پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
رسانه‌های اجتماعی اصطلاحی است که اخیرا وارد فرهنگ واژگان ما شده است و به معنای واقعی چند سال بیشتر از به وجود آمدن آن‌ها نمی‌گذرد. با این‌که به عنوان یک هویت از زمان اولین نقاشی‌های روی غار و سیگنال‌هایی که با دود از بالای کوه‌های سنگی فرستاده می‌شد وجود داشته‌اند، اما به عنوان یک ایده به تازگی در دنیا معرفی شده‌اند.
تلفن را می‌توان به عنوان اولین ابزار رسانه‌های اجتماعی مدرن دانست. سپس ما از فیسبوک، توییتر، یوتیوب و بسیاری از سرویس‌های دیگر استفاده کردیم و ناگهان متوجه شدیم که در سراسر جهان چه اتفاقی می‌افتد؟ مردم شروع به برقراری ارتباط، بسیار ساده‌تر از قبل کردند و انقلاب‌های بزرگی رخ داد. در ادامه ما تعدادی از اثرات رسانه‌های اجتماعی (انقلابی، ترسناک و شادی‌بخش) را به اشتراک می‌گذاریم. کارکرد مثبت و یا منفی رسانه‌های اجتماعی همواره مورد بحث بوده است، هدف از ترجمه‌ی این متن نشان دادن نقش غیرقابل انکار رسانه‌های اجتماعی در تغییرات اجتماعی است و به هیچ وجه کارکرد مثبت و یا منفی آن مدنظر نیست.
۱) بهار عرب
بدون‌شک چشمگیرترین و فراموش‌نشدنی‌ترین اثرات رسانه‌های اجتماعی در جریان بهار عربی بود. رسانه‌های اجتماعی به‌هیچ‌وجه دلیل انقلاب در منطقه نبودند اما همانند سوخت برای آن عمل می‌کردند و یک عامل مهم در توسعه‌ی آن شمرده می‌شدند. از زمانی‌که ویکی‌لیکس به مردم در مورد فساد دولت‌ها، استبدادهای سلطنتی و نقض حقوق بشر آگاهی داد، شهروندان عرب شورش کردند و از رسانه‌های اجتماعی به عنوان یک ابزار ارتباطی و جنگی استفاده کردند. اندازه و اثرات این تاثیر قابل توجه است: بیش از ۱۵ کشور بر اثر آن تحت تاثیر قرار گرفتند، چهار حاکم به صورت اجباری از قدرت کناره‌گیری کردند، دو کشور جدید تشکیل شد و این شورش به کل جهان عرب از موریتانی تا سوریه و عمان کشیده شد.
۲) ویکی‌لیکس
جولیان آسانژ تصمیم گرفت که با استفاده از اینترنت و رسانه‌های اجتماعی اسناد محرمانه‌ی فساد دولت‌ها، نقض حقوق بشر و غیره را افشا کند. اثرات این افشاگری دوسویه بود، از طرفی همان‌طور که در مورد بالا هم به آن اشاره شد تغییرات و انقلاب‌های بسیار بزرگی را در سراسر جهان به وجود آورد و از طرف دیگر به دولت‌ها این هشدار را داد تا دقیق‌تر پنهان‌کاری‌های خود را انجام دهند.
اما با نگاهی به گذشته درمی‌یابیم که این اتفاق، تنها یک بار نخواهد افتاد بلکه چنین اتفاقاتی همواره ادامه‌دار هستند. ما در آینده شاهد افشاگری‌های حساب‌شده‌تری خواهیم بود.
۳) زمین‌لرزه و سونامی ژاپن در سال ۲۰۱۱
پس از زلزله ۸.۹ ریشتری ژاپن و ویرانگرترین سونامی تاریخ، زیرساخت‌های مخابراتی ژاپن آسیب دیدند. ندانسته و بدون برنامه‌ریزی قبلی رسانه‌های اجتماعی به خط مقدم آمدند و شروع به کمک‌رسانی از زوایای گوناگون کردند. زمانی‌که خطوط تلفن همراه نمی‌توانست پاسخگو باشد، خانواده و دوستان قربانیان می‌توانستند سریع‌تر به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. توییتر و فیسبوک ثابت کردند که در تلاش‌های امدادی یک ابزار بسیار ارزشمند هستند. هشدار سونامی خیلی سریع گسترش داده شد، پناهگاه‌ها و بسیاری از اطلاعات دیگر ارائه شد. کاربران یوتیوب نیز توانستند بیش از ۱۵۰۰۰ ویدیو را برای نشان دادن بزرگی اتفاقی که افتاده آپلود کنند.
۴) انقلاب تونس
تحت حکومت دیکتاتوری رئیس جمهور سابق تونس زین‌العابدین بن علی، شهروندان تونس حق هیچ‌گونه اعتراضی را نداشتند. بسیاری از اشکال رسانه‌های اجتماعی تابو (رفتارها یا امور اجتماعی که براساس قوانین ممنوع هستند) شناخته می‌شد و برخی از آن‌ها نیز به طور کامل مسدود شده بودند. بلاگ‌ها تحت‌نظر گرفته می‌شدند و هر کسی که مطالب و تفسیرهایی سیاسی در وبلاگش می‌نوشت از سوی دولت مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفت. این نوع از سانسورها باعث خشم ملت تونس شد و آن‌ها تلاش کردند از هر طریق ممکن به صورت آنلاین باقی بمانند. شبکه‌های اجتماعی تنها راه و ارزشمندترین ابزار برای بالا بردن سطح آگاهی و و عمل‌گرایی مردم تونس شد. در طول دوران ناآرامی شبکه‌های اجتماعی به یک محل خوب برای بحث در مورد مسائل سیاسی و آزادی بیان تبدیل شد و نخستین انقلاب آنلاین رخ داد.
