهنگی

+پایگاه فناوری فرهنگی

تاثیرات شبکه‌های اجتماعی غربی بر هویت ایرانی – اسلامی

هویت یعنی قرار دادن خود فرد در مقابل غیر؛ به عبارت دیگر مجموعه ادراکات، اندیشه‌ها و تفکرات یک فرد از خود و پیرامونش در مقابل دیگر اندیشه‌ها و ادراکات، را هویت می‌گوییم.

ابداع فضای مجازی تنها یک تحول در عرصه فناوری نیست بلکه نمایانگر تغییر و تحولات در نوع نگاه به هستی و انسانیت است. شبکه‌های اجتماعی نیز از بدو فراگیری در فضای مجازی، موجب تغییر در نگاه به هستی و هویت انسان شده‌اند چراکه شبکه‌های اجتماعی به علت رشد فزاینده در تمامی سطوح زندگی افراد در جوامع مختلف تاثیرگذار هستند؛ در این شبکه ها افراد نظرات خود را به راحتی انتقال می‌دهند و با تکرار آن گاهی این دیدگاه‌ها به یک باور جمعی تبدیل می‌شود.

به همین دلیل است که »تعامل« یا »تقابل‌ «با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از مهمترین موضوعاتی است که در هنگام اتصال به جامعه اطلاعاتی ذهن و فکر تصمیم‌گیران، مسئولین و کارشناسان را به خود مشغول می‌کند.

هویت ایرانی و اسلامی ما بخاطر خاصیت ارزشی و فرهنگی خود همواره به وسیله کالاها و یا صنایع فرهنگی مورد هجمه فرهنگی غرب بوده است که با حادث شدن اینترنت و تب اجتماعی‌گرایی در فضای مجازی،‌ این دغدغه حاصل افزایش یافته است؛ اما واضح است که نمی‌توان بخاطر این دغدغه‌ها، این فضای تعاملی و ارتباطی را متوقف و یا حتی محدود کرد بلکه باید با درک درستی از جامعه اسلامی و ایرانی و برنامه‌ای هدفمند آن را سامان داد.

شبکه‌های اجتماعی چگونه بر هویت تأثیر می‌گذارند؟

تاثیر شبکه های اجتماعی بر روی هویت می‌توانند هم اثرات مثبت داشته باشند و هم منفی. با افزایش شبکه‌های اجتماعی، نشر آگاهی، امکان عبور از مرزها، تعاملات دینی و فرهنگی، ایجاد خرد جمعی، امکان بیان ایده‌ها بصورت آزادانه و غیره اتفاق می‌افتد و در بعد منفی، آسیب‌هایی از قبیل: تبلیغات ضد دینی، نقض حریم خصوصی افراد، انزوا و دور ماندن از محیطهای واقعی اجتماع و انحرافات رفتاری را می‌توان نام برد.

نتایج یک مطالعه موردی با موضوع فیس‌بوک و جوانان شهر اصفهان را با عنوان «تعامل در فضای مجازی شبکه های اجتماعی اینترنتی و تاثیر آن بر هویت دینی جوانان» در شماره 42 دوفصل‌نامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات نشان می‌دهد که «بین مدت زمان عضویت و میزان استفاده از فیس‌بوک با واقعی تلقی کردن محتوای شبکه‌های اجتماعی مجازی و هویت دینی کاربران رابطه معنادار منفی وجود دارد. یعنی هرچه مدت زمان عضویت و میزان استفاده از فیس‌بوک افزایش پیدا کند، هویت دینی کاربران ضعیف‌تر می‌شود». این پژوهش تأکید می‌کند که: «متناسب با افزایش میزان استفاده و مدت زمان عضویت در شبکه اجتماعی فیس بوک در میان جوانان، شناسه‌ها و مولفه‌های هویت دینی دستخوش دگرگونی می‌شود و احساس تعلق خاطر به شاخص‌های هویت دینی، ماهیتی انتخابی به خود می‌گیرد.»

در ادامه نتایج این پژوهش چنین آمده که: »استفاده از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی بر شیوه، سبک دین‌داری و هویت دینی آن‌ها تاثیر می‌گذارد و قرائت‌های دینی مختلف را در آن‌ها افزایش می‌دهد«.

