پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی،این روزها که حسابی بازار خریدهای شب عید در حال داغ شدن است و عموم شهروندان تمایل زیادی به انجام خریدهای معمول دارند، جای خالی یک نگاه بومی در این عرصه به خوبی احساس میشود.
همان طور که اشاره شده در این بین خلأهای زیادی وجود دارد که مانع از بومی سازی و رسیدن به اهداف بلند بالا در این خصوص میشود.
از یک سو دانشگاه‌ها،اساتید و دانشجویان و طراحان و هنرمندان خبره‌ای در این زمینه در حال کار هستند و از سوی دیگر متاسفانه می‌بینیم که در عمل این طراحی‌ها به تولید عمده نمی‌رسند و در نتیجه شانس کمتری برای جا گرفتن در سبد خرید خانوارها دارند.
برخی خانوارهایی که ترجیح می‌دهند هزینه خرید پوشاکشان صرف برندهای معروف جهان شود تا مثلا مانتو یا پیراهنی که تولید و طراحی داخل کشور است و از نوعی اصالت و درجه هنری بهره‌مند است.از سوی دیگر هم برخی فروشنده‌ها معتقدند که یکی از دلایلی که این نوع از پوشاک شانس زیادی در قبال رقبای خارجی ندارند عدم حمایت و سرمایه گذاری از طراحان آنهاست همان طور که باز هم می‌بینیم طی این سالها برندهایی که توسط مصرف کنندگان و البته تولید کنندگان انبوه حمایت شدند، با استقبال بسیار زیادی به خوبی به آحاد جامعه معرفی شدند.
در قسمت قبلی این گزارش ضمن اشاره به بیانات مهم مقام معظم رهبری درباره ضرورت توجه به اقتصاد مقاومتی، با برخی از فروشندگان هم در خصوص چرایی استقبال نکردن برخی افراد از طراحی‌های ملی و داخلی گفت و گو کردیم، در این قسمت از گزارش هم به سراغ مسئولان و تعدادی از اساتید و دانشجویان این صنعت یعنی طراحی لباس رفته ایم.
تولیدات داخلی، پاسخگو نیست
بعد از اینکه در سال 85 قانون ساماندهی مد و لباس تصویب شد، هر کدام از دستگاه‌ها مأموریت پیدا کردند وظایفی را برعهده بگیرند.در همین راستا کارگروه ساماندهی مد و لباس نیز در وزارت ارشاد تشکیل شد و ماموریت یافت تا بخشی از خلأهای موجود در حوزه فرهنگی، طراحی و معرفی برندهای تولید داخل را احیا کند و خوشبختانه در این مدت هم چه در سطح داخلی و چه بین المللی به واسطه برگزاری نمایشگاه‌های مختلف و معرفی این تولیدات موفقیت‌های زیادی کسب کرده است.
حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس به موضوع تهاجم فرهنگی در مد و لباس پرداخته و با توجه به نقش اقتصاد مقاومتی در قدرتمندتر شدن این صنعت می‌گوید:« ما در مقوله مد و لباس از یک عقب‌ماندگی بیش از 150 ساله برخوردار بودیم و قبل از انقلاب یک مسیر وابسته در حوزه مد و لباس را شاهد بودیم، بعد از سال 85 این نگاه جدی شد. یکی از وظایف ما در این حوزه بحث الگوسازی بود تا نمونه‌هایی در جامعه ارائه شود که هم به توانمندی‌های تولید داخلی پرداخته شوند و هم مردم بتوانند از آنها استفاده کنند. اگر بگوییم عمده «تهاجم» در قالب «تهاجم فرهنگی» متمرکز شده و محوریت بغض دشمن بر امور فرهنگی بنا نهاده شده حرفی اشتباه نگفته ایم. با این پیش‌‌فرض میتوان ترویج سبک زندگی را به عنوان یکی از تکالیف مهم فرهنگی در جامعه تلقی کرد. سبک زندگی دارای شئونات و ویژگی‌های مختلفی است که با فرهنگ‌‌ها،روش ها،رفتارها و رویه‌‌ها شکل گرفته و در قالب‌های مختلف و با نام های متفاوت به ویژه در قالب «مد » در جوامع جاری میشود.»
