پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، حضور بیش از اندازه کودکان و نوجوانان در فضای مجازی به چالش بزرگی تبدیل شده است که میزان علاقه کودکان به کتاب و کتاب خوانی را بسیار تحت الشعاع قرار داده است.
18 تیر به عنوان روز رسمی ادبیات کودک و نوجوان در کشور اعلام شده است. روزی که مقارن است با روز درگذشت مهدی آذریزدی نویسنده و بازنویس خوب کشورمان در سال ۱۳۸۸.
مرحوم مهدی آذریزدی، نویسنده کشورمان، ۱۸ تیرماه سال ۸۸ در ۸۸ سالگی در بیمارستان آتیه تهران دار فانی را وداع گفت و در حسینیه خرمشاه یزد در نزدیکی محل زندگی‌اش به خاک سپرده شد.
« قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، « قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»،«گربه ناقلا»،«گربه تنبل»، «مثنویی» (برای بچه‌ها)، «مجموعه قصه‌های ساده» و تصحیح «مثنوی» مولوی (برای بزرگسالان) از جمله آثار این نویسنده کودک و نوجوان است. زنده‌یاد آذریزدی که بعنوان پرتیراژترین نویسنده تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران مشهور است، در مجموع بیش از ۲۰ عنوان کتاب برای بچه‌ها نوشته است.
روز کتاب کودک ونوجوان فرصت مناسبی جهت آشنا کردن کودکان با کتاب و بهانه‌ای برای ورود کتاب به زندگانی کودکان است. متأسفانه ما در کشور از این فرصت‌ها و بهانه‌ها برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان بهره‌گیری چندانی نمی‌کنیم. انس کودکان با کتاب، تضمینی بر استحکام تربیت و فرهیختگی نسل آینده یک جامعه می باشد.
اما حضور چشم گیر و بیش از اندازه کودکان و نوجوانان در فضای مجازی به چالش بزرگی تبدیل شده است که میزان علاقه کودکان به کتاب و کتاب خوانی را بسیار تحت الشعاع قرار داده است.
به سراغ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی می رویم تا اولویت ها و ضعف های ادبیات کودکان و نوجوانان را از زبان وی بشنویم.
نقش تربیتی فعالان این عرصه بسیار مهم است
محمد محمدپور در گفت‌وگو با ایسنا در رابطه با اهمیت حوزه کودکان و نوجوانان اظهار می‌کند: حوزه کودک و نوجوان حوزه بسیار با اهمیتی است و فردی که در این عرصه وارد می‌شود باید نقش تربیتی این موضوع را نیز در نظر داشته باشد چرا که در این دوره شخصیت افراد تعیین می شود و هر نوع آموزشی که از طرف کتاب در اختیار کودکان قرار می‌گیرد، در شکل‌گیری شخصیت و هویت افراد تاثیرگذار است لذا بحث تربیتی و روان‌شناختی کودکان و نوجوانان باید مدنظر فعالان این عرصه قرار گیرد.
وی با تاکید بر محتواسازی مناسب و تفکیک موضوعات در حوزه کودک و نوجوان، خاطرنشان می‌کند: باید این محتواها را در فضای مجازی در اختیار کودکان قرار دهیم و به نوعی بتوانیم فضای مجازی را سمت و سو بخشیم و فعالان عرصه ادبیات کودک و نوجوانان باید بخشی از فضای مجازی را به این سمت هدایت کنند و حتی می‌توانیم از فضای مجازی برای معرفی کتاب استفاده کنیم چون در حال حاضر در دنیا کتاب‌های بسیار خوبی در حوزه داستان و رمان و قصه چاپ و توزیع می شود که به لحاظ موضوع و محتوا به صورت زنجیره‌ای با هم در ارتباط هستند و هر موضوعی که کودکان مطالعه می‌کنند در همان کتاب موضوعات دیگر معرفی می‌شود.
وی ادامه می دهد: از طریق محتوایی که در فضای مجازی در اختیار کودکان قرار می دهیم، آنها می توانند به فضای گفتمانی ورود پیدا کنند و با معرفی کتاب‌های خوب و مناسب می توانیم بر شکل‌گیری زنجیره مطالعاتی کودکان تاثیرگذار باشیم.
صدور مجوز چاپ بیش از 350 جلد کتاب در یک و نیم سال اخیر
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در رابطه با میزان چاپ و توزیع کتاب کودک و نوجوان در استان نیز می افزاید: در سال 98 و سال 99 تاکنون برای بیش از 350 کتاب در این حوزه درخواست مجوز داده شده و مجوز آنها نیز صادر شده است و تقریباً 15 الی 20 نفر در استان به صورت ویژه در این حوزه فعالیت می‌کنند و ناشرانی نیز در استان هستند که به‌صورت ویژه در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند البته در حوزه کودک و نوجوانان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان نیز فعالیت‌های ویژه‌ای انجام داده است که در این حوزه حائز اهمیت است.
