چرایی عدم رونق شبکه‌های اجتماعی ایرانی

شبکه اجتماعی امروزه به یکی از ارکان جدایی ناپذیر زندگی ما – حداقل در بعد مجازی آن – تبدیل شده است. برای بسیاری از افراد جامعه ما به خصوص جوانان، تصور دنیای بدون اینترنت و شبکه‌های مجازی بسیار سخت است.اما شبکه مجازی چیست. اجازه دهید اول نگاهی داشته باشیم به تعریف یک شبکه‌ی اجتماعی: شبکه اجتماعی نوعی ساختار اجتماعی محسوب می‌شود که از افراد مختلف جامعه شکل گرفته است. این افراد دارای وابستگی‌های مختلف به یکدیگر می‌باشند، وابستگی‌هایی همچون روابط دوستانه، همکلاسی بودن،همشهری بودن، روابط تجاری و… که می‌تواند باعث تشکیل گروه‌ها توسط افراد باشد.

شبکه‌های اجتماعی محبوب و معروف دنیا

شاید بتوان گفت فیس بوک یکی از نام آشناترین شبکه‌های اجتماعی در دنیا می‌باشد که تا سال 2016 نزدیک به49/1 میلیارد کاربر داشته است. با این حال در طی چند سال گذشته و با ورود گوشی‌های هوشمند به عرصه‌ی رقابت، شبکه‌های اجتماعی رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفتند و نرم افزارهای پیام رسانی برای گوشی‌های هوشمند در غالب شبکه های اجتماعی موبایلی به بازار راه یافتند و در جامعه اشاعه پیدا کردند که از جمله می‌توان به پیام رسان‌های واتس‌اپ، تلگرام و وایبر اشاره کرد.

در این میان نکته بسیار مهم نوآوری‌هایی است که هر کدام از شبکه‌های اجتماعی بوجود آوردند که باعث شد در هر مقطعی از زمان به واسطه‌ی آن ویژگی، مخاطبان زیادی را به خود جلب کنند و از سوی دیگر برای بقای خود و ماندن در رقابت با سایر شبکه‌های اجتماعی موبایلی ناچار بودند با خلاقیت بیشتر امکانات بیشتری را در گذر زمان به شبکه اجتماعی خود اضافه کنند. به طور مثال در فیس بوک دریافت اطلاعات شخصی افراد به بهانه متصل کردن دوستان قدیمی به یکدیگر، یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌هایی بود که افراد را به عضویت در فیس بوک ترغیب می‌کرد و در آن زمان رقبای خود را کنار زد. به همین ترتیب در وایبر نیز ویژگی‌های جدیدی گنجانده شده بود که به واسطه آن افراد می‌توانستند به راحتی با ساخت گروه‌هایی نظرات، دیدگاه‌ها و همچنین قابلیت اشتراک گذاری فایلهای صوتی و تصویری در مقطعی از بقیه رقبا پیشی بگیرد. اما بعد از آن که اختلالاتی در وایبر ایجاد شد علی رغم اینکه شبکه‌های اجتماعی ایرانی پای خود را به این عرصه باز کرده بودند اما بازهم اکثر مردم رو به سوی شبکه اجتماعی خارجی با نام تلگرام آوردند. اما به راستی علت چیست؟ هر چند که باید اذعان داشت که تلگرام از فرصت فیلتر شدن وایبر نهایت استفاده را کرد اما باید به این نکته توجه داشت که برای تداوم در رقابت تلگرام نسبت به رقبای دیگرش با فرهنگ ما سنخیت بیشتری داشت و در کنار آن با نوآوری و ایجاد کانال‌ها و مدیریت آنها توسط کاربران توانست به رقیب بلا منازع در کشور تبدیل شود اما چرا یک پیام رسان ایرانی نتوانست به این مهم دست یابد!؟

در این نوشتار با آوردن تنها دو نمونه از شبکه‌های اجتماعی محبوب در بین ایرانیان می‌توانیم دلایل مختلف جذب افراد به این شبکه‌ها را جست و جو کنیم، که یکی از آن دلایل نوآوری‌های خاص هر کدام می‌باشد.

شبکه‌های اجتماعی ایرانی

همزمان با اوج گرفتن شبکه‌های اجتماعی و عضویت هرچه بیشتر افراد جامعه در این شبکه‌ها، شبکه‌های اجتماعی موبایلی ایرانی وارد بازار شدند اما چندان محبوبیتی بین کاربران پیدا نکردند. از جمله شبکه‌های اجتماعی ایرانی که وارد عرصه شدند می‌توان به فیس نما، کلوب، نیل فیس، آیتگ و از جمله شبکه های اجتماعی موبایلی ایرانی که عبارتند از بیسفون،دیالوگ، قاصدک، شمسه سلام، ساینا و غیره اشاره کرد که هر کدام به نحوی کپی برداری از ایده‌های شبکه‌های اجتماعی خارجی بودند.

در همین راستا بد نیست نگاهی به آمار کاربران ایرانی استفاده کننده از شبکه‌های اجتماعی خارجی و داخلی داشته باشیم. به گفته دبیر شورای عالی فضای مجازی 22میلیون ایرانی عضو تلگرام هستند که از این تعداد 15 میلیون نفر فعال هستند اما کاربرانی که با شماره تلفن خود بیسفون را فعال کرده اند اندکی بیش از یک میلیون و ششصد هزار کاربر می‌باشند(آذر ماه 94)

یکی از دلایل عدم رونق یافتن شبکه‌های اجتماعی ایرانی عدم اعتماد کاربران به امنیت این شبکه‌ها می‌باشد. از دیگر دلایل می‌توان به نبودن ایده‌ی جدید و کپی برداری نعل به نعل از شبکه‌های اجتماعی خارجی اشاره کرد. همچنین مشکلات ریز و دست و پاگیر دیگر همچون جذاب نبودن محیط‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی ایرانی، پایین بودن امکانات در دسترس کاربران و… می‌تواند باعث کم رنگ شدن این شبکه‌ها در بین افراد جامعه شود. البته عده‌ای معتقد هستند که نبودن حمایت دولتی نیز باعث عدم رونق این شبکه‌ها شده است.

کلام اخر

 آنچه بیان شد گوشه‌ای از مسائل و مشکلات شبکه‌های اجتماعی ایرانی است. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر به چند نکته در رابطه با چرایی عدم رونق شبکه‌های اجتماعی ایرانی بپردازیم باید توجه داشته باشیم که حمایت دولت‌های خارجی از شرکت‌های محبوب و معروفی همچون تلگرام و فیس بوک به صورت مستمر و به شکل‌های مختلف در حال اجرا می‌باشد اما حمایت‌های دولتی در ایران از شبکه‌های اجتماعی به صورت مقطعی است.

بنابراین به نظر نگارنده چند  دلیل عمده رونق شبکه‌های اجتماعی عبارتند ازنوآوری‌های مختلف این شبکه‌ها و همچنین به روز رسانی امکانات متنوع برای کاربران  و نبود اختلالات در خدمات رسانی این شبکه‌ها  که باعث محبوبیت هرچه بیشتر آنها خواهد شد.

*سید میلاد علیزاده