پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، آدمی در این دهکده جهانی که روزبه‌روز، ساعت‌به‌ساعت و ثانیه‌به‌ثانیه در حال تغییر و دگرگونی است شاید مجال این را پیدا نکند فرهنگ اقوام و صنایع دستی موجود در دنیا را ببیند اما دوست دارد که تکه‌ای از هنر، فرهنگ و تمدن قدیمی سرزمین‌اش را به یادگار برای پُر کردن زیبایی‌های بصری در چشم‌اش نگه دارد. اثر هنرمندان صنایع دستی که با دست و جان پیوند خورده‌اند، رنگ، عشق و زندگی در روح اثر دمیده‌اند تا حس دوستی و محبت را برای مردمان به ارمغان بیاورند. زنانی که قالی، گلیم و زیلو می‌بافند نقوش لچک ترنج و درختی با رنگ‌هایی از طبیعت می‌نگارند، زنانی که سوزن‌دوزی، قلاب‌دوزی، گلابتون‌دوزی، پته‌دوزی را به عنوان نقوش بر پارچه‌ها ایجاد می‌کنند، زنانی که در قلم‌زنی و مشبک‌کاری فعالیت دارند، زنانی که فیروزه‌کوبی و طلا کوبی می‌کنند و تمام این دنیای پُر نقش و نگار و رنگارنگ جلوه‌ای از فرهنگ و هنر غنی ما است. در میان تمامی هنرهای دستی، دخترکانی هم هستند که با حس‌زیبایی‌شناسی هنر دیروزی و امروزی را درهم‌آمیخته‌اند و عروسک‌های ایرانی می‌سازند که هنر دوران خودشان را زنده نگه دارند. عروسک‌های دست‌سازی که برآمده از نقش و نگار و خلق‌وخوی ما آدم‌ها است. ما با این فرهنگ زندگی می‌کنیم با هنر آرامش می‌گیریم اما باید به جنبه‌های دیگر این امور هم نگاه کرد. زنانی که در زمینه هنر دستی فعالیت می‌کنند تا چه اندازه حمایت شده‌اند؟ آیا در کنار هنرشان به وجود آنان ارج نهاده‌ایم؟ توانسته‌ایم در این راه طولانی به آنان کمک کنیم. آنانی که در شهرستان‌ها با امکانات ناکافی و محدود هنرشان را گسترانده‌اند و دنیای کوچک‌شان را روزبه‌روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌کنند را چگونه حمایت کردیم؟ با چند تن از دختران عروسک‌ساز صحبت کردیم که با عشق و علاقه عروسک‌های متنوع و ایرانی می‌سازند اما مسائل همچون مشکلات ثبت برند و حمایت نشدن آنان را نگران می‌کند. بسیاری با کپی کردن طرح‌های آنان، عرصه را برایشان تنگ کرده‌اند.
حمایت از زنان در شهرهایی که امکانات کمتر است
«سولماز» ۲۸ ساله، در ارومیه زندگی می‌کند، صاحب برند «سرنتی دال» و تحصیلات او در دانشگاه شیمی کاربردی بوده است. «سولماز» از شیمی به هنر روی آورده، هنری که با عشق و علاقه آن را انجام می‌دهد، از او درباره شروع عروسک‌سازی‌اش پرسیدم و جواب می‌دهد: «سال ۹۴ با گوله کاموایی که در دستم بود بسیار تصادفی گوله را به توپ گردی تبدیل کردم و در ذهنم جرقه خورد که می‌توانم با این نوع کاموا عروسک بسازم زیرا آن گوله کاموا شبیه سر عروسک شده بود، اما کاموا آن مواد اولیه من برای ساخت عروسک نبود. سریعا به بازار رفتم با تهیه پارچه‌های مورد نیازم اولین عروسک مورد علاقه‌ام را ساختم. با توجه به اینکه از کودکی به‌صورت مبتدی صورت کودکان را نقاشی می‌کردم تصمیم گرفتم بر روی صروت عروسک‌ها طرح‌های نقاشی بزنم و براساس چهره افراد، صورت عروسک را نقاشی کردم. این ایده را با خلاقیتی که داشتم برای عروسک‌های دست‌ساز پیاده کردم.»
