پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی،در دنیای امروز کمتر کسی هست که حداقل یک بار نام مایکروسافت را نشنیده باشد. نام این شرکت بزرگ نرم افزاری و کامپیوتری در کشور ما بیشتر در کنار نام بنیانگذار معروف آن “بیل گیتس” می آید. شاید شما هم کتاب های بیل را در مورد موفقیت، اعتماد به نفس و مسائلی از این دست در کتابفروشی ها و یا نمایشگاه های کتاب مختلف در سراسر کشور دیده باشید. با این حال ما در این گزارش قصد داریم، نگاهی متفاوت به مایکروسافت داشته باشیم. نگاهی عمیق و از نزدیک؛ که به فعالیت های این غول تکنولوژی در زمینه جاسوسی از مشتریان خود به نفع سازمان های جاسوسی ایالات متحده اختصاص خواهد داشت. اگر برای کشف حقایقی جدید درباره فعالیت های مایکروسافت مشتاق هستید، با ما همراه شوید. برای پرداختن به فعالیت های جاسوسی مایکروسافت، ابتدا لازم است مروری کوتاه بر تغییر سیاست های دولت ایالات متحده در مقطع پس از حادثه 11 سپتامبر سال 2001 داشته باشیم.
از تاریخ 11 سپتامبر سال 2001 دولت ایالات متحده توانایی سازمان های اطلاعاتی خود در زمینه جمع آوری و بررسی اطلاعات را به صورت چشمگیری افزایش داد. این مسئله جاسوسی در هر دو زمینه خارجی و داخلی(از شهروندان آمریکایی) را در بر می گرفت. بخشی از این برنامه های کنترل گسترده، شامل یک برنامه محرمانه با نام US-984XN یا اسم رمز (PRISM) بود. این برنامه شامل جمع آوری اطلاعات محرمانه شهروندانی می شد که پیش از آن هیچ سوء سابقه ای نداشته، ارتباطی با جریانات تروریستی هم نداشته بودند. یعنی تمامی شهروندان عادی! این برنامه گسترده جاسوسی که کاملاً غیرقانونی و بر خلاف متن قانون اساسی ایالات متحده بود، در واقع بخشی از برنامه کنترل تروریسم (Terrorist Surveillance Program) جرج دبلیو بوش به حساب می آمد و بعدها توسط باراک اوباما نیز دنبال شد. با این حال، اطلاعات مربوط به اجرای این جاسوسی گسترده از شهروندان تمامی کشورهای جهان (با تاکید ویژه بر شهروندان آمریکایی) کاملاً محرمانه بود.
نقش شرکت Booz Allen Hamilton در جاسوسی‌های آمریکایی
در ماه ژوئن سال 2013، از طریق یک پیمانکار شرکت Booz Allen Hamilton اسلایدهای طبقه بندی شده ای حاوی جزئیات این برنامه محرمانه به بیرون درز نمود. شرکت Booz Allen Hamilton یک شرکت مشاور مدیریت آمریکایی است که در زمینه ارائه خدمات سرویس‌های امنیتی، مدیریت فناوری اطلاعات، صنایع دیجیتال و غیره فعالیت می کند. این شرکت تحت مالکیت گروهی به نام کارلایل فعالیت می نماید. گروه کارلیل یک شرکت بین المللی مدیریت دارایی است که در سال 1914 در واشنگتن دی سی تاسیس شد و در سال های اخیر تبدیل به یکی از پیمانکاران اصلی و ثروتمند نهادهای اطلاعاتی آمریکا شده است. مجله فورچون در سال 2006 شرکت بوز آلن همیلتون را بین یک صد شرکت برتر برای کار معرفی کرد. همچنین در سال 2013 این شرکت از سوی بلومبرگ، به عنوان پرسودترین سازمان جاسوسی در جهان معرفی شد.
