پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش سرویس سینما فنافر، یکی از مواردی که در روز جهانی مسجد از سوی کارشناسان امر مطرح شد، شیوه پرداخت صحیح به تبلیغ نماز و جایگاه اقامه آن در سینما و تلویزیون بود. کارشناسان به اتفاق تأکید داشتند شیوه‌های تشویق مردم به دین نباید کلیشه‌ای، سفارشی و دستوری باشد، بلکه باید به صورت غیرمستقیم توده مردم به ویژه جوانان را برای پیوند با دین و حضور در اماکن مقدس مخصوصاً مسجد ترغیب کرد. یکی از این شیوه‌ها، استفاده از هنر هفتم است. به همین منظور و برای بررسی موضوع با چهار تن از کارگردان‌های سینما و تلویزیون گفت‌وگو کردیم.
*برخورد دستوری درباره مفاهیم دینی در سینما اثر عکس دارد
در ابتدا با سعید سلطانی گفت‌وگو کردیم، وی که کارگردانی آثاری چون پس از باران، شکرانه و ستایش را بر عهده داشته است، فعالیت هنری‌اش را از سال 70 آغاز کرد و تاکنون تلاش کرده است، آموزه‌های دینی را در اکثر کارهای سینمایی و تلویزیونی‌اش در معرض دید مخاطب قرار دهد، فیلمهای مناسبتی وی در ماه مبارک رمضان از پرمخاطب‌ترین فیلمهای تلویزیون محسوب می‌شود، در آثار وی نام‌هایی چون سر به راه، مأمور بدرقه، خانه‌ای در تاریکی، سال‌های برف و بنفشه، رسم عاشقی و میعاد در سپیده دم به چشم می‌خورد.
وی پرداخت مستقیم به موضوع نماز در آثار سینمایی را کار خوبی نمی‌داند و معتقد است که این کار نیاز به اعتقاد باوری دارد که در رابطه فرد با خدایش شکل می‌گیرد و می‌گوید: چنین کاری در واقع یک جنبه بروز اجتماعی است که مطرح می‌کند، باید رفتار دینی و تفکر دینی داشته باشید، بنابراین اگر در سینما و تلویزیون به صورت دستوری وارد کار شوید، به مشکل بر می‌خورید.
وی در تشریح این ادعا می افزاید: مثلاً اگر بخواهیم فردی که کتابخوان و اهل مطالعه است را دائماً در سکانس‌ها او را مشغول کتاب خواندن نشان دهیم یا کتاب دست او دهیم، بازخورد منفی دارد، بلکه باید کتابخوانی وی را بیشتر در طرز رفتار و صحبت و نوع برخورد با آدم‌های اطرافش نشان دهیم.
سلطانی در ادامه خواستار ورود هنرمندانه به مقوله نماز و مسجد در آثار سینمایی می‌شود و بیان می‌دارد: در آثار سینمایی اگر بخواهیم کسانی که اهل مسجد و نمازخوان هستند، را نشان دهیم، باید متخلق بودن به اخلاق و نوع برخورد و رابطه‌شان با اطرافیانشان به تصویر کشیده شود، اما متأسفانه در سینما و تلویزیون وقتی نماز خواندن را نشان می‌دهد، فرمایشی است و به جان موضوع توجه نکرده است، بنابراین از این بابت چون درست پرداخت نکردیم، عکس‌العمل خوبی میان مردم نداشته است.
وی پرداختن سفارشی به موضوع نماز و مسجد را در فیلمهای تولیدی را مخرب می‌داند و با ارائه راهکاری ادامه می‌دهد: اینکه یک کاری را سفارش انجام دهید، چیز بدی نیست، اما اگر در سطح سفارشی انجام دهید بد است، خصوصاً در مورد مسائل مهمی مانند نماز و مسجد که اعتقادی است، برای اینکه فرد نمازخوان و مسجدی را بخواهیم نشان دهیم، در ابتدا باید نمازخوان را تعریف کنیم یا هر موقع به مسجد می‌رویم و می‌خواهیم مسجد را نشان دهیم تنها به کل موضوع نپردازیم.