نکته قابل توجه‌ای که درعروسک‌های دست‌ساز «سولماز» وجود دارد، این است که براساس چهره افراد واقعی، صورتک‌های عروسک را طراحی و نقاشی می‌کند، او در این‌باره می‌گوید: «مشتریانی که عروسک‌های من را می‌بینند فکر می‌کنند صورت عروسک‌ها چاپی است اما آن‌ها را نقاشی می‌کنم و نزدیک به ۳ سال انجام دادن و ساخت عروسک، از فروش آن‌ها راضی هستم. اولین مشتری که ۳ عروسک براساس چهره‌های خودشان سفارش دادند باعث شد تا عروسک‌های چهره نسبت به دیگر عروسک‌ها برای مصرف‌کننده‌ها جذاب‌تر باشد. اکثر مشتریان هم قیمت عروسک‌ها برایشان مهم نیست و هنری که در ساخت عروسک‌ها استفاده می‌کنم را قابل ارزش می‌دانند.»
این‌روزها با توجه به سری ساخت عروسک‌های یک شکل و یک دست، مسلما عروسک‌های دست‌ساز که با زحمت زنان و دختران سرزمین‌مان ساخته می‌شود ارزشمند است، از همین رو باید برای گسترش این هنر و تولید انبوه آن تلاش کرد، در این خصوص از «سولماز» می‌پرسم که از سوی نهاد یا شرکت‌های خاص برای تولید انبوه عروسک‌ها به او پیشنهاد شده است یا خیر؟ که جواب می‌دهد: «متاسفانه پیشنهادی نشده است، حتی در ارسال عروسک‌ها به خارج از کشور مشکلات زیادی داریم زیرا مصرف‌کننده‌ها نمی‌توانند مبلغ کالای خریداری شده را برای من واریز کنند.»
«سولماز» ادامه می‌دهد: «از بهترین علایق من آشنا شدن زنان سرزمینم با عروسک‌های دست‌ساز است زیرا دوست دارم آنان از این موضوع اطلاع داشته باشند که در خانه تنها با چرخ‌خیاطی و مواد اولیه ساخت عروسک، می‌توان جهان را متحول کرد و دنیای بهتری را برای کودکان و خودمان ایجاد کنیم. حتی در این میان با کسب درآمد، استقلال خوبی را خواهیم داشت.»
به او می‌گویم علاقه‌ای برای آموزش عروسک‌سازی داری وتصمیمی در این خصوص گرفته‌ای تا به دیگران این هنر را آموزش دهی، «سولماز» می‌گوید: «خیلی علاقه دارم که این هنر را به همگان آموزش بدهم اما احساس می‌کنم در شهری که زندگی می‌کنم قابلیت و کشش این کار وجود ندارد، در حال حاضر هم ۹۰ درصد عروسک‌هایم را در تهران می‌فروشم و در شهر ارومیه تنها ۴ یا ۵ عروسک به‌فروش رفته و در شهرهای یزد و اصفهان هم فروش داشتم. شهرهای کوچک واقعا نیاز به حمایت دارند و ای کاش این حمایت صورت بگیرد.»
عروسک‌هایی که شبیه صاحبانشان هستند
عروسک‌سازان دوست دارند فرهنگ و هنر ایرانی‌شان را حفظ کنند هنری که آمیخته از هزاران رنگ و زیبایی و نقش و نگار است، آنان نگران آینده کودکان هستند و می‌خواهند کودکان سرزمینشان با عروسک‌هایی بازی کنند که برآمده از فرهنگ اصیل ایرانی است. امروزه که کالاهای صنایع فرهنگی، اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها از جهان معنادارشان فاصله گرفته‌اند و بُعد تجاری ارجحیت پیدا کرده است، باید به هنر صنایع دستی اهمیت دهیم و هنرمندانمان را حمایت کنیم.
«فرشته» در شهر رشت زندگی می‌کند و ۲۹ سال دارد. او در رشته حسابداری تحصیل کرده و عروسک‌های دست‌سازش را با برند «فرشته دست‌ساز» می‌سازد. از او می‌پرسم که چطور به سمت عروسک‌سازی رفته و علاقه به این کار پیدا کرده است، او جواب می‌دهد: «حدود ۳سال پیش، به کار عروسک‌سازی علاقه پیدا کردم و سعی کردم که خلاقیت‌های مخصوص به خودم را در پوشش و ظاهر عروسک‌ها داشته باشم و لباس‌های ایرانی را برای آن‌ها انتخاب می‌کنم.»