دفتر اصلی شرکت (Booz Allen Hamilton)در ایالت ویرجینیا
فرد افشاکننده پروژه جاسوسی PRISM اما کسی جز ادوارد اسنودن نبود. بر طبق ادعای واشنگتن پست در روزهای آغاز افشاگری ها در این زمینه، 41 اسلاید فوق محرمانه، توسط یک افسر اطلاعاتی حرفه ای که از مواجهه با این برنامه دچار وحشت شده بود، به بیرون درز کرده است. اسلایدها حاوی اطلاعاتی بود که بر طبق آن به دولت اجازه داده می شد اطلاعات شخصی کاربران شرکت هایی همچون مایکروسافت، گوگل، یاهو، اپل و غیره را جمع آوری نماید. این پروژه از سال 2007 اجرایی شده بود. بر طبق آنچه واشنگتن پست می گوید، دولت انگلیس نیز بخشی از پروژه بوده است. بر این اساس، مطابق این برنامه جاسوسی، سازمان های اطلاعاتی انگلیس نیز از سال 2010 توانایی دیدن اطلاعات شخصی کاربران اینترنتی را داشته اند. واشنگتن پست در زمان افشای اسناد مربوط به این برنامه جاسوسی گسترده، یادآور شده بود که شرکت های مذکور با میل و رغبت در پروژه جاسوسی دولت ایالات متحده همکاری کرده اند. بر طبق اسناد منتشر شده توسط واشنگتن پست و گاردین، مایکروسافت اولین شرکتی بوده است که همکاری خود با دولت آمریکا را در این زمینه آغاز کرده است.
مسئله ای که می تواند از سویی نشان دهنده سطح اهمیت و جایگاه این شرکت در نظر سازمان های اطلاعاتی آمریکا و از سوی دیگر، نشان دهنده سطح نزدیک همکاری دیرینه بین مایکروسافت و سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده باشد. بخشی از فعالیت های افشا شده مایکروسافت در اسناد مذکور مربوط به نرم افزار اسکایپ است. این شرکت متعهد شده است که اطلاعات مربوط به تمامی ارتباطات صورت گرفته از طریق برنامه اسکایپ را در اختیار آژانس امنیت ملی آمریکا(NSA) قرار دهد. ولیکن همکاری مایکروسافت با سازمان های اطلاعاتی آمریکا محدود به همین حد نمی شود.
اطلاعات بیشتر در این باره را به نقل از روزنامه واشنگتن پست بخوانید (+)
هیچ شرکت نرم افزاری به اندازه مایکروسافت سازمان های اطلاعاتی آمریکا همکاری نداشته است
واقعیت آن است که هیچ شرکت نرم افزاری به اندازه مایکروسافت با NSA و دیگر سازمان های اطلاعاتی آمریکا همکاری و تبانی نداشته است. اگرچه رسانه های عمومی به دلایلی که چندان پیچیده نیست، دوست ندارند این واقعیت را بازگو کنند. آنها ترجیح می دهند به جای تمرکز بر این تبانی فعالانه و بزرگ، بر شرکت هایی چون گوگل و فیسبوک متمرکز شوند. این در حالی است که مایکروسافت در یک سطح به مراتب زیرساختی تر، خدماتی را در سطح سیستم عامل ارائه می کند، نه در سطح اینترنت و ارتباطات! از همین رو آژانس امنیت ملی آمریکا در یک سطح وسیع، برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات با مایکروسافت وارد عمل شده است. این همکاری در حد مشترک بودن عوامل و کارمندان دو سازمان پیش رفته است. مطابق اسناد فاش شده، این غول تکنولوژی در ازای سوء استفاده از حریم خصوصی کاربران، دریافت هایی را از سازمان سیا داشته است.
همزمان با افشای اسناد مربوط به برنامه جاسوسی و برملا شدن اشتیاق بیش از حد مایکروسافت برای پیوستن به این پروژه غیرقانونی، تحت فشار افکار عمومی، بالاخره سکوت مقامات این شرکت در این زمینه شکسته شد. با این حال، این اظهارنظرها نیز بسیار محدود و کنترل شده بود. در تاریخ هفتم ژوئن 2013 مایکروسافت در واکنش به افشاگری های واشنگتن پست و گاردین درباره فعالیت های گسترده این غول تکنولوژی برای جاسوسی از کاربران، تنها یک خبر 100 کلمه ای را در دو پاراگراف کوتاه بر روی سایت اصلی خود قرار داد.(اینجا) در متن این خبر با اشاره به اخبار منتشر شده در رسانه های عمومی درباره اتهام دخالت این شرکت در فعالیت های یادشده آمده بود: “ما اطلاعات مربوط به مشتری را تنها زمانی که یک حکم یا قرار قانونی الزام آور دریافت کنیم، تحویل خواهیم داد و هرگز به صورت داوطلبانه اقدام به این کار نمی کنیم. علاوه بر این ما این اقدام را تنها در مورد افراد و کاربران خاصی انجام می دهیم. اگر دولت، یک برنامه امنیت ملی داوطلبانه و گسترده تر برای جمع آوری اطلاعات کاربران(مشتریان) دارد، ما در آن شرکت نمی کنیم!”
