تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روش‌های تعاملی

به گزارش فناوری فرهنگی،سید محمد علی حسینی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه و سفیر پیشین ایران در ایتالیا در گفت و گو با ‘شورا آنلاین’ وابسته به شورای راهبردی روابط خارجی ، درباره نسبت رسانه های نوین با روابط خارجی اظهار داشت: به نظر می رسد امروز مبنای قدرت تغییر کرده و قدرت معناگرا شده است؛ امروزه مردم در شکل گیری قدرت نقش زیادی پیدا کرده اند. هر کس با مردم تماس فوری تر و کامل تری داشته باشد و بتواند پیام خود را به مخاطبان بیشتری برساند، موفق تر خواهد بود.

وی ادامه داد: ما در عصر ارتباطات به سر می بریم. هیچ حوزه فن آوری به اندازه حوزه ارتباطات دچار تغییر و تحول نیست. هر چند سال یکبار فن آوری ها، ابزارها و شیوه های ارتباطی دچار تحول می شود. چالش ها فراوان است. یک لحظه غفلت از روندها و عقب ماندن از جریان اطلاعات، باعث قطع دسترسی به مخاطب، عقب ماندن از رقبا و واگذاری عرصه افکار عمومی به دیگران می شود.
حسینی افزود: فرآیند ترویج یک ایده در منطقه ای از جهان یا کل جهان و هم چنین امکان دسترسی، جذب، اقناع ، نفوذ و تأثیر بر اندیشه و رفتار دیگران تسهیل شده است و این دگرگونی سریع و گسترده در فن آوری ارتباطات و اطلاعات، افزایش و تنوع کمی و کیفی رسانه های نوین را در پی داشته است.

این دیپلمات کشورمان گفت: مشخصه این رسانه ها این است که با بهره گیری از ویژگی های فضای مجازی و محیط شبکه ای و سرعت فراوان در انتقال پیام، امکان ارتباط را در لحظه با افکار عمومی و انتقال مستقیم پیام را به صورت متنی و فرامتنی و چند رسانه ای و هم چنین تبادل و اشتراک اطلاعات دو جانبه وچندجانبه فراهم کرده است. از این رو این رسانه ها اهمیت فراوان و بی بدیلی یافته اند.

سخنگوی پیشین دستگاه دیپلماسی کشور خاطرنشان کرد: امروز اگر دولتی بخواهد به اهداف خارجی خود دست یابد، نیاز دارد به افکار عمومی بین المللی دسترسی داشته باشد و آنها را درباره اهداف خود توجیه و متقاعد کند.
حسینی افزود: از این منظر گرچه رسانه های نوین، ابزار مهمی را در اختیار طراحان، تصمیم سازان و مجریان سیاست خارجی قرار داده اند، اما چالش های زیادی را نیز برای سیاستگذار ایجاد کرده اند.

وی افزود: سیاستگذار باید قادر باشد با تطبیق سازمان و نیازهای خود با شرایط جدید، اهداف خرد و کلان، تاکتیکی و راهبردی و کوتاه مدت و بلند مدت خود را در این بستر پیگیری و دنبال کند. این عرصه البته اختصاص به کنشگران دولتی ندارد و هر فرد و گروهی که امکان ورود به فضای مجازی را برای خود فراهم کند، امکان بازیگری و فعالیت به نسبت نامحدود را نیز خواهد یافت.

حسینی افزود: استفاده از رسانه های نوین و شبکه های اجتماعی که از مهم ترین ابزارهای استفاده از قدرت به اصطلاح نرم یا قدرت معنائی است، در حوزه سیاست و روابط خارجی امر حیاتی و فوری و تعیین کننده نتیجه رقابت های بین المللی بر سر دستیابی به افکار عمومی است.
این دیپلمات اظهار داشت: در شرایط فعلی حتی لحظه ای نمی توان از این پدیده غفلت کرد، چرا که عده ای به درستی معتقدند بازیگران بین المللی در حال شکل دهی به امپراتوری های مجازی و ایجاد نوع جدید استعمار، یعنی استعمار مجازی از طریق رسانه های نوین هستند. از این منظر، استعمار از جهان واقعی به جهان مجازی منتقل شده و سردمداران این امپراتوری به دنبال بسط و گسترش دامنه نفوذ خود در دنیای مجازی و البته به تبع آن دستیابی به منافع در دنیای واقعی هستند.

