با این اینستاگرامی‌ها چه کنیم؟

البته قانونگزار در تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375، به جرم انگاری بی حجابی در فضای حقیقی پرداخته است، اما به دلیل پیشرفت تکنولوژی و فراگیر شدن استفاده از فضای مجازی در زندگی بشر و تاثیر بسزای آن در تمامی ابعاد زندگی انسان و به دلیل برخورداری فضای مجازی از مزیت ‌ هایی نظیر دسترسی آسان، سرعت زیاد و سایر مزایا به بستری جهت تبلیغات تبدیل شده و گاها شاهد سوء تبلیغات در زمینه رواج بدحجابی و بی‌حجابی در این فضا هستیم که به عنوان معضلی نگاه حاکمیت را به خود معطوف کرده است. البته قانونگزار در باب جرایم رایانه‌ای به این موضوع به صورت کلی پرداخته، اما عدم شفافیت و صراحت در طرح موضوع ابهامات زیادی دارد.

در این گزارش بنا داریم هم به ماهیت حقوقی و ارکان جرم بدحجابی و بی‌حجابی در فضای مجازی بپردازیم و هم به چرایی این رفتار اجتماعی اشاره شود.

یک کارشناس علوم اجتماعی در این رابطه گفت: از آنجاکه این معضل اجتماعی درصد بالایی از جامعه را در بر نمی ‌ گیرد نمی توان گفت که فضای مجازی اینستاگرام مروج بدحجابی و باعث افزایش این آسیب اجتماعی است. درصد افرادی که اقدام به این عمل در فضای مجازی اینستاگرام می ‌ کنند بسیار معدود است و فراگیر نیست در حالیکه این فضای مجازی محاسن زیادی دارد که مغفول مانده است و در صورت توجه بیشتر و نگاه عمیق‌تر می ‌ توان محاسن و نقاط قوت آن را تقویت کرد.

وحید اسلام ‌ زاده در ادامه گفت: از طرفی افرادی که اقدام به این کار می ‌ کنند افراد خاصی با سلایق خاصی هستند، چه بسا اقدام آنان هیچ تاثیری در الگوگیری مخاطبان این فضای مجازی نداشته باشد.

وی بیان کرد: فرهنگ سازی از سنین دانش آموزی و بیان منطقی برای پذیرش اینکه بدحجابی در فضای اینستاگرام یک نوع آسیب اجتماعی تلقی می ‌ شود و از طرفی مغایر با آموزه ‌ های دینی و اعتقادی ماست، بسیار بهتر و تاثیرگزارتر از برخورد سلبی و قهری است.

این جامعه شناس در ادامه، بیان منطقی و با استدلال آسیب ‌ های فعالیت ‌ های نامناسب در فضای مجازی بویژه در اینستاگرام را راهکاری تاثیرگزار دانست و  گفت: انتشار تصاویری مخالف با فضای اجتماعی در فضای مجازی به دلیل آن است که منتشرکنندگان اینگونه تصاویر در انتشار تصاویری نظیر بدحجابی در فضای جامعه با محدودیت مواجه هستند از این رو به فضای مجازی متوسل می شوند.

وی افزود: چشم و هم چشمی و رقابت نیز به تشدید انتشار تصاویر بدحجابی در فضای مجازی دامن می‌زند و این معضل نیز به فرهنگ جامعه بر می ‌ گردد که در این خصوص هم بیان منطقی و مستدل راهگشاست، گرچه مجددا تاکید می کنیم که این افراد بسیار معدود هستند و خانواده ‌ های با اصالت به هیچ وجه وارد چنین فضاهایی نمی‌شوند.

اسلام ‌ زاده سبک زندگی اسلامی و نوع تربیت فرزندان را مورد تاکید قرار داد و افزود: مباحثی نظیر بدحجابی و سایر آسیب های اجتماعی باید قبل از فضای اینستاگرام مورد بحث و بررسی قرار گرفته و واکاوی شود به عبارتی باید بنیان ‌ های خانواده را مستحکم ‌ تر کرد تا روزنه ‌ های آسیب پذیری مسدود شود. بسیاری از افرادی که اقدام به انتشار چنین تصاویری در فضای مجازی می ‌ کنند دچار مشکلات خانوادگی و نزاع ‌ های والدین هستند. باید به قبل از اینستاگرام برگشت.