اهمیت طراحی و تصویرسازی در حوزه کودک و نوجوان
وی در پاسخ به این سوال که آیا این میزان چاپ در تامین ذائقه کودکان و نوجوانان موفق بوده است، می گوید: کتابی که برای کودکان و نوجوانان چاپ می‌شود به لحاظ محتوا شکل و نوع چاپ باید متناسب با نیاز کودکان باشد و به نظرم ناشران و نویسندگان تا حدودی توانسته‌اند ذائقه کودکان و نوجوانان را تامین کنند به ویژه در حوزه طراحی و تصویر سازی این موضوع بیشتر مشهود است لذات چاپ کتاب باید همراه با تصویرسازی مناسب باشد که درحال حاضر در مقایسه با سال‌های گذشته کتاب‌ها نسبتاً با رویکرد خوبی چاپ می شود.
باید محتوای متناسب با دایره واژگان کودکان ایجاد شود
وی ادامه می دهد: چاپ کتاب در حوزه کودکان و نوجوانان تنها برای مطالعه آنها نیست بلکه برای مقابله با ایجاد و تعریف واژگان جدید و البته نامناسب برای کودکان و نوجوانان است، لذا در موضوع کتاب کودکان و نوجوانان باید بر محتوا و انتقال مفاهیم جدید و متناسب با دایره واژگان کودکان تاکید شود و همه این فعالیت‌ها برای مقابله با درگیری ذهن کودکان و نوجوانان با کلمات و واژگان نامناسب است.
محمدپور در رابطه با میزان حمایت از نویسندگان این عرصه نیز خاطرنشان می کند: ناشر و مؤلف اگر بتواند با شناخت کامل به این عرصه راه پیدا کند، متوجه می شود که جذابیت این حوزه بیشتر از سایر بخش‌ها و حوزه‌های دیگر است لذا اگر فعالان این عرصه بتوانند با شناخت مناسب فضا و با بستر مناسب ذوق و سلیقه کودکان را شناسایی کنند، حتی اگر حمایت نیز انجام نشود می‌توانند در این حوزه ورود پیدا کرده و جذابیت ایجاد کند و حتی چرخه اقتصادی را نیز بهبود بخشند.
برگزاری نمایشگاه های تخصصی کودکان و نوجوانان در سال جاری
وی ادامه می دهد: رویکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بحث حمایت به این شکل است که یک بخش مربوط به کاغذ یارانه‌ای است که در اختیار ناشران قرار می‌گیرد و آنها استفاده می‌کنند و موضوع بعدی خرید کتاب است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این کتاب‌ها را خریداری می کند، البته در سال 98 یک سری مشکلاتی در بحث تأمین اعتبارات وجود داشت که امیدواریم که در سال 99 با خرید این کتاب‌ها حمایت‌های لازم از این بخش صورت پذیرد. البته در سال 99 برگزرای نمایشگاه های تخصصی کودکان و نوجوانان را در برنامه داریم که به دلیل شرایط کرونایی کشور، تصمیم داریم به صورت مجازی و یا حضوری با رعایت تمامی پروتکل های بهداشتی در شهرستان های استان برگزار کنیم.
اجرای کلیه برنامه ها و فعالیت ها از طریق فضای مجازی
وی در خصوص استفاده بهینه از فضای مجازی در ایام کرونایی نیز تاکید می‌کند: تقریباً در چهار، پنج ماه گذشته که درگیر بیماری کرونا بودیم، برنامه‌ها و فعالیت‌های زیادی در بحث فضای مجازی داشتیم تا اینکه کودکان بتوانند در منزل اوقات فراغت خود را در فضای مجازی و با استفاده بهینه از این فضا، سپری کنند و تعدای برنامه، جشنواره و مسابقات نیز در فضای مجازی برگزار شد که هدف عمده آنها کودکان و نوجوانان بود، البته سایر دستگاه‌ها نیز فعالیت‌هایی از این قبیل انجام دادند و با توجه به احتمال استمرار این بیماری، رویکرد سال 99 این است که تمامی برنامه‌ها به فضای مجازی انتقال یابد و با تولید محتوا و تقویت بخش انیمیشن در فضای مجازی و بخش معرفی کتاب که در دستور کار در فضای مجازی قرار دارد، بتوانیم بیشترین استفاده را از فضای مجازی انجام دهیم.
افزایش سرانه مطالعه در مقطع نوجوانی بسیار مهم است
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در پایان اظهار کرد: با برگزاری برنامه‌ها و مسابقات متعدد در فضای مجازی می توانیم با کودکان و نوجوان ارتباط برقرار کنیم بطوریکه تقویت علاقه و رغبت کودکان برای مطالعه می‌تواند سرانه مطالعه را نیز بسیار افزایش دهد و اگر در این مقطع بتوانیم سرانه مطالعه را افزایش دهیم قطعاً می‌توانیم در زمان بزرگسالی نیز این سرانه افزایش پیدا کند.
در ادامه این گزارش با مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان آذربایجان شرقی نیز گفت و گویی در این رابطه انجام می دهیم.