سفیر پیشین ایران در ایتالیا در پاسخ به این پرسش که ابزارهای نوین اطلاع رسانی چه چالش هایی برای سیاست خارجی ایجاد کرده اند؟ گفت: چالش ها متعدد است و بهره برداری دقیق از این ابزار نیازمند دانش و مهارت کافی و سرمایه گذاری زیادی است.
حسینی اظهارداشت: کشورهای پیشرو در این فن آوری توانسته اند با سرمایه گذاری بیشتر، نرم افزارها و سخت افزارهای قوی تری ایجاد کنند، از این رو آنها جلوتر از بقیه هستند و راحت تر به مخاطب دسترسی پیدا می کنند. متاسفانه امروز آنها تا اندازه زیادی تعیین کننده قواعد بازی هستند، زیرا فن آوری در اختیار آنهاست و ما در حال استفاده از سخت افزارها و نرم افزارهای آنها هستیم و زیرساخت ارتباطی قدرتمندی در اختیار نداریم.

وی افزود: ما حتی در فن آوری ماهواره های ارتباطی که متعلق به نسل قبلی ارتباطات است، وابسته هستیم، به طوری که می توانند دسترسی تلویزیون های ما به مخاطبان جهانی را کنترل و در صورتی که بخواهند، قطع کنند. ما نیاز داریم زیرساخت های لازم را فراهم کنیم، اما علاوه بر آن باید نیروهای خود را برای حضور قوی و موثر در رسانه های مدرن و استفاده به موقع از این ابزارها آموزش دهیم.

سخنگوی پیشین وزارت خارجه در پاسخ به این پرسش که مهم ترین نقاط قوت و ضعف دیپلماسی عمومی کشور در این حوزه چیست و چه راهبردی برای تقویت عملکرد در این حوزه پیشنهاد می کنید؟ گفت: دیپلماسی عمومی چند وظیفه بر عهده دارد؛ اول، اطلاع پیدا کردن از گزارش ها، اطلاعات و پیام هایی که درباره کشور ما در افکار عمومی جهان رد و بدل می شود. این امر نیازمند داشتن یک گروه حرفه ای و مسلط به رسانه های نوین است. مسئله بعدی قابلیت تحلیل محتوای این رسانه هاست. تحلیل محتوا در این رسانه ها به دلیل حجم انبوهی از اطلاعات که در لحظه در آنها در حال تبادل است، کار آسانی نیست، به علاوه سرور یا کامپیوتر مرکزی اکثر ابرازهای ارتباطی نوین در ایران نیست، بنابراین ما فاقد دسترسی و امکان جستجوی کامپیوتری و تحلیل دقیق محتوا هستیم تا ببینیم در باره ما چه چیزی به افکار عمومی گفته می شود.

وی وظیفه دیگر دیپلماسی عمومی را اطلاع رسانی به افکار عمومی بین المللی دانست و گفت: در این حوزه نیز ما بر ابزارهای دیگران تکیه داریم. محتوای کافی به زبان های مختلف جهان تولید نمی کنیم؛ از این رو افکار عمومی جهان نسبت به ما حس بیگانگی دارند و به راحتی تسلیم هراس آفرینی علیه ایران می شوند.

حسینی افزود: دسترسی نداشتن به برداشت و درک مشترک بین مسوولان و نهادهای ذی ربط درباره موضوع دیپلماسی عمومی از جمله نقاط ضعف ماست. مسئله دیگر، پراکندگی نهادها و سازمان هایی است که به نوعی عهده دار اجرای بخشی از دیپلماسی عمومی هستند. آنچه که در کشورهای پیشرو در عرصه دیپلماسی عمومی مشهود است، این است که وزارت امور خارجه محور اصلی فعالیت هاست و نقش راهبری و هماهنگ سازی در اجرا را بر عهده دارد و سایر نهادهای دولتی و غیردولتی نقش مکمل را ایفاء می کنند؛ بنابراین این نقش باید تقویت و حمایت شود. هم چنین مشکل دیگر، عدم تعیین و تامین بودجه مناسب و موثر در حمایت از طرح ها و ابتکاراتی است که موجبات تقویت حوزه دیپلماسی عمومی را فراهم می آورد. نگاهی مقایسه ای به میزان بودجه اختصاص یافته در کشورهایی چون آمریکا، فرانسه و انگلیس با ایران در این بخش، وسعت و عمق این مسئله را آشکار می سازد.