شبکه‌های اجتماعی و روابط آزاد

پر واضح است که محیط‌های اینترنتی به ویژه شبکه‌های اجتماعی به گسترش روابط می‌انجامد، روابطی با هویت جدید! اینترنت به افراد هویتی نامعلوم می‌بخشد، نظارتی، همچون نظارت دنیای واقعی بر آن حاکم نیست، و همین دلایل باعث می‌شود که افراد دچار نوعی آزادی روابط شوند؛ ارتباطی که به دلیل نبود هیچ قانون خاص و هیچ نیروی کنترل کننده‌ای شکل و هویت تازه‌ای به خود می‌گیرد. ارتباطی که در دنیای واقعی به دلایلی همچون ترس از آبرو، خانواده، جامعه، دین و … هرگز امکان شکل‌گیری آن به این شکل و شمایل وجود ندارد، در شبکه های مجازی به سادگی رخ می‌دهد و رفته رفته بر هویت افراد نیز تاثیر خواهد گذاشت.

حیازدایی
شبکه‌های اجتماعی با ایجاد فضا و بستر جدید ارتباطی بین افراد مختلف یک جامعه، محدودیتهای موجود در بستر حقیقی را از بین می برند. این مسأله در کشورهایی مثل ایران که اعتقادات جامعه نمی‌تواند روابط بی‌قید و بند را بپذیرد و جوانها در آن مقیدتر از کشورهای دیگر می‌باشند می‌تواند تاثیرات زیادی داشته باشد. حرمت‌هایی که در جامعه حقیقی افراد به آن مقید می‌باشند در یک جامعه مجازی وجود ندارد. ارتباط نزدیک و مداوم بین افراد با اعتقادات مختلف و جنسهای مخالف به مرور زمان خط قرمزهای افرادی که حتی اعتقاداتی محکم برای خود داشته‌اند کم‌رنگ می‌شود. واضح است که این تاثیرات به جامعه مجازی محدود نمانده بلکه به بستر جامعه حقیقی بسط می‌یابند و فرهنگ جامعه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.

تبلیغات ضد دینی و القای شبهات

در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه‌ها، افراد و گروه‌های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی در می یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.

نقض حریم خصوصی

معمولا شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آنها بتوانند تصاویر و ویدیو های خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه ها قرار دهند. در اغلب شبکه‌های اجتماعی برای حفظ حریم خصوصی افراد راه‌کارهایی ارائه شده است، ولی این راهها کافی نیستند، مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرزنامه ها باعث می‌شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم‌های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویردر اینترنت کنند.

برای کاهش آسیب‌های ناشی از شبکه‌های اجتماعی چه باید کرد؟

باید دانست که در عرصه جهانی دیگر نمی‌توان مردم را به عدم استفاده از رسانه واداشت و یا از ورود آن به مرزها جلوگیری کرد بنابراین به نظر می‌رسد مهمترین راه برای در امان ماندن از آسیبهای شبکه‌های اجتماعی، ارتقای سواد رسانه‌ای خانواده‌ها در مورد این فناوری می‌باشد. در واقع سواد رسانه‌ای مخاطب را هشیار می‌کند سپس او با توجه از آگاهی، درک و مهارت کسب شده و با در نظر گرفتن هنجارها و ارزشهای موجود تصمیم می‌گیرد که ازاین رسانه به چه میزان و با چه هدفی استفاده کند. همچنین اقداماتی از قبیل حمایت از پر و بال گرفتن شبکه‌های اجتماعی بومی مشروط بر اینکه این شبکه‌ها به صورت »ستوری« و یا »سفارشی« توسط دولت ایجاد نشوند، می‌تواند به عنوان راه‌حلی برای این مسأله در نظر گرفته شود. در ایجاد شبکه‌های اجتماعی بومی باید توجه داشت که با نفوذ بیش از پیش شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر موبایل (برنامک‌های پیام‌رسانی موبایلی) به نظر می‌رسد جهت‌گیری شبکه‌های اجتماعی بومی در کشور هم باید به این سمت و سو گرایش پیدا کند و برنامک‌های پیام‌رسانی موبایلی (OTT) بومی در کشور توسعه یابد.

********************************************۸

نویسنده: حامد شاطری- امین تجملیان

منابع

http://ayaronline.ir/

http://www.theguardian.com/technology/2014/jan/22/facebook-princeton-researchers-infectious-disease

http://1pezeshk.com/archives/2014/01/face-book-will-lose-80-of-users-by-2017.html

wikipedia.org

/was-sg.wascdn.net/wp-content/uploads/2014/04/Top-social-networks-in-China-active-users.png

Tech.163.com

Tencent.com

Sochialmedianews.com

مجموعه مقالات همایش تخصصی شبکه های اجتماعی