وی افزود: تربیت مناسب خانوادگی اجازه حضور فرزندان در فضای مجازی نامناسب و نیز بکارگیری ادبیات رکیک را نخواهد داد از این رو باید کار کارشناسی و فرهنگ سازی برای چرایی گرایش افراد به این رفتارها صورت گیرد.

یک کارشناس جامعه شناسی حقوقی نیز درخصوص ماهیت حقوقی و ارکان جرم بدحجابی و بی حجابی در فضای مجازی گفت: فضای مجازی به نوعی بازتاب دهنده آن چیزی است که در فضای عمومی رایج است و بخشی از مطالب فضای مجازی نظیر اینستاگرام و … پیام‌هایی است که از سوی افرادی منتشر می شود که از  نظر جرم شناسی آنها را افراد خلافکار تلقی می کنند. به عنوان مثال هرزه نگاری یا انتشار تصاویر خلاف اخلاق عمومی و برهنگی، ترویج خشونت و … که توسط برخی گروه‌های اجتماعی منتشر می شود که از نظر جرم شناسی در دسته خلافکاران و تباهکاران طبقه بندی می شوند.

کامبیز نوری افزود: بخش بسیار بزرگتر مطالب فضای مجازی توسط افرادی تولید می‌شود که اصولا در عرف اجتماعی و موازین جرم شناسی گروه های خلافکار دانسته  نمی‌شوند، بنابراین آنچه را که در فضای مجازی مشاهده می ‌ شود به واقعیت ‌ های اجتماعی نزدیک است.

وی در ادامه انتشار تصاویر بی حجاب در اینستاگرام را بازتاب فرهنگ عمومی بیان کرد و افزود: این دسته از بانوان افراد خلافکاری نیستند و از حیث جرم شناسی در دسته خلافکاران قرار ندارند. آنها به یک سبک زندگی خاصی باور دارند و تا حدی از سبک زندگی خود را در صفحات مجازی بازتاب می ‌ دهند ولی افرادی که در فضای حقیقی با انگیزه‌های مجرمانه به دنبال عملی کردن رفتارهای خلافکارانه هستند و شخصیتی بزهکار دارند به دنبال عملی کردن نیت های خود در فضای مجازی هستند که حساب این افراد جداست.

وی بیان کرد: در موضوع انتشار تصاویر در فضای مجازی که در آنها حجاب شرعی رعایت نشده با یک گروه خلافکار مواجه نیستیم بلکه با یک گروه اجتماعی خاص طرف هستیم که نه انگیزه مجرمانه دارند و نه قصد دارند که نظم عمومی را برهم بزنند، تمایلی هم به انجام یک رفتار مدنی یا سیاسی ندارند. طبیعتا در چنین وضعیتی با شرایطی پیچیده مواجه خواهیم شد و این سوال مطرح می شود که برخورد کیفری با این دسته افراد تا چه اندازه می‌تواند موثر باشد.

این کارشناس جامعه شناسی حقوقی با تاکید بر اینکه در مواجهه با چنین افرادی با یک فرهنگ خاص و نوعی از سبک زندگی روبرو هستیم، گفت: سیاست فرهنگی و قضائی در ایران در این مقوله با یک پیچیدگی خاص مواجه می‌شود و این پرسش مطرح می‌شود که آیا برخورد کیفری با چنین پدیده ای کارآمد و تاثیرگزار خواهد بود؟

وی با اشاره به اینکه جمعیت ترویج کننده بدحجابی در قالب اعتراض مدنی نظیر چهارشنبه‌های سفید نسبت به جمعیت کل بانوان بسیار بسیار اندک هستند، تصریح کرد: تجربه نشان داده است که برخورد کیفری در چنین مواردی نه تنها کارآمد نخواهد بود بلکه وضعیت را پیچیده تر خواهد کرد. متاسفانه به دلیل ضعف فضای تبلیغی و رسانه ای در کشور زمینه ای ایجاد شده است که عده ای در خارج از کشور اینگونه وقایع داخلی را به نفع خود مصادره کنند.

او با اشاره به توسعه اجتماعی زنان کشور در چارچوب ضوابط نظام اسلامی، اظهار کرد: بنابراین وقتی عده‌ای میخواهند مسایل مربوط به توسعه اجتماعی زنان را با چالش مواجه کنند و با نگاه فرصت طلبانه به نفع خویش بهره برداری و تبلیغ کنند باید اولا به خوبی رصد و این نگاه را از بین برد و ثانیا فریب نخورد.