حسینی در ادامه نقطه قوت دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران را بهره بردن آن از عمیق ترین سابقه تمدنی و غنی ترین فرهنگ دینی و ملی دانست و افزود: ایران به دلیل این سابقه فرهنگی – مدنی از جایگاه و اعتبار والا، بالقوه و بالفعل داخلی، منطقه ای و بین المللی بهره می برد و در حوزه های مختلف اجتماعی، سیاسی، بین المللی و فرهنگی دارای پیام های الهام بخش و انسان ساز است. این ها همه از مهم ترین مولفه های قدرت معنائی و بسترهای مناسبی برای اعمال دیپلماسی عمومی به شمار می رود. از این روست که پیام رهبر معظم انقلاب به جوانان غربی به خوبی در افکار عمومی خارجی جذب و شنیده می شود. در عین حال استفاده افزون تر و حرفه ای تر از رسانه های نوین برای حضور موثرتر در این عرصه ضرورت دارد.

**تا نقطه مطلوب فاصله داریم
سیدعبدالامیر نبوی، استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم درباره نقش و جایگاه رسانه ها در دیپلماسی عمومی به شوراآنلاین گفت: در این رابطه بسیار سخن گفته شده است، چنانکه به نظر می رسد درباره این مساله دیگر ابهام یا تردیدی وجود ندارد. اهمیت این مساله از آن جا ناشی می شود که در دیپلماسی عمومی مخاطبان غیررسمی در یک کشور که گروه های بزرگ تر و متنوع تری هستند مورد توجه قرار می گیرد و اثرگذاری بر افکار، ارزش ها و انگیزه های آنها اولویت پیدا می کند. بنابراین دیپلماسی عمومی را می توان مجموعه هایی از راهبردها، ابزارها، اقدامات فرهنگی و معناساز در خدمت منافع ملی، متناسب با شرایط و مقتضیات دنیای جدید و حلقه مکمل دیپلماسی سنتی دانست.

وی افزود: در این زمینه، تحقیقات جالبی ـ هرچند با برخی سویه های ایدئولوژیک ـ در داخل کشور صورت گرفته است و مثلا نقش رسانه های خارجی در پیشبرد اهداف سیاستمداران یا اثرگذاری آنها بر تغییرات فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی واقع شده است. این نکات و بررسی ها اغلب به این توصیه ختم می شود که ایران نیز باید در زمینه دیپلماسی عمومی فعال تر شود و به ویژه نقش و جایگاه رسانه ها را بیش از گذشته جدی بگیرد. به عبارت دیگر، در این چارچوب، فرض بر آن است که چنانچه تعداد (کمّیت) رسانه ها بیشتر شود یا از ابزارها و شیوه های نوین اطلاع رسانی استفاده گردد، امکان اثرگذاری بیشتری بر افکار مخاطبان فراهم می شود. شاید به همین دلیل است که در این سال ها کوشیده شده است که به رسانه های بیشتری مجوز فعالیت داده شود یا خبررسانی به زبان های خارجی جدی تر گرفته شده و البته تعداد خبرنگاران همراه با سفرهای مهم خارجی نیز بیشتر شده است.

استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی تصریح کرد: با این حال، نکته ای که در اغلب تحقیقات داخلی فراموش می شود یا ناگفته می ماند، آن است که رسانه ها وقتی می توانند در چارچوب دیپلماسی عمومی ایفای نقش کنند که از سویی فضای فعالیت رسانه ها بازتر شود و از سوی دیگر استقلال حرفه ای آنها به رسمیت شناخته شود و در عمل نیز این مسایل رعایت شود. در واقع، یک خبرنگار یا رسانه زمانی توسط مخاطبان جدی گرفته می شود که بتواند استقلال حرفه ای خود را در عمل ثابت کند.

منبع: تابناک