پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، در سال‌های اخیر استفاده از اینترنت و فضای مجازی گسترش بسیار زیادی داشته است. همه‌گیری ویروس کرونا نیز باعث شد اینترنت در ابعاد مختلف زندگی افراد به خصوص آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان نفوذ کند و جزء جدا نشدنی زندگی امروزه شود.
فضای مجازی می‌تواند نقشی دوگانه در امنیت‌زایی و امنیت‌زدایی داشته باشد. از یک سو ابزار قدرتمندی در عرضه اطلاع‌رسانی است و از سوی دیگر در صورت فقدان آموزش مناسب و فرهنگ‌سازی می‌تواند خطرهایی برای جامعه داشته باشد.
با توجه به گسترش نفود فضای مجازی، «آرزو غفوری» و «کیوان صالحی»؛ پژوهشگران دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، در مطالعه‌ای درک بزرگسالان درباره فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی برای خود، فرزند و جامعه؛ را بررسی کردند.
در این پژوهش از طریق مصاحبه ایمیلی با ۲۲ نفر مصاحبه انجام شد. افراد شرکت‌کننده در این پژوهش ۱۴ زن و هشت مرد بودند که در گروه‌های سنی مختلف بزرگسال قرار داشتند و تحصیلات آن‌ها از فوق دیپلم تا دکتری متفاوت بود.
در این پژوهش شش امکان پرکاربرد فضای مجازی؛ شبکه‌های اجتماعی، ماهواره، وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، آموزش‌های الکترونیکی، بازی‌های رایانه‌ای و پست الکترونیکی (رایانامه) مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد شرکت‌کنندگان این پژوهش بیشترین استفاده را از شبکه‌های مجازی داشتند و از بازی‌های رایانه‌ای کم‌ترین استفاده را می‌کردند.
در این مصاحبه‌ها از افراد سوالاتی در خصوص فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی در چهار حوزه فردی، خانوادگی، فرزند یا دانش‌آموز و جامعه پرسیده شد.
از نظر این افراد فرصت‌های فضای مجازی در حوزه فردی شامل؛ روحیه مثبت، تسهیل ارتباطات، صرفه‌جویی، افزایش همدلی، ساماندهی امور شغلی و … بود. آن‌ها این فرصت‌ها را در حوزه خانواده؛ کارآفرینی، ارتقای روحیه مثبت، آگاهی از اخبار روز، تسهیل انجام امور خانواده و … می‌دانستند. از نظر این افراد؛ فضای مجازی می‌تواند فرصت‌هایی برای سرگرمی، افزایش سطح اجتماعی شدن، هم‌گرایی با دوستان، استفاده از اخبار و … برای فرزندان و دانش‌آموزان فراهم کند. همچنین از نظر شرکت‌کنندگان در این مطالعه؛ فضای مجازی در حوزه جامعه فوایدی مثل تحول، شتاب و تسهیل کارها، کارآفرینی، دستیابی به اطلاعات و آموزش و … را دارد.
شرکت‌کنندگان در این پژوهش معتقدند تهدیدهای فضای مجازی در حوزه فردی شامل: فاصله از ارزش‌ها، از دست رفتن اطلاعات، کم‌رنگ شدن ارتباطات خانواده، اتلاف وقت و… است. آن‌ها این تهدیدها را در حوزه خانوادگی؛ ضرر اقتصادی، دگرگونی ارزش‌ها، عوارض جسمی و روان و … می‌دانند. از نظر آن‌ها فضای مجازی برای فرزندان یا دانش‌آموزان می‌تواند باعث دگرگونی ارتباطات، آمیختگی مرز درست و نادرست، ایجاد زمینه برای دسترسی‌های نامناسب و … شود. آن‌ها معتقدند فضای مجازی می‌تواند باعث دگرگونی عرف، زمینه‌سازی تشویش در جامعه، دگرگونی دینداری و… در جامعه شود.
با توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی، پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: «شناخت آسیب‌ها و چالش‌های فرهنگی و ارزشی فضای مجازی در ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی جامعه و نحوه عملکرد آن نباید منتج به عقب‌نشینی و گرفتن موضع تدافعی در مقابل این ابزارهای نوین فناورانه شود؛ بلکه باید در مقابل هجمه‌های فرهنگی و واپایش اطلاعاتی یک‌طرفه شبکه‌های مجازی، جامعه را مجهز به شناخت و مهارت بهره‌برداری کرد. البته تمام مسئولیت اجتماعی مقابله با هجمه‌های فرهنگی و رسانه‌ای نوین بر عهده جامعه نیست و مسئولان امر نیز باید با قاعده‌مندسازی و نظارت مؤثر از جامعه در برابر آسیب‌ها و بداخلاقی‌های فضای مجازی همانند فضای حقیقی محافظت کنند و به جای بستن و حذف صورت مسئله، به دنبال حل مسئله از طریق شناخت و بهره‌برداری از فرصت‌ها باشند».
نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان « تجربه زیسته بزرگسالان از فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی: یک مطالعه کیفی» در فصل‌نامه علمی «مطالعات فرهنگ-ارتباطات» وابسته به پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ منتشر شده است.
منبع: ایسنا
