پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، نشریه «تیاتر» به همت میرزا رضا طباطبایی نایینی منتشر شد و سرمقاله نخست این نشریه نشان می‌دهد که او درک بالایی از اتفافاقات زمانه خود داشته است و می‌دانسته در این مقطع تاریخی چه کاری باید انجام بدهد. درک و دریافت پدیده‌های این‌چنینی تاریخی با مطالعه آن پدیده یا نشریه میسر است که شما را به شناختی از بانی و پدیدآورنده روزنامه برساند. منابع ردیف دوم هم کمک می‌کنند تا شناختی نسبت به آن رویداد تاریخی پیدا کنید.
طباطبایی نایینی در سال 1290 قمری به‌دنیا آمد و در سال 1350 هجری قمری معادل با ششم بهمن 1310 خورشیدی درگذشت و تقریباً عمر طولانی داشت. او طبق وصیت‌اش در آرامگاه خانوادگی‌اش در جوار مرقد امام هشتم به خاک سپرده شد.
میرزا رضا طباطبایی اهل مطالعه و تحقیق بود. او روزنامه‌نگار محققی بود و به ادبیات زمانه خودش اشراف داشت. کتابخانه او یکی از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه‌های خصوصی ایران در عهد قاجار بود. طباطبایی وصیت کرده بود که کتابخانه عمومی برپا شود و کتابخانه‌اش در اختیار عموم قرار گیرد اما چون این امکان فراهم نشد به همت دخترش پس از درگذشتش کتابخانه‌اش به آستان قدس رضوی اهدا شد.
او رییس انجمن ادبی ایران و نماینده دور دوم مجلس شورای ملی بود و سمت‌های گوناگونی داشت. او چه زمانی که روزنامه‌نگار بود و چه زمانی که در وزارت معارف و عدلیه فعالیت می‌کرد همواره دلبستگی خودش را به ادبیات حفظ کرد.
میرزا رضا طباطبایی نایینی زمانی که تصمیم گرفت روزنامه «تیاتر» را منتشر کند برای نگارش مطالب نشریه‌اش شیوه نویی را بنیان گذاشت و موضوعاتی که می‌خواست در روزنامه «تیاتر» منتشر کند را در قالب نمایشنامه می‌نوشت. شیوه‌ای که او برای نوشتن انتخاب کرده بود در آن دوره تاریخی برای مخاطبان این نشریه جذاب بود. همین امر موجب شده بود که مطالب نشریه برای مخاطبان نشریه انتزاعی نباشد.
در دوره میرزا رضا نایینی بسیاری از کسانی که اهل فکر بودند، سه موضوع را کلید و راه نجات جامعه از جهالت می‌دانستند؛ مدرسه، روزنامه و تئاتر، و معتقد بودند با این سه کلید می‌توان زمینه بیداری فرد فرد جامعه را فراهم کرد.
میرزا رضا نایینی نیز با تلفیق تئاتر و روزنامه تلاش کرد که آرزوی خود و همفکرانش را که بیداری جامعه بود محقق سازد. در آن دوره تاریخی می‌گفتند که مدرسه افراد جامعه را از جهالت و عذاب الیم نجات می‌دهد و روزنامه مفاسد و معایب جامعه را به ملت اخطار می‌دهد و طریق ترقی و اصلاح را یادآور می‌شود. تئاتر نیز تجسم اعمال نیک و بد است.
میرزا رضا چون اطلاع داشت که در جای جای ایران شرایط و امکان آن وجود ندارد که نمایش روی صحنه برود با انتشار نمایشنامه‌هایش در روزنامه تلاش می‌کرد که به این هدف نزدیک شود.
او ظرف مدت دو ماه و نیم توانست 12 شماره از روزنامه «تیاتر» را منتشر کند. دفتر این روزنامه ابتدا در خیابان ناصر خسرو بود و سپس به خیابان اکباتان منتقل شد. رویداد توپ‌پرانی بهارستان موجب شد که دفتر روزنامه تخریب شود و همین امر موجب توقف انتشار نخستین روزنامه «تیاتر» در ایران شد.
همان‌طور که می‌دانید برای این که یک نشریه بتواند مخاطبان خودش را پیدا کند، نیاز به زمان هست و 75 روز زمان زیادی نیست که یک نشریه بتواند مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند، اما با این همه روزنامه «تیاتر» در مدتی که منتشر می‌شد با اقبال عمومی روبه‌رو شد و نه تنها در ایران بلکه مخاطبانی نیز در کشورهای فارسی زبان پیدا کرده بود.
قیمت این روزنامه که در چهار صفحه منتشر می‌شد، 10 دینار در خارج از کشور و سه شاهی در ایران بود. این روزنامه از این نظر دارای اهمیت بود که ادبیات جدیدی را وارد فضای روزنامه‌نگاری ایران کرد. شاید اگر با متر و معیارهای رایج روزنامه‌نگاری امروز بخواهیم این شیوه را بررسی کنیم، امروزه با اقبال مواجه نشود اما در دوره خودش از جذابیت خاصی برخوردار بود و سرآغاز ادبیات جدیدی در مطبوعات ایران شد. میرزا رضا نایینی نخستین کسی بود که از قالب نمایشنامه برای نگارش مطالبی که مد نظرش بود استفاده کرد. شیوه متفکرانه او برای انتشار روزنامه موجب شد عوام و خواص به جمع مخاطبان نشریه او بپیونند.
البته باید این‌جا به موضوعی اشاره کنم؛ نشریه‌ای که میرزا رضا نایینی منتشر می‌کرد، روزنامه نبود، چون در مدت 75 روز تنها 12 شماره منتشر شد. در آن مقطع تاریخی، کلمه «روزنامه» همراه عنوان نشریاتی بود که منتشر می‌شد.
بی‌شک برای بسیاری سوال پیش می‌آید در دوره‌ای که تئاتر ما مسیر پیشرفت را پیش گرفته است، چرا روزنامه کاغذی با محوریت تئاتر در ایران منتشر نمی‌شود. این موضوع را باید بر اساس شرایط امروز بررسی کنیم اما باید توجه کنیم که امروزه چندین سایت به صورت تخصصی در زمینه تئاتر فعالیت می‌کنند.
میرزا رضا نایینی نه تنها در مقطعی که اقدام به انتشار روزنامه «تیاتر» کرد بلکه در همه مقاطع زندگی و مشاغلی که داشت خدمات خوبی از خود به یادگار گذاشت و زندگی با برکتی داشت.
در این جا باید یادی هم بکنم از محمد گلبن که به همراه فرامرز طالبی در سال 1366 کتابی را تحت عنوان «روزنامه تیاتر» منتشر کردند. کتابی که دربرگیرنده 12 شماره روزنامه «تیاتر» بود به همراه شرح و تحلیل مطالب این نشریه و در بخش پایانی این کتاب، مجموعه نمایشنامه‌هایی که میرزا رضا نایینی طباطبایی در این روزنامه نوشته منتشر شده است.
این کتاب در سال 1366 در 55 صفحه در قطع وزیری از سوی نشر چشمه منتشر شده است. در این مقطع تاریخی امکانی برای بازنشر نشریات دوره پیش فراهم شده بود و محمد گلبن و فرامرز طالبی با درک درستی که از شرایط و زمانه داشتند، این کتاب را منتشر کردند. کتابی که تنها یک بار منتشر شد و جای خالی آن در بازار کتاب احساس می‌شود.
منبع:ایران تئاتر