از او درباره نحو ساخت عروسک‌ها و شبیه‌سازی آن‌ها از شکل و شمایل شباهت به آدم‌ها می‌پرسم و «فرشته» می‌گوید: «عروسک‌هایی که می‌سازم کاملا پارچه‌ای و صددرصد دست‌ساز هستند. از همین رو، بیشتر سفارش‌ها ساخت عروسک‌ها براساس چهره‌ها اشخاص است. معمولا مشتریان عکس از لباس، کفش و مدل موهایشان را برای من می‌فرستند و تا ۹۰ درصد آن‌ها را شبیه‌سازی می‌کنم و عروسک به صورت اختصاصی برای فرد مورد نظر ساخته می‌شود و بیشتر استقبال مشتریان از «عروسک‌های شبیه‌سازی» است.»
«فرشته» ادامه می‌دهد: «می‌توانم این ادعا را داشته باشم جزء اولین کسانی هستم که عروسک دانش‌آموز را ساختم و بسیار استقبال هم شد. بعد از اینکه چند نمونه عروسک پزشک را کار کردم از سوی دو سایت تجهیزات پزشکی پیشنهاد همکاری شد و نزدیک به یک سال است با آنان همکاری می‌کنم.»
با توجه به اینکه پرداخت هزینه عروسک‌ها مشکل است از فرشته درباره ارسال عروسک‌ها به دیگر کشورها می‌پرسم که او در این‌باره چه راهکاری را اتخاذ می‌کند، جواب می‌دهد: «تعداد زیادی از عروسک‌هایم را برای مشتریان خارج از کشور ساخته‌ام و برایشان فرستادم. اما متاسفانه به‌خاطر هزینه بالای ارسال این کار به سختی صورت می‌گیرد. معمولا سفارشات را به خانواده و بستگان آن افراد در ایران ارسال می‌کنم تا آنان به دستشان بسپارند.»
«فرشته» می‌گوید: «به اعتقاد من باید به بچه‌های سرزمین‌مان آموزش بدهیم تا یاد بگیرند با عروسک و اسباب‌بازی‌هایی که نزدیک به فرهنگ اصیل ایرانی هستند، بازی کنند.»
نبود برندینگ، به مشاغل خانگی ضربه می‌زند
اصلی‌ترین دغدغه عروسک‌سازان ثبت برندشان است و اینکه این پروسه همچنان برایشان ایجاد نشده یا اگر هم بخواهند برندشان را ثبت کنند باید کارگاه‌هایی شخصی داشته باشند و هزینه‌های زیادی را صرف کنند. آنان در خانه‌هایشان با علاقه این عروسک‌ها را خلق می‌کنند و از طریق صفحات مجازی به فروش می‌رسانند .
«لیلا» ۳۲ ساله، در کرج به همراه خواهرش به عروسک‌سازی مشغول است، او صاحب برند «نقلی دالز» است و درباره هنر دست‌سازش می‌گوید: «من از کودکی عاشق هنر و کارهای دستی بودم، زمانی که بزرگ‌تر شدم در فضاهای مجازی آثار هنری را دنبال می‌کردم و سعی‌ام بر این بود تا با آموزش آن‌ها عروسک‌سازی را یاد بگیرم. بیشتر به سمت نمد دوزی، عروسک‌بافی و قالی‌بافی گرایش داشتم و جذب شدم، در دی‌ماه ۹۴ به صورت جدی پیگیر عروسک‌سازی شدم زیرا احساس کردم این هنر با روحیاتم بیشتر سازگاری دارد و همراه با خواهرم که همانند من به این کار عشق و علاقه نشان می‌داد، به صورت جدی عروسک‌سازی را شروع کردیم.»
با او درباره استقبال از عروسک‌هایش پرسیدم که برای جذب مصرف‌کننده چه المان‌هایی برای جذابیت عروسک‌ها استفاده می‌کند، ادامه می‌دهد: «عروسک‌هایی که ساختم با استقبال خوبی روبه‌رو شد زیرا فروش‌های ویژه در روزهای مناسبتی و فروش حضوری در نمایندگی سابق‌مان در کرج داشتیم. همچنین در فضاهای مجازی هم فعالیت داشتیم و مخاطبانمان بسیار حمایتمان کردند. البته ما صاحب عروسک‌های نقلی یک‌متری دست‌ساز هستیم، این عروسک‌ها قابلیت ایستادن بدون کمک را دارند. این نمونه عروسک‌ها ساختن‌اش بسیار سخت و طاقت‌فرسا است اما خوشحالیم که توانستیم چنین عروسک خاص و ویژه‌ای را به مخاطبانمان ارائه دهیم.»
