پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، در سال ۱۹۹۰، ترسیم چشم‌انداز «شهر هوشمند۱» به‌عنوان آرمانشهری برای زندگی فناورانه و آینده‌محور، سحرآمیز می‌نمود. غول‌های فناوری چون IBM و Cisco با نوآوری‌های عجیب و غریب و هزینه‌های سنگین، از این چشم‌انداز استقبال کردند. همه آنچه در ۲۵ سال گذشته اتفاق افتاد، زمینه‌ساز جرقه‌ای شد برای پدید آمدن صنعتی جدید که بر داده، تحلیل، سنسور، انرژی پاک و به ویژه شهرها متمرکز است. در حال حاضر اندیشه «شهر هوشمند» تکامل یافته است و راه‌حل‌های آن عملی‌تر و نتایجش کاربردی‌تر شده‌اند. برای مثال در سنگاپور پیش‌بینی ترافیک یک ساعت آینده با دقت بالای ۹۰درصد امکان‌پذیر است. اما آنچه تاکنون ناشناخته مانده، تغییراتی است که در سال‌های اخیر با الهام از نبوغ کارآفرینان و با شعار «خودت انجامش بده ۲» روی داده است.
در سال‌های اخیر استارتاپ‌ها یا کسب‌وکارهای نوپای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به جریان شهر هوشمند وارد شده‌اند. در حال حاضر، بر خلاف امکانات عظیم IBM، دیگر کامپیوترها در انحصار شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها نیستند. در پی این امر در سراسر دنیا گروه‌های گوناگونی شامل فعالان، کارآفرینان و هکرهای شهری راه خود را به سمت نوع متفاوتی از آرمانشهر یافته‌اند. این محدودیت‌ها کارآفرینان را به حرکت واداشت تا فناوری امروز را که بسیار ساده‌تر مدیریت می‌شود و با هزینه کمتری در دسترس قرار می‌گیرد، به مجموعه زیرساخت‌های دولتی پیوند بزنند. تلفن‌های هوشمند، رایانش ابری، پهنای باند ارزان‌قیمت، داده‌باز (Open Data) و فناوری‌های منبع‌باز (Open-Source) را می‌توان از عوامل توانمندساز حضور استارتاپ‌ها در جریان شهر هوشمند دانست.
استارتاپ‌هایی با ایده‌های شهری
بر اساس تعاریف مختلف از نویسندگان و محققانی مانند «استیو بلنک» و «اریک ریس» و نیز کتاب‌ها و منابع متنوع، بهترین و جامع‌ترین تعریف از یک استارتاپ چنین است: «استارتاپ یک سازمان موقت است که با هدف یافتن یک مدل کسب‌وکار تکرارپذیر و مقیاس‌پذیر به وجود آمده است». با کمی انعطاف در دسته‌بندی، استارتاپ‌هایی که در حوزه‌های تحرک شهری، توسعه‌ی اقتصاد، پایداری و خدمات شهری فعالیت می‌کنند، با عنوان «استارتاپ‌های فناورانه‌ی شهری ۳» طبقه‌بندی می‌شوند. بنیانگذاران گروه سرمایه‌گذاری urban.us (که بر جذب استارتاپ‌های فناورانه‌ی شهری تمرکز دارد)، شهر هوشمند را شهری می‌دانند که کاربرد فناوری بتواند در آن کیفیت زندگی شهری را بهبود بخشد. آن‌ها تلاش می‌کنند از استارتاپ‌هایی حمایت کنند که می‌توانند در بازه‌ای پنج‌ساله بر صد شهر، تاثیر مثبت بگذارند. urban.us در تدوین مدل کسب‌وکار، «تمرکز همزمان بر فروش» را به سازمان‌های مسئول در امور شهری و نیز خدمات و محصولات را به کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان پیشنهاد می‌دهد. نمونه‌هایی از استارتاپ‌های موفق در جهش به سمت جریان شهر هوشمند، در ادامه آمده است:
Uber : سرویس همسفری آنلاین رانندگان وسایل نقلیه خصوصی
Nextdoor : شبکه‌ی اجتماعی خصوصی ساکنان محله
Waze : سامانه موقعیت‌یاب جهانی با استفاده از سیستم ناوبری پیوسته
Rachio : سامانه کنترل از راه‌دور سیستم‌های آبیاری باغچه خانه یا باغ
Skycatch : سامانه پهپاد خودکار با هوش تصویری کاربردی در نقشه‌برداری و بازرسی
ValetAnywhere : سرویس مدیریت تقاضای پارکینگ حاشیه خیابان
در مجموع می‌توان اذعان کرد ابعاد هیجان‌انگیز این فعالیت‌ها در کاربران، تاثیر مثبت بر محیط‌زیست و تاثیرات اجتماعی آن‌ها داشته است.
چالش استارتاپ‌ها با ذی‌نفعان شهری
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مدیریت کلان‌شهرها، تامین زیرساخت و دسترسی شهروندان به حمل‌ونقل عمومی و تسهیل تردد و جابه‌جایی آنان است. بر اساس این نیاز روزافزون نواحی شهری، در سال ۲۰۰۹ «تراویس کالانیک» و «گرت کمپ»Uber Cab (سرویس همسفری آنلاین رانندگان وسایل نقلیه خصوصی) را بنیانگذاری کردند. پس از سه سال (در ابتدای سال ۲۰۱۲) توسعه بین‌المللی این استارتاپ آغاز شد؛ سرویس Uber در سال ۲۰۱۴ به‌عنوان چهل‌وهشتمین شرکت قدرتمند ایالات متحده معرفی شد و تا اواسط سال ۲۰۱۵ در ۵۸ کشور در دسترس شهروندان ۳۰۰ شهر قرار گرفت.