واکنش مدیران مایکروسافت به خبر جاسوسی این شرکت
نوع واکنش این غول تکنولوژی به اتهام خود در زمینه جاسوسی برنامه ریزی شده از کاربران، به خوبی میزان اکراه مدیران آن برای ورود و دامن زدن به واقعیات افشا شده در این زمینه را نشان می دهد. با این حال، فشار افکار عمومی جامعه آمریکا، مسئولان مایکروسافت را وادار کرد تا بعداً مستقیماً نیز در این زمینه موضعگیری نمایند. شانزدهم جولای 2013 براد اسمیت، مشاور حقوقی مایکروسافت در اظهار نظری کوتاه، ترجیح داد انگشت اتهام را به سمت دولت نشانه رود. مشاور ارشد مایکروسافت در یک فرار به جلو آشکار، ضمن تایید تلویحی جاسوسی ها، از فشار دولت ایالات متحده بر مایکروسافت گلایه می کند.
وی در همین زمینه می گوید:”ما معتقدیم قانون اساسی آمریکا، آزادی ما برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات بیشتری با افکار عمومی را تضمین کرده است. با این حال، دولت ما را در این زمینه متوقف(محدود) می کند.” براد اسمیت درواقع با بیان این جملات کوتاه، سعی داشت ورود برنامه ریزی شده مایکروسافت به عرصه جاسوسی های افشا شده دولت ایالات متحده را، ناشی از فشار دولت بر این غول تکنولوژی قلمداد کند.
براد اسمیت، مشاور حقوقی مایکروسافت پس از افشای نقش این شرکت در پروژه های جاسوسی آمریکا، با پذیرش تلویحی این مسئله، سعی کرد فشار دولت را مسبب اصلی این موضوع دانسته، مایکروسافت را به نوعی تبرئه نماید!
این نوع موضعگیری مدیران مایکروسافت نشان می داد که با توجه به اسناد افشا شده درباره جاسوسی سیستماتیک این غول تکنولوژی از مشتریان خود، دیگر امکان نفی کلیت مسئله-مانند آنچه در بیانیه 100 کلمه ای تاریخ هفتم ژوئن شرکت آمده بود- وجود ندارد. لذا آنها ترجیح داده بودند برای جلوگیری از سقوط بیشتر سهام، از دست دادن اعتماد مشتریان و حرکت به سمت زیان دهی، فشارهای دولت آمریکا را عامل اصلی ورود مایکروسافت به پروژه های جاسوسی از مشتریان قلمداد کرده، شرکت را به نوعی تبرئه نمایند.
افشاگری یک محقق از چگونگی جاسوسی مایکروسافت از کاربرانش
یکی از فعالان رسانه ای شناخته شده در زمینه افشای جاسوسی های مایکروسافت از مشتریان، دکتر Roy Schestowitzاست. دکتر استوویتز یک محقق میان رشته ای و فعال در زمینه حمایت از رقابت عادلانه است. وی بین سالهای 2012 تا کنون، یادداشت و مقاله های انتقادی متعددی در زمینه جاسوسی مایکروسافت از مشتریان خود منتشر کرده است. برای دسترسی و مطالعه برخی از مقالات دکتر استوویتز، اینجا را کلیک کنید. وی در یکی از جدیدترین مقالاتش با استناد به سخنان رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا در دانشگاه پرینستون، ادعاهای مایکروسافت مبنی بر عدم خیانت به حریم خصوصی مشتریان را تمسخرآمیز معرفی کرده است. میشل اس راجرز، رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا در جلسه مذکور با اشاره به اهمیت دسترسی NSA به اطلاعات شخصی کاربران، گفته بود:”ما برای دسترسی به این اطلاعات، یک در پشتی نمی خواهیم. من معتقدم ما نیازمند دری از روبرو(جلو) هستیم. دری که قفل های بزرگ و متعددی داشته باشد!”
دکتر استوویتز معتقد است نفوذپذیر بودن سیستم عامل ویندوز، یک سیاست مبنایی از سوی مایکروسافت است.