کتاب باید در سبد خرید خانواده ها قرار گیرد
علی بینش در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می کند: علی‌رغم تنوع و تعددی که در کتاب‌های این حوزه وجود دارد کماکان احساس می شود نیاز بیشتری در توجه به ذائقه و نیاز مخاطبان وجود دارد و علی‌رغم تمامی تلاشی که نویسندگان انجام می دهند، احساس می کنم در عناوینی که برای حوزه کودک و نوجوان چاپ می شود بازهم نیاز به تنوع و بازنگری وجود دارد اما مهم‌تر از این موضوع تغییر ذائقه خانواده ها در راستای قرار دادن خرید کتاب در سبد خانوار خود است لذا دو عامل تنوع و تعدد عناوین کتاب‌ها و تغییر ذائقه خانواده ها دو موضوع مهمی است که به نظر من در این حوزه باید توجه شود.
وی با بیان اینکه در این حوزه نویسندگان بسیار خوبی در سطح کشور وجود دارد اما خانواده‌ها نیز باید این فرهنگ را در ذهنیت فرزندان خود ایجاد کنند، اضافه می کند: فرزندان باید طوری تربیت شوند که بدون کتاب زمان خود را سپری نکنند و کتاب را به‌عنوان دوست و همراه خود تلقی کنند.
چاپ و توزیع بیش از 300 هزار جلد کتاب در این حوزه
وی خاطرنشان می کند: پایه و اساس تمام فعالیت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان تنها متولی اصلی فعالیت های تخصصی کودکان و نوجوانان در عرصه‌های هنری فرهنگی و ادبیاتی، کتاب است، که در حال حاضر در استان ما بیش از 300 هزار جلد کتاب غیردرسی کودکان و نوجوانان در موضوعات مختلف از جمله علمی، رمان، قصه و … که به صورت تخصصی بین کودک و نوجوان تفکیک قائل شده‌ایم، چاپ و توزیع می شود و 24 مرکز ثابت و دائمی در تبریز و سایر شهرستان‌ها درحال فعالیت است و از طریق کتابخانه‌های سیار وکتابخانه‌های پستی بصورت پستی به روستاها کتاب ارسال می کنیم.
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان با تاکید بر اینکه این کانون تنها مرکز در کشور است که به‌صورت کاملاً تخصصی در حوزه کتاب و کتابخوانی کودکان و نوجوانان ورود پیدا کرده است، می افزاید: تلاش می‌کنیم فرهنگ کتاب و کتابخوانی را توسعه و میزان مطالعه را در بین کودکان افزایش دهیم و در این راستا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به صورت امانی و یا عرضه کتاب و فروش در اماکن و مراکز فرهنگی در این عرصه فعالیت می کند.
لذت کتابخوانی حضور کودکان در فضای مجازی را کمرنگ می کند
وی حضور بیش از اندازه کودکان در فضای مجازی را یک چالش مهم تلقی می کند و برای استفاده بهینه از این فضا و مدیریت این موضوع می گوید: کتاب و کتابخوانی تنها راهی است که می‌توانیم از این طریق، حضور کودکان را فضای مجازی کمرنگ کنیم و لذت کتاب و کتابخوانی به گونه‌ای است که هر زمان کودکان و نوجوانان این حلاوت را احساس کنند دیگر از کتاب دست برنمی‌دارند به نظر من باید فضای خانه و زندگی را برای کودکان بطوری طراحی کنیم که کودکان و نوجوانان بتوانند این حلاوت را احساس کنند به طوری که اگر پدر و مادر یک خانواده خودشان اهل مطالعه باشند حتماً فرزندان نیز راغب به خواندن کتاب می‌شوند و یا اینکه برای فرزندان خود کتاب را به‌عنوان جایزه و هدیه در نظر بگیرند تا از این راه کودکان و نوجوانان به این مسیر سوق پیدا کنند.
وی با تاکید بر اینکه تا زمانی که خانواده‌ها به عرصه کتاب و کتابخوانی قدم نگذارند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد، خاطرنشان می‌کند: انگیزه و اراده خانواده ها اولین قدم برای توسعه کتاب و کتابخوانی و همچنین توسعه ادبیات کودک و نوجوان است و خانواده ها مطمئن باشند که اگر کمترین هزینه‌ای را هم برای کتاب انجام دهند در آینده از هزینه‌های زیادی که از بابت بعضی آسیب‌های اجتماعی متوجه فرزندانشان است، پیشگیری می‌کنند.
بینش همچنین در خصوص فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در ایام کرونایی اظهار می‌کند: در این ایام فعالیت‌های حضوری کانون از جمله ارتباط مربیان و کودکان متوقف شده و به صورت مجازی انجام می گیرد و ما برای اینکه بتوانیم فضای مجازی را برای کودکان تلطیف کنیم، از طریق گروه‌ها و انجمن‌ها کلاس‌های مجازی را به‌صورت هفتگی برگزار می‌کنیم که مورد استقبال بسیار خوب خانواده‌ها قرار گرفته است و ما کاهش فعالیت‌های حضوری را از طریق فضای مجازی جبران کرده‌ایم و در این فضا برای کودکان و نوجوانان کتاب و محتوای لازم را معرفی می‌کنیم.
بر اساس این گزارش؛ چند سالی است که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، بنابر پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، 18 تیر به عنوان روز رسمی ادبیات کودک و نوجوان در کشور اعلام شده است.
منبع:ایسنا