نکته قابل توجه در توسعه Uber، چالش انطباق فعالیت‌های این شرکت با قانون محلی کشورهاست. این شرکت تاکنون با مخالفت بسیاری از شهرداری‌ها و آژانس‌های حمل‌ونقل شهری مواجه شده است. آن‌ها مدعی‌اند رانندگی رانندگان Uber، بدون گواهینامه رانندگی با تاکسی، ایمن و قانونی نیست. گفت‌وگوی مناقشه‌برانگیز «مایکل بلومبرگ» شهردار سابق نیویورک، و بوریس جانسون، شهردار فعلی لندن، در کنفرانس ۲۰۱۵ CityLab، نمونه‌ای از اختلاف دیدگاه در برخورد با «موج نوین فناوری تامین تاکسی» در دو سر طیف حمایت و مخالفت از سوی مدیران شهری است. مایکل بلومبرگ در حمایت از فناوری‌های نوین از Eastman Kodak یاد می‌کند که همچون نمونه‌های فراوان دیگری از فناوری‌های جدید، یک‌شبه از بین رفته است و دیگر خدماتی ارائه نمی‌کند. او همچنین این پرسش را طرح می‌کند که آیا مدیریت شهری باید برای مشتریان یک کسب‌وکار، کار کند، یا این مردم و کسب‌وکارها هستند که باید ریسک اقتصادی را بپذیرند؟
اعتبار شرکت Uber با فراهم‌کردن گزینه‌های ارزان‌قیمت حمل‌ونقل برای مشتریان خود، شکل گرفته است و همین مزیت موجب انتقاد شدید آژانس‌های رانندگان تاکسی شده است و اتهام شکستن قیمت‌ها و شکل‌دهی بازار غیراصولی حمل‌ونقل را در پی داشته است. در این میان، رانندگان تاکسی لندن در خط مقدم نبرد بین‌المللی علیه Uber هستند و تلاش می‌کنند استفاده از نرم‌افزار تا زمان ایجاد تغییرات بنیادین در برنامه خدمت‌رسانی این شرکت، ممنوع شود. این در حالی است که Uber به‌تازگی در دفاع از ادامه فعالیت‌های خود در لندن برنده از دادگاه بیرون آمده است؛ اما انجمن رانندگان تاکسی درخواست تجدیدنظر به دادگاه ارائه داده است.
از دیدگاه شهردار لندن، سازمان‌دهی دولتی رانندگان تاکسی موجب می‌شود کمک به این قشر در مواجهه با عوامل تغییردهنده بازار به وظیفه‌ای برای دولت بدل شود. به نظر جانسون، این سیستم برای رانندگان تاکسی که عمر خود را وقف مطالعه مسیرها و ابزارهای مخصوص، گران‌قیمت و پرهزینه‌ای برای برآورد هزینه رفت‌وآمد و کرایه کرده‌اند، ناعادلانه است. در نقطه مقابل، به اعتقاد بلومبرگ فناوری‌های نوین مزیت رقابتی ناعادلانه‌ای دارند؛ زیرا تاکنون مدیریت شهری، رانندگان تاکسی را به گونه‌ای سازمان‌دهی کرده است که هیچ‌گونه اجباری برای رقابت نداشته‌اند. او با این استدلال با نظریات جانسون مخالفت می‌کند.
لزوم تغییر رویکرد برای دستیابی به تعامل سازنده
موسسه IDC در پروژه «رصد آینده»، وضعیت شهر هوشمند در سال ۲۰۱۶ را طی گزارشی پیش‌بینی کرده است که نشان‌دهنده رشد آگاهی و توسعه روزافزون مفهوم «شهر هوشمند» در دولت‌ها و نزد مسئولان امور شهری است. علاوه بر پیش‌بینی افزایش درخواست تدوین راهبردهای توسعه و نقشه راه کاربردی توسط شرکت‌ها، احتمال می‌رود این درخواست از سوی شهرها، کشورها و سازمان‌های دولتی در زمینه شهر هوشمند نیز افزایش یابد. بر اساس پیش‌بینی موسسه IDC تا سال ۲۰۱۷ حداقل ۲۰ کشور بزرگ جهان سیاست‌های ملی شهر هوشمند را برای اولویت‌بندی بودجه، اسناد فنی و به‌عنوان راهنمای کسب‌وکار تدوین می‌کنند. با توجه به این پیش‌بینی‌ها امید است ایران نیز با بهره‌مندی از تجارب جهانی و سیاست‌گذاری در مقیاس ملی و محلی، فعالیت در حوزه استارتاپ‌های فناورانه شهری را جذاب و تسهیل کند. با افزایش آگاهی و انعطاف‌پذیری ساختار و سیاست‌های دولت و مدیریت شهری، تمایل استارتاپ‌ها به حل معضلات شهری افزایش می‌یابد تا در آینده‌ای نزدیک، آن‌ها به بازوی فناورانه مدیریت شهری در مقابله با چالش‌های شهر و افزایش کیفیت زندگی شهروندان تبدیل شوند.
منبع: مهر