دکتر استوویتز به عنوان یک مهندس نرم افزار می گوید همه نسخه های ویندوز بدون استثناء نفوذپذیر هستند و این مسئله، تصادفی نیست. وی این مسئله را یک سیاست مبنایی از جانب مایکروسافت می داند و معتقد است مایکروسافت پیش از ارائه هر محصول جدید، باگ های امنیتی مربوط به آن را در اختیار NSA قرار می دهد. وی معتقد است اولین اشتباه افراد در این زمینه، نه عمل نکردن به توصیه های امنیتی، که استفاده از سیستم عامل ویندوز است. زیرا ویندوز اساساً برای حفظ امنیت اطلاعات کاربران ساخته نشده، دارای درهای جلویی و پشتی همزمان برای نفوذ در اطلاعات کاربران است! دکتر استوویتز اما معتقد است لینوکس با هدف حفظ امنیت کاربران ساخته می شود و متخصصان برنامه نویسی می توانند با بررسی دقیق کدهای آن، به سادگی متوجه این موضوع شوند. واقعیت این است که مایکروسافت، همکاری تنگاتنگی در شکستن رمزگذاری های کاربران و اطمینان حاصل کردن از دسترسی کامل NSA به اطلاعات آنها دارد.
ژنرال میشل اس راجرز، رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا
مشکل بزرگ FBI که با همکاری صمیمانه مایکروسافت برطرف شد!
این غول تکنولوژی در کنار طرح شعار “حریم خصوصی اولویت ماست” ( your privacy is our priority) از سال 2007 مشغول فروختن اطلاعات شخصی مشتریان خود به نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده بوده است. بر اساس سندی که مربوط به تاریخ 26 دسامبر 2012 می باشد، مایکروسافت در یک برنامه کنترل گسترده با FBI همکاری داشته است. بر اساس این سند، FBI برای شکستن رمزگذاری های کاربران سایت outlook.com با مشکل مواجه بوده است. مسئله ای که با همکاری صمیمانه مایکروسافت، برطرف شده است!
این سند می افزاید مجموعه مجریان پروژه PRISM در نتیجه همکاری های مایکروسافت، برای نفوذ به ایمیل های Hotmail, Live و Outlook با مشکلی مواجه نشده اند. با این حال، مشکل اصلی برای شناسایی افرادی بوده است که در فرآیند ایجاد حساب کاربری این سرویس های ایمیل، از نام مستعار استفاده کرده اند. مسئله ای که FBI سعی دارد با همکاری مایکروسافت، آن را مرتفع نماید. مسئله دیگر، اجازه دسترسی مایکروسافت به محتویات SkyDrive بوده است. بر اساس این سند، مایکروسافت با همکاری FBI ماه ها تلاش کرده است تا برای مجریان پروژه PRISM دسترسی مستقیم و همه جانبه ای را به این سرویس اینترنتی ایجاد کند.
مسئله جاسوسی مایکروسافت از طریق سیستم عامل ویندوز اما باید در جای خود و به صورتی جداگانه بررسی شود. اگرچه پیش از این، به نفوذپذیر بودن تمامی نسخه های ویندوز و اتفاقی نبودن این مسئله اشاره کردیم، بد نیست بدانید که بحث و جنجال بر سر جاسوسی مایکروسافت از کاربران ویندوز، از زمان انتشار نسخه های 7 و 8 آن به صورتی جدی تر مطرح شد. این جنجال، زمانی بالا گرفت که مایکروسافت، آپدیت غیر ایمنی از هر دو نسخه های 7 و 8 ویندوز را به صورت همزمان بر روی سایت خود قرار داد.(اینجا). مایکروسافت این نسخه های عجیب را “سرویس تشخیصِ رد پا” یا “سرویس تشخیص و ردیابی” ( Diagnostics Tracking service) نامیده بود. مایکروسافت در توصیف این نسخه های جدید، دو عملکرد جداگانه آنها را اینگونه شرح داده است: اول؛ “این سرویس، میزان داده های تشخیصی ای را که برنامه بهبود تجربه مشتری (CEIP) می تواند جمع آوری کند، به منظور رفع بهتر مشکلات سیستم، افزایش می دهد.” دوم: “این سرویس، برای اپلیکیش های ثالثی که از سرویس “ Application Insights service” استفاده می کنند، داده جمع آوری می کند.” Application Insights یک قابلیت پیش فرض است که به توسعه دهنگان نرم افزار، اجازه ردیابی مسائل مربوط به عملکرد، اختلالات و سایر مشکلات مربوط به برنامه های کاربردی خود را می دهد. Diagnostics Tracking service این اطلاعات را جمع آوری کرده، به مایکروسافت ارسال می کند! چندی بعد، آپدیت های جدیدتر نسخه های 7 و 8(اینجا) قابلیت کنترل کاربران را به منظور جمع آوری اطلاعات بیشتر، به صورت قابل ملاحظه ای افزایش دادند.