نوری افزود: بخش اعظمی از زندگی روزمره‌های بانوان انتخاب طبیعی آنان است و تلقی کردن نوع پوشش آنان به عنوان یک اعتراض مدنی خطای بسیار بزرگی است که آب به آسیاب همان کاسب‌های خارج از کشور می ریزد.

وی به چرایی دوگانگی در این حوزه اشاره کرد و افزود: نگاه عمیق به مسائل پیچیده تر ضروری است و نوع مواجهه حکومت با فرهنگ عمومی نیاز به بازنگری و بررسی عمیق دارد. فرهنگ معمولا امر دستوربرداری نیست و اتفاقا تاریخ معاصر فقه شیعه نشانگر آن است که فقهای اندیشمند و با درایت شیعه تلاش داشتند که در معرض تعارض با فرهنگ عمومی قرار نگیرند.

وی خواستار بازنگری دقیق در نوع نگاه فرهنگ رسمی و غیررسمی در جامعه شد و افزود: معتقدم سیاست فرهنگی و قضائی کشور اگر به تاسی از سنت فقهای شیعی تلاش کند با این فضا درگیر نشود از نظر جرم شناسی تاثیرات بهتری خواهد داشت، البته در مواردی که مطالب صفحات مجازی متعلق به افرادی است که از نظر مفاهیم جامعه شناسی کیفری و جرم شناسی در گروه خلافکاران و تبهکاران قرار می گیرند و با هرزه نگاری و ترویج خشونت به دنبال منافع خویش هستند مشمول مجازات و کیفر هستند و برای سایرین، این موضوع کاملا متفاوت است.

به گزارش ایسنا، نظام اسلامی در تمامی ابعاد فرهنگی و اجتماعی، سیاست ‌ هایی مبتنی بر فرامین اسلام و قرآن، به منظور حفظ حریم و حرمت زنان و مردان جامعه اسلامی اتخاذ کرده است تا حکومت از آسیب های اجتماعی مصون بماند.

واقعیت امر این است که تفاوتی بین فضای مجازی و فضای حقیقی نیست و اینکه برخی تصور کنند می‌توانند در فضای مجازی امنیت بیشتری داشته و آزادانه هر رفتاری را مرتکب شوند اشتباه است و باید گفت که به عنوان یکی از اصول اساسی و محوری در دین مبین اسلام، حفظ حجاب توسط مردان و زنان ضرروت دارد و در هیچ فضا و مکانی مستثنی نیست.

بحران بدحجابی در فضای مجازی مدت زیادی نیست خود را به عنوان یک چالش دینی و فرهنگی مطرح کرده است و این موضوع تنها چند سال است که پس از شکل گیری شبکه ‌ های اجتماعی خود را نشان داده است.

به‌نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی از طریق تعمیم باورهای دینی و اعتقادی نخستین و اصلی ترین راهکار مقابله است که تحقق آن نیازمند بازنگری جدی در سبک زندگی فرزندان و سبک آموزش آنان از دوران کودکی است.

ورود جدی ‌ تر فضاهای دینی و اعتقادی نظیر مساجد و نیز پاسخگویی به شبهات دینی توسط علما و روحانیان مانع از تزلزل پایه ‌ های اعتقادی جوانان و نوجوانان خواهد شد و مانند سدی در برابر شبکه ‌ های اجتماعی فضای مجازی و ماهواره ‌ ای عمل خواهد کرد.

تدوین، برنامه‌ریزی صحیح و اجرای فعالیت‌های فرهنگی متناسب با نیاز روز قشر جوان از دیگر راهکارهاست که باید توسط متولیان فرهنگی بدان پرداخته شود. بدیهی است که اجرای چنین راهکارهایی قطعا از برخورد سلبی و قهری موثرتر بوده و با فرهنگ سازی است که می توان ضمن رفع شبهات و تردیدها، فضای مناسبی برای چندین دختر و زن جوان که شمارشان اندک است ایجاد کرد که با درک و اراده بالا تصمیم بگیرند که عکس بی حجاب یا بدحجاب خود را در شبکه‌های اجتماعی بویژه اینستاگرام آپلود نکنند.