او همچنین تاکید می‌کند :«با این مقدمه و برشمردن شکل‌های مختلف سبک زندگی و پذیرش تنوع و تغییر در مقاطع و شرایط مختلف با نام «مد» باید پذیرفت که سبک زندگی در اصل و شیوه بکارگیری آن در صورت‌های مختلف به خصوص در حوزه مد و لباس همواره در معرض این واقعیت قرار داشته و می تواند در ساختار فرهنگی و اقتصادی و سیاسی کشور نقش جدی ایفا نماید.اقتصاد مقاومتی اقدامی تاکتیکی نیست بلکه ایجاد یک نگاه و نگرش اصولی است که توجه به آن وابستگی را از بین می‌‌برد.حوزه مد و لباس از فاکتورهای بسیار مهم و تأثیرگذار در این مجموعه است. مقام معظم رهبری با نگاهی اصولی و محوری مد را تأیید کرده و موافقت خود را با آن اعلام فرموده و قیدی اساسی به عنوان داخلی بودن بر آن نهادند که هم اکنون در قالب کلامی دیگر با عنوان اقتصاد مقاومتی متبلور شده است.اقتصاد مقاومتی، مقاوم‌سازی همه امور اعم از سبک زندگی با تمامی زیر شاخه‌های آن به ویژه مد و لباس با شرط داخلی بودن و پویایی آن در عرصه جهانی است به طوری که از مناسبات طوری استفاده شود که وابستگی‌های تهدیدآمیز و خطرساز کاهش یافته و روی دیگری از آن یعنی استقلال و قطع وابستگی نمایان گردد.خوشبختانه مدتی است که با نگاه عمیق و باور ظرفیت‌های داخلی و اتکاء به اساتید،دانشگاهیان، هنرمندان، طراحان، تولیدکنندگان، صنعت و سایر دست اندرکاران حوزه مد و لباس و اعتماد مسئولان مختلف کشور شرایط توسعه اقتصاد مقاومتی در مد و لباس فراهم شده و نشانه‌‌هایی را میتوان به راحتی در جامعه ملاحظه کرد. شاید تا پیش از این دسترسی به طرح‌های زیبا و با کیفیت داخلی کمی با سختی روبرو بود. اما مشارکت دانشگاهیان، خلاقیت طراحان، تلاش تولیدکنندگان و همکاری مسئولان سختی‌ها را کاهش داده و باعث شده نمونه‌‌های رنگارنگ، زیبا و با کیفیت و منطبق با ارزشهای ملی و دینی را بطور گسترده کنارمان ببینیم. این اقدامات در حالی شکل می‌گیرد که توان انتخاب مردم نیز هر روزه افزایش پیدا کرده و با اعتماد به اهالی این حوزه شاهد ارتقاء قدرت انتخاب مردم در پوشش زیبا، داخلی و در عین حال عفیف هستیم.»
خلاقیت بالا، فرصت‌ها محدود
در حال حاضر تعداد دانشگاه هایی که در کشور رشته طراحی لباس و طراحی پارچه آن هم با تمام گرایش‌ها آن را ارائه می‌دهند بسیار زیاد است.آن‌قدر که به جرات میتوان گفت در سال خیل عظیمی از فارغ التحصیلان این رشته‌ها روانه بازار کار می‌شوند اما در کمال تاسف بازار کار مرتبط با این رشته ندارند.
اگر خیلی خوش شانس باشند،در نهایت طراح لباس مزون یا صحنه تئاتر می‌شوند یا شاید هم در نهایت جذب در کارخانه‌های پارچه بافی و نساجی اما به دلیل شرایط و فضای خاص این کارخانه‌ها سهم دختران فارغ التحصیل از این شغل هم بسیار ناچیز است.بنابراین به ناچار اکثرا در رشته‌های غیر مرتبط مشغول کار می‌شوند.آن هم در شرایطی که برخی از مسئولان معتقدند در صورت استفاده از نیروهای جوان و خلاق میتوان در صنعت مد گام‌های جدی برداشت و مدعی مطرح کردن طرح‌های نوین بود.
دکتر زهرا کاردان، فارغ‌التحصیل و مدرس رشته طراحی و دوخت است.
او که سالها در عرصه‌های مختلف این رشته فعالیت داشته است با اشاره به محدودیت‌هایی که برای فارغ‌التحصیلان این رشته در خصوص جذب بازار کار وجود دارد، به گزارشگر کیهان می‌گوید : «خب قبل از هرچیزی اجازه بدهید توضیح مختصری درباره خود این رشته و گرایش‌های مرتبط آن بدهم. به‌طور کلی در حال حاضر دو رشته طراحی و دوخت لباس و طراحی پارچه وجود دارد که در دانشگاه به صورت آکادمیک تدریس میشود. اما گرایش طراحی لباس خودش به دو شاخه اصلی تک دوزی یا مزون و صنعت تقسیم میشود که شاخه تک