«لیلا» می‌گوید: «جنس عروسک‌ها پارچه‌ای هستند و با الیاف پُر شده‌اند بعد از مرحله ابتدایی که الگو کشیدن و چرخ بدن عروسک‌ها و لباس هست، باقی اعضای بدن عروسک را به آن وصل می‌کنیم و تمام این کارها با دست انجام می‌شود حتی لوازم همراه با عروسک همانند کفش و کیف عروسک را هم دستی میسازیم.»
به او می‌گویم چه خوب است که در زمینه فروش حضوری هم فعال هستید، نوع سفارش‌ها چگونه است، «لیلا» می‌گوید: «سفارش‌ها به صورت تکی و انبوه را قبول می‌کنیم و برای ارسال به شهرستان هم مشکلی نداریم. اما با فیلتر شدن تلگرام کار برای ما سخت شده است و با شماره تماس مشتریان سفارش‌ها را قطعی می‌کنیم. خوشحالم و خدا را شکر می‌کنم که مشتریان این سبک عروسک‌ها را دوست دارند و برای خرید آن پیگیری می‌کنند، البته با گران شدن مواد اولیه و تاثیر مستقیم آن بر روی قیمت عروسک‌ها فروش نسبت به یک‌ماه پیش کمتر شده است. گاهی هم هزینه‌های پُستی برای ارسال به شهرستان‌ها مصرف‌کننده‌ها را به شک می‌اندازد عروس را بخرند و یا نه! اما تمام این معضلات و مشکلات قابل حل است.»
«لیلا» ادامه می‌دهد: «اگر دقت کنیم عروسک‌هایی که تمیز و بدون نقص ساخته شده باشند، بسیار کم است اما به عنوان برند عروسک‌های نقلی، تلاش کرده‌ایم تا بهترین عروسک‌ها را در اختیار مشتریان قرار دهیم و هیچ نقصی در کارمان نداشته باشیم، تا به امروز مشتریان از آثار عروسکی ما ناراضی نبودند و روزبه‌روز به سمت بهتر شدن پیش رفته‌ایم.»
او درباره فروش مشکلات نبود برندینگ و حق کپی‌رایت، می‌گوید: « از نیمه دوم ۹۵ تا نیمه اول ۹۷ با تعدادی تولید کننده کار می‌کردیم و فروش حضوری داشتیم و به سمت تولید انبوه رفتیم.اما بنا به دلایلی با مجموعه قطع همکاری شد و من و خواهرم همانند گذشته با پشتکار و همت بالا، همچنین مصمم‌تر به کارمان ادامه دادیم. البته موضوع برندینگ و ثبت برند به نام خودمان بسیار مهم است زیرا کسانی که به عنوان مشاغل خانگی فعالیت دارند در معرض سوءاستفاده کاری و کپی کاری هستند. و هیچ‌گونه حمایتی از آنان نمی‌شود. حتی برای ارسال به خارج از کشور هم مشکلات زیادی وجود دارد که ارسال را برای ما سخت و ناممکن کرده است اما برخی از مشتریان در ایران عروسک‌ها را خریدند و به‌عنوان هدیه برای خانواده یا دوستانشان در خارج از کشور فرستاده‌اند.»
به «لیلا» می‌گویم اگر ثبت برند برای شما عروسک‌سازان محیا شود، چه تاثیری در کار شما دارد، او جواب می‌دهد: «زمانی که از مشاغل خانگی زنان حمایت شود و بتوانیم مسئله برندینگ را آسان‌تر دنبال کنیم قطعا فضای هنری بهتری در اختیارمان قرار می‌گیرد و می‌توانیم گسترده‌تر به این موضوع بپردازیم همچنین مشتریان و مصرف‌کننده‌هایی که از این کالای هنری استفاده می‌کنند به ما عروسک‌سازان اعتماد بهتری می‌کنند و از نتایج سفارش‌ها و خریدهایشان، راضی خواهند بود.»
منبع: مهر