ویندوز 7 ،8 و 10 شناخته شده ترین ابزارهای جاسوسی مایکروسافت به شمار می روند
جنجال ها بر سر جاسوسی مایکروسافت از کاربران، همزمان با انتشار نسخه 10 ویندوز اما به اوج خود رسید. مایکروسافت این بار تحت فشار افکار عمومی، راه جدیدی را برای تبرئه کردن خود برگزید. این شرکت می گوید دسترسی اش به اطلاعات شخصی کاربران، در جهت تامین منافع خود کاربران بوده و خواهد بود! جو بلیفور(Joe Belfiore) معاون مایکروسافت در همین زمینه می گوید:”نگاه ما به این مسئله، از جنبه کمک رسانی به مشتریان است. اینکه ما بدانیم سیستم های ساخته شده به وسیله ما دچار مشکل شده یا در زمینه کارایی خود دچار مشکلات جدی شده اند، ربطی به حریم خصوصی کاربران ندارد. اینکه ما امروز مشغول جمع آوری این داده ها هستیم، یعنی اینکه مشغول شکل دادن به تجربه ای بهتر برای همگان هستیم!” درواقع، مایکروسافت که کنترل قابل توجهی بر بازار کامپیوتر دارد، حالا درصدد کنترل رسمی و بی محابا بر داده های مشتریان خود نیز بر آمده است.
جو بلیفور معاون مایکروسافت، نهایتاً با پذیرش جاسوسی این شرکت از مشتریان، این مسئله را در راستای منافع مشتریان معرفی می کند!
کاربران ویندوز 10 و ویندوز Enterprise مجبور خواهند بود تا برای استفاده از این سیستم عامل، قابلیت آپدیت آن را فعال نمایند. علاوه بر این، آنها قبل از راه اندازی ویندوز خود، باید تیک ارسال تمامی داده های مورد نظر سیستم عامل به شرکت مایکروسافت را زده باشند! به عبارتی دیگر، کاربران ویندوز 10 برای استفاده از آن، مجبور به دانلود کردن آپدیت های این نرم افزار هستند. بر اساسِ پیش فرض های اولیه نصب ویندوز 10، این سیستمِ عامل، میزان پهنای باند مصرفی توسط هر مشتری، تبلیغات نمایش داده شده در Start Meno، هر کلید فشار داده شده بر روی کیبورد، تاریخچه دانلود مرورگرهای اینترنتی و بسیاری موارد دیگر را کنترل کرده و به شرکت مایکروسافت گزارش می کند. جالب آنکه همه ی این موارد در “موافقتنامه نهایی مجوز کاربر” (End User License Agreement) توصیف شده است و هر کاربری مجبور است قبل از استفاده از این سیستم عامل، موافقت خود را با جاسوسی های رسمی شرکت مایکروسافت اعلام نماید. اگرچه غالباً کاربران به دلیل خسته کننده بودن، این شرایط را نخوانده، با آن موافقت می کنند! اینها همه نشان از وجود یک واقعیت تلخ دارد. واقعیت این است که مایکروسافت اگر هم بخواهد، نمی تواند ابزارهای مربوط به ردیابی عملکرد مشتریان را از محصولات خود حذف کند و از طرفی، راه های ارائه شده برای متوقف کردن برخی از قابلیت های جاسوسی ویندوز از منوی استارت، تنها بخشی از این قابلیت ها را محدود می کند. برای اطلاع از راه های توقف بخشی از فعالیت های جاسوسی ویندوز 10 به این لینک مراجعه نمایید.