*نماز به عنوان ستون دین در سینما مطرح نمی‌شود
علی درخشی که با سریال «چشم‌های آبی زهرا» شناخته می‌شود، فارغ‌التحصیل امور تربیتی است، فعالیت‌های هنری‌اش را با کارگردانی فیلمهای کوتاه آغاز کرد و در این میان از داستان‌نویسی برای کودکان و نوجوانان غافل نماند.
وی نیز پرداختن شعاری به موضوع نماز و مسجد در آثار تلویزیونی و سینمایی را مطلوب نمی‌داند و اظهار می‌دارد: از آنجایی که نماز ستون دین است، باید با نماز شعاری برخورد نکنیم، بلکه باید سعی کنیم دفاع خوبی از نماز داشته باشیم، تا به امروز متأسفانه در کارهای تصویری چه در تلویزیون و چه در سینما به نماز به عنوان ستون دین و اساس دین توجه نشده است.
وی می‌افزاید: ستون اگر نباشد، خیمه می‌افتد و برنامه به هم می‌ریزد، ما نباید دفاع بد کنیم، در خصوص نماز و مسجد فیلم‌هایی ساخته شده است، اما با این وجود جای خالی آثار خوب در این رابطه احساس می‌شود، یکی از بهترین فیلم‌ها، فیلم «سر به مهر» است، باید تلاش شود آثار و اثر نماز و مسجد در فیلم نشان داده شود.
درخشی می‌گوید: یک نمازگزار می‌تواند شخصیت خاکستری داشته باشد، یعنی اگر خطایی کند سریع برمی‌گردد، نفس لوامه به او هشدار می‌دهد، ما تا به امروز متاسفانه کار جدی و مثبتی روی آموزه‌های دینی که مشخصاً نماز باشد و به تبع آن برای مسجد انجام ندادیم.
وی فقر فرهنگی و شکاف موجود را عاملی برای نپرداختن هنرمندانه با مقوله نماز و مسجد بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: کارگردان در کارهایش سعی کند، بدون اینکه شعار بدهد، کار نمازی انجام دهد، در آژانس شیشه‌ای خیلی زیبا نماز را مطرح می‌کند، متأسفانه خود مسئولان نمی‌آیند به این مسأله دامن بزنند که بگویند که بیایید فرهنگ‌سازی کنیم.
کارگردان سریال «چشم‌های آبی زهرا» با تأکید بر اینکه اگر نماز در سراسر زندگی جاری ساری شود، مشکلات در زندگی انباشته نمی‌شود، بیان می‌کند: حضرت آقا سال گذشته را به نام سال فرهنگ نام گذاشتند، آیا آمدند جلسه‌ای بگذارند که کار فرهنگی کنند، یک کرسی یا مجمعی نگذاشتند که نظرها را بخواهند، الان نمی‌دانیم کجا هستیم و کجا می‌خواهیم برویم، ما فرهنگ غنی داریم متأسفانه این را با بخشنامه نمی‌توانیم ایجاد کنیم.
وی می‌افزاید: حتی مسائل فرهنگی را باید از وجود خود هنرمند از ذات نایافته و باید جوان‌هایی که عرق مذهبی دارند، جلب کرد و آن هنرمندانی که دغدغه دینی دارند، می‌تواند در اثرش، اثرگذار باشد و فیلم دینی کار کند، ما کجا بسترسازی کردیم.
*رابطه سینمای فعلی کشور با مسجد و نماز، غیر عادی است
حبیب‌الله بهمنی دیگر کارگردانی است که در گفت‌وگو با او درباره چگونگی کمک سینما به انتقال مفاهیم دینی مانند مسجد و نماز پرداختیم، وی که متولد شیراز است، با بازی در فیلم سینمایی «وصل نیکان» ابراهیم حاتمی‌کیا وارد عرصه سینما شد و در ادامه به فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی سینما و تهیه‌کنندگی روی آورد، مدیریت گروه سینمایی دانشگاه سوره را در کارنامه فعالیت‌های خود دارد، مهم‌‌ترین اثر سینمایی وی که ماهیت دینی دارد و به نماز می‌پردازد، «سیب و سلما» است. از دیگر آثار سینمایی بهمنی می‌توان به شب کایت‌ها، زندانی، تارهای نامرئی، مروارید سیاه، راننده سفیر و غریبه اشاره کرد.
