انیمیشن و راهکارهایی برای زنده شدنش

انیمیشن در ایران بیش از آنکه به عنوان یک صنعت محسوب شود عمدتا به عنوان یک هنر نمایشی، تصویری و سرگرم کننده به حساب می آید. اما آیا واقعا در کشورهای پیشرفته در حوزه انیمشن، هم همین نظر وجود دارد؟ پاسخ این سوال با قاطعیت خیر است، چرا که کشورهای (پربسامد) تولیدکننده انیمشن، نگاهی کاملا صنعتی به این حوزه داشته و به شکل یک صنعت درآمدزا و سوده به آن نگاه می کنند که بدین ترتیب مراحل تولید، توزیع و فروش و بازار (زنجیره تولید) را همچون دیگر صنایع نظیر خودروسازی برای آن تعریف می‌کنند.

به عنوان مثال آمریکایی ها با ساختن انیمیشن داستان اسباب بازی ها (toy story) علاوه بر اینکه میلیاردها دلار از محل فروشش درآمد کسب کردند، همچنین توانستند به خوبی از زنجیره عرضه این صنعت به خوبی بهره برده و در محصولات جانبی نیز موفقیت هایی کسب کنند به گونه ای که پس از ساخت این انیمشن و استقبال مخاطبین جهانی از آن، سازندگان این انیمیشن توانستند از برند toy story   بهره برده و در دیگر صنایع نظیر اسباب بازی، بازی رایانه ای، کیف، کفش و لوازم التحریر کودکان نیز آن را پیاده سازی کنند و از محل این اقدام نیز درآمدهای هنگفتی داشته باشند. لازم به ذکر است که ”داستان اسباب‌بازی‌ها“موفق‌ترین انیمیشن تاریخ سینماست که قسمت سوم آن در سال 2010 به‌تنهایی توانسته بیش از یک میلیارد دلار در سینماهای سراسر جهان فروش داشته باشد. در نمودار زیر که نیز میزان هزینه و فروش آن را می توانید مشاهده کنید و از سود هنگفت آن مطلع شوید:

سایت فناوری فرهنگی

انیمیشن در دیگر کشورها نیز یه عنوان یک صنعت درآمدزا می‏باشد، مثلاً در ژاپن برای آن وزارتخانه مستقلی به نام وزارتخانه انیمیشن احداث کرده اند و ساخت انیمیشن هایی نظیر فوتبالیست ها را تولید کرده‏اند. برای برآورد درآمدزایی خیره‌کننده چشم‌بادامی‌ها از صنعت انیمیشن کافی است که بدانید در سال 2001 تنها یک انیمیشن ژاپنی به نام «pokemon» ٢هزار میلیارد ین (یا به عبارتی 2200 میلیارد دلار ) درآمد داشته است که البته جالب است بدانید این درآمد‌ها فقط از طریق پخش آنها در تلویزیون یا سینما نیست بلکه بازی‌‌های کامپیوتری و رایانه ‏ای و علاوه بر آنها عروسک‌ها و محصولات جانبی آنها فروش بالایی دارد.

همچنین چینی ها هم این نگاه درآمدزا، صنعتی و صادرات‏زا را به انیمشن داشتند و با برنامه ریزی در این صنعت توانستند ضربه محکم خودشان را با ساختن انیمیشن «پاندای کونگ فوکار» به بازارهای جهانی وارد کنند و این گونه برای این صنعت اهمیت قائل شوند. جالب است که بدانید قسمت اول «پاندای کونگ فو کار» در سال 2008 اکران عمومی شد، این انیمیشن با هزینه تولید 130 میلیون دلاری خود، موفق شد 631 میلیون دلار  یعنی بیش از ۵ برابر هزینه تولید در سطح جهانی فروش کند.

 بنابر گزارش خبرگزاری شینهوا، منابع دولتی چین، درآمد این کشور از صنعت انیمیشن را در سال ٢٠١۴ حدود ١۶‌میلیارد دلار برآورد کردند که حدودا معادل ۶۵‌ درصد درآمد نفتی ما در سال ۱۳۹۴ به حساب می‌آید.