پائول روزنبرگ، ویراستار و روزنامه نگار آمریکایی ساکن لس آنجلس از دیگر منتقدان شناخته شده عملیات های جاسوسی مایکروسافت بر علیه کاربران به شمار می رود. وی معتقد است:” هر کسی که یک کامپیوتر ویندوز بخرد، یک خائن به بشریت است.” روزنبرگ می گوید ثبت افکار و فعالیت های کاربران توسط مایکروسافت، یک مسئله بدیهی است. با این حال، آنچه از نظر وی خطر اصلی به شمار می رود،یک تراشه کوچک در کامپیوترهای ساخت مایکروسافت است که او، آن را TPM(Trusted Platform Module) می خواند. روزنبرگ البته به این قطعه کوچک، ا لقب دیگری نیز داده است:”راهِ شیطان!” وی معتقد است تمام آنچه را که افراد در حال حاضر برای در امان ماندن از جاسوسی دیجیتال استفاده می کنند، به نوعی در آینده نزدیک، مسدود خواهد شد و ما روز به روز در برابر جاسوسی های مایکروسافت، نحیف تر و آسیب پذیرتر خواهیم شد. روزنبرگ نیز مانند دکتر استوویتز، برای در امان ماندن از جاسوسی های مایکروسافت، سیستم عامل لینوکس را پیشنهاد می کند.
پائول روزنبرگ؛ روزنامه نگار افشاگر آمریکایی معتقد است:”هر کسی که یک کامپیوتر ویندوز بخرد، یک خائن به بشریت است.”
همکاری مایکروسافت با سرویس های جاسوسی ایالات متحده در جاسوسی های فرامرزی و همکاری در جنگ سایبری آمریکا علیه رقبای بین المللی، بخش دیگری از فعالیت های جاسوسی مایکروسافت را تشکیل داده است. گزارش های موثق نشان دهنده آن است که ویروس شعله-که برای حمله به کامپیوترهای مهمی در منطقه خاورمیانه طراحی شده بود- در بخشی از ساختار خود، برای دسترسی به کامپیوترهای هدف، از پروتکل های محرمانه مایکروسافت استفاده کرده است. از طرفی، این شرکت در فرآیند ساخت ویروس استاکس نت نیز همکاری فعالانه ای با سازمان های جاسوسی ایالات متحده داشته است. با این حال، سطح شوک وارد شده به افکار عمومی دنیا در اثر افشای پروژه PRISM و نقش مایکروسافت در این زمینه را باید همچنان بزرگترین رسوایی جاسوسی این غول تکنولوژی از ابتدای تاسیس آن تا کنون دانست. پس لرزه های ناشی از این افشاگری به حدی بود که پارلمان اروپا در سال 2013 انجام تحقیقی با عنوان ” برنامه کنترل گسترده ایالات متحده(PRISM) و تاثیر آن بر حقوق اساسی شهروندان اروپایی” را در دستور کار خود قرار داده، نتایج آن را به صورت عمومی منتشر کرد. در متن این سند رسمی (+)، درباره نقش برجسته مایکروسافت در فرآیند جاسوسی دولت ایالات متحده به تفصیل سخن گفته شده است.
اگر چه متخصصین فناوری اطلاعات معتقدند آژانس امنیت ملی آمریکا بر اثر ضربه ای که به اعتماد مشتریان وارد نموده، تقریباً اینترنت را کشته است، با این حال، استفاده از اینترنت و کامپیوتر یک نیاز ضروری برای زندگی امروز است. به نظر می رسد ما نیز در سایه بی توجهی دولت ها به ساماندهی شبکه ملی اطلاعات، خواه ناخواه مجبور به استفاده از همین اینترنت نیمه جان هستیم!
منابع و مآخذ:
http://www.theverge.com/2013/7/17/4517480/nsa-spying-prism-surveillance-cheat-sheet
https://www.wsws.org/en/articles/2013/07/13/micr-j13.html
http://www.theguardian.com/world/2013/jun/06/us-tech-giants-nsa-data
http://www.theguardian.com/world/2013/jul/11/microsoft-nsa-collaboration-user-data
http://techrights.org/2015/01/02/snowden-leaks-on-spying/
http://www.freemansperspective.com/microsoft-spying/
https://www.washingtonpost.com/apps/g/page/national/inner-workings-of-a-top-secret-spy-program/282/
http://www.wired.com/2014/01/how-the-us-almost-killed-the-internet/
http://www.alphr.com/news/security/375169/could-us-cyberspies-have-moles-inside-microsoft
منبع: گرداب