وی در ابتدا با تأکید بر اینکه رابطه سینمای فعلی کشور با مقوله‌هایی مانند مسجد و نماز نسبت غیر عادی است، می‌گوید: آن گونه که مسجد و نماز در میان مؤمنین، خانواده‌ها و طیف مذهبی ما جریان دارد، به همان نسبت در رسانه به خصوص در سینما این حضور را احساس نمی‌کنید، یعنی مسجد و نماز در سینما و تلویزیون تنها به معنای فیلم‌سازی است، به معنای گزارش یک اتفاق و رویداد است، مثلاً در تلویزیون نماز جمعه را می‌بینیم و خبرش پخش می‌شود، این‌ها منشاء خبری دارند.
بهمنی بیان می‌کند: یک دوره‌ای بعد از انقلاب یک عده از فیلم‌سازان که تظاهر کردند به مذهبی بودن و این گونه نمایش‌ها نمایش انقلابی محسوب می‌شد، مسجد و نماز را در فیلم‌هایشان می‌گذاشتند که تعدادشان خیلی انگشت‌نما بود و است، به گونه‌ای که به عنوان یک جریان در فیلمهای داستانی و سریال‌ها وجود ندارد.
وی ادامه می‌دهد: وقتی یک سریال 30 قسمتی را در تلویزیون می‌بینید، اعضای خانواده دارند زندگی می‌کنند، همه کاری می‌کنند غیر از نماز خواندن و حضور در مسجد، انگار نماز وجود ندارد و این موضوع را به عنوان واقعیت زندگی مردم مذهبی ایران نشان می‌دهند! در یک سریال 20 قسمتی نمایشی از مناسک مذهبی مردم نشان داده نمی‌شود یا اگر هم به تصویر کشیده می‌شود مخاطب را دلزده می‌کنند.
کارگردان «سیب و سلما» با اشاره به اینکه مناسک مذهبی غیر از نماز، شامل امر به معروف و نهی از منکر، حج، جهاد، تولی، تبری، خمس، زکات و غیره هم می‌شود، ابراز می‌دارد: در واقع سینما آینه جامعه ما است که در مخاطب بازتاب پیدا کند، این واقعیت‌ها در سینما دیده نمی‌شود و این وضع مناسبی به نظر من نیست.
* تصمیم‌گیران فرهنگی تصور درستی از سینما و حقیقت مسجد ندارند
رسول صانعی کارگردان فیلمهای «ملک پدری» و «معمای عدالت» و سریال «زمستان گرم» در خصوص وضعیت موجود آثار سینمایی در خصوص مسجد و نماز بیان می‌دارد: در این موضوع یک وضعیت موجود و یک وضعیت مطلوب داریم، وضعیت موجود سینما یعنی غیبت مطلق نماز، زمانی که از پرده‌های جسمانی می‌گذرید و با نهایت نور مرتبط می‌شوید، در سینما شما به نهایت جسمانیت می‌رسید که می‌توانید از اینجا یک مشکل جدی برای سینما در رابطه با نماز و مسجد است، سینمای ما به خاطر ضعف در فیلمنامه و قبل از آن ضعف در نوع نگاه به مسائل اعتقادی، به زور می‌خواهند مسجد و نماز را در قالب سینما جای دهند.
وی می‌افزاید: گاهی دیده می‌شود در برخی آثار خارج از کشور، غربی‌ها خیلی خوب مفاهیم دینی را در فیلم معرفی می‌کنند، چون از هر دو طیف شناخت کاملی دارند، این در حالی است که مدیران، مسئولان و تصمیم‌گیران فرهنگی تصوری درست درباره سینما و حقیقت مسجد و نماز ندارند، لذا اگر این نگاه درست شود، خیلی از مشکلات برطرف می‌شود.
منبع: فارس