اما جالب تر اینکه هندی ‏ها هم اهمیت این حوزه را شناخته ‏اند و طبق مطالعات صورت گرفته، درآمد هندوستان از این صنعت ١,۵‌میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی رشد ٣٠‌ درصدی درآمدزایی هندی‌ها از انیمیشن در آینده نه چندان دور نیز شده است، همچنین رد این گزارش ادامه می دهد که: «بیشتر از ١٠ استودیوی جهانی تولید انیمیشن در هند راه‌اندازی شده است که منحصرا سفارش‌های بین‌المللی را می‌پذیرند و برخی از این استودیوها با جذب سرمایه‌های خارجی مشغول تولید انیمیشن‌های مشترک با کشورهایی نظیر کانادا و فرانسه هستند».

به هر ترتیب باید گفت که گرچه در سال های اخیر حرکت خودجوش فرهنگی انیمیشن سازان کشور باعث شده تا به حال چند تجربه موفق در این حوزه رخ دهد و به عنوان مثال شاهد فروش میلیاردی انیمیشن «شاهزاده روم» در گیشه ها و راهیابی انیمیشن «فهرست مقدس» در جشنواره کن باشیم اما اینها تنها تافته های جدا بافته و خودجوشی از پیشرفت انیمیبشن در ایران هستند و غیر از این چند نمونه، در اصل قضیه باید گفت با وجود اینکه 50 سال از ساخت اولین انیمیشن ایرانی می ‏گذرد اما هنوز نمی‏ توان به یک فیلم انیمیشن قوی اشاره کرد که توانسته باشد بازار داخل و خارج را تکان اساسی داده باشد این درحالی است که اگر این صنعت در کشور پا بگیرد بایستی همه ساله شاهد پدیده ‏هایی مثل «شاهزاده روم» باشیم.

حال سوالی که پیش می آید این است که واقعا چرا انیمیشن در ایران را نمی‏توان یک صنعت از آن نام برد؟ و چه راهکارهایی  برای رونق این صنعت در ایران وجود دارد؟ برای دانستن این سوال به سراغ نظرات چندتن از کارشناسان و تهیه کنندگان موفق انیمیشن در ایران رفتیم و در نهایت و در جمع بندی مشترکی پاسخ این سوالها را یافتیم.

نبود یک متولی خاص و مشخص در این حوزه، داشتن نگاه تزیینی و لوکس،نبود حمایت‏ های منطقی، نبود آموزشگاهها و استویدیوهای معتبر، کاراکترسازی و شخصیت ‏سازی ضعیف، نبود سخت افزارهای رندرگیری با کیفیت و مواردی از این دست، دلایلی بوده که اکثر کارشناسان بر آن اصرار داشته و آنها را عامل شکل نگرفتن انیمیشن به عنوان یک صنعت در ایران می دانند. اما در نهایت و پس از جمع بندی نظرات، راهکارهایی که می‏توان برای رونق و توسعه این صنعت در کشور پیشنهاد کرد عبارت است از اینکه:

1ـ دانشگاه‌ها، آموزشگاه‏ها و هنرستان‏ها باید با این حوزه درگیر شوند و به هرصورتی که می توانند کمک دهند.

2ـ به استودیوهای ایرانی وام اختصاص یابد و حمایت از آنها مد نظر ارگان‌های مرتبط و به صورت منطقی باشد.

3-شرکتهای تولیدکننده انیمیشن از انواع تسهیلات نظیر دانش بنیان شدن و معافیات مالیاتی برخوردار شوند.

4ـ  پارک‌های آموزش هنر‌های دیجیتال با یک برنامه مشخص در تمام استان‌های کشور فعال شده تا باعث کشف استعدادها شود.

5 ـ قبل از طراحی، مارکتینگ و شناخت بازار برای ورود به بازار بین الملل بایستی انجام شود.

6-  قهرمان سازی به وسیله تولید وطراحی کاراکترهای قوی و غیر تکراری انجام گیرد

گرچه سه راهکار ابتدایی مذکور تا حدودی در کشور راه ‏اندازی شده است اما یا به طور کامل اجرایی نشده یا برای نشان دادن خروجی به زمان و برنامه ‏ریزی های بیشتری نیاز دارد. اما در این بین مسئله ی مهم دیگری هم باید به آن توجه کرد برخی از توقعات نابجای بخش خصوصی است لذا تولیدکننده ‏های بخش خصوصی در کنار درخواست انواع حمایت ‏ها از سمت و سوی دولت، خودشان نیز بایستی آستین بالا زده و با درک موقعیت وشرایط کشورشان روز به روز، عملکردشان را بهبود بخشیده و توانایی و خلاقیت‏ های خود را نیز افزایش دهند و صرفاْ به بخش دولتی و دخالت‏ های آن معترض نباشند .

*نگین اسدی