۵) Twestival
گروهی از کاربران اهل لندن توییتر از این رسانه‌ی اجتماعی برای جمع‌آوری پول و موادغذایی برای یک موسسه خیریه استفاده کردند. یک نتیجه‌ی موفقیت‌آمیز از این رویداد، شکل‌گیری ایده‌ی Twestival (استفاده از قدرت رسانه‌های اجتماعی برای سازماندهی رویدادهای موفق جهانی) بود. هزاران نفر از کاربران توییتر در سالن‌های خاصی در شهرهای سراسر قاره‌ها جمع می‌شوند و برای ایجاد یک تغییر اجتماعی تلاش می‌کنند. ایده این است که اگر این جوامع محلی بتوانند در سطح بین‌المللی ایجاد شوند نتایح فوق‌العاده‌ای ایجاد خواهد شد.
۶) هکرهای ناشناس
اغلب هکرها به عنوان مجرم شناخته می‌شوند و همیشه کارهای آن‌ها خوب نیست. اما در اکتبر سال ۲۰۱۱ گروهی از هکرهای ناشناس شروع به حمله به وب‌سایت‌های مختلف پورنوگرافی کودکان کردند. آن‌ها بیش از ۴۰ وب‌سایت و اطلاعات آن‌ها را از بین بردند. با این‌که آن‌ها از فرم استاندارد رسانه‌های اجتماعی استفاده نمی‌کنند اما از یک مسیر مخفی در فضای عمیق “دارک‌نت” برای پیاده‌سازی تغییرات اخلاقی و اجتماعی استفاده کردند.
۷) شورش۲۰۱۱ لندن
در طول شورش‌های لندن در سال ۲۰۱۱ مسنجر بلک‌بری(BBM) به صورت گسترده‌ای برای سازماندهی برخی فعالیت‌های منفی مانند غارت از اموال مردم و آشکار کردن فعالیت‌های پلیس استفاده می‌شد. BBM به عنوان یک سرویس مبتنی بر متن کاملا برای این کار مناسب بود و به کاربران توانایی اتصال به افراد یا گروه‌ها را می‌داد. متاسفانه این مورد یکی از تاثیرات منفی رسانه‌های اجتماعی بود اما به موازات همین اتفاقات پلیس هم از سیستم‌های مشابهی برای خنثی‌سازی استفاده می‌کرد.
۸) زلزله ۲۰۱۰ هائیتی
یوشاهیدی، رسانه‌ی اجتماعی منبع‌‌باز به صورت گسترده در طول زلزله‌ی مهیب هائیتی برای ایجاد نقشه‌ی بحران استفاده شد. امدادگران اولیه از تلفن‌های همراه خود برای ایجاد و بروز کردن اطلاعات استفاده کردند و بزرگ‌ترین نقشه مدیریت بحران را در سراسر جهان ایجاد کردند. رسانه‌های اجتماعی دیگری مانند اسکایپ و توییتر نیز در ارائه‌ی اطلاعات بیشتر کمک کردند و گزارش کمک‌های غذایی، پناهگاه‌ها، بسته شدن جاده‌‌ها و غیره را ارائه کردند. صلیب سرخ هم از حساب توئیتر خود به منظور انتقال اطلاعات به امدادگران و قربانیان استفاده کرد.
۹) جنبش تسخیر وال‌استریت
در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱ اعتراض گسترده‌ای به نظام سرمایه‌داری و رشد نابرابری بین ثروتمندان و طبقه‌ی کارگر در منهتن صورت گرفت و این جنبش جرقه‌ی تظاهرات متعدد دیگری در سراسر ایالت متحده شد. رسانه‌های آمریکایی که اکثرا وابسته به سرمایه‌داران وال‌استریت بودند عمدا اتفاقاتی که در خیابان‌های وال‌استریت می‌افتاد را پوشش نمی‌دادند. از این رو رسانه‌های اجتماعی بهترین ابزار معترضان برای جهانی کردن اعتراض‌های‌شان بود و باعث شد دولت‌مردان آمریکا که مدعی آزادی بیان و حقوق بشر هستند در بین جهانیان رسوا شوند.
۱۰) شکار غیرقانونی کرگدن‌ها
شکار غیرقانونی کرگدن‌ها برای سال‌های طولانی مورد توجه قرار نمی‌گرفت. با ظهور رسانه‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک و توییتر این توانایی به وجود آمد تا حمایت گسترده‌ای از آن صورت گیرد. با استفاده از رسانه‌های اجتماعی اطلاعات و آگاهی مردم نسبت به شکار غیرقانونی افزایش یافت. بنابراین در صورتی‌که مردم متوجه یک شکار غیرقانونی می‌شدند یا شخصا اقدام می‌کردند و یا به پلیس اطلاع می‌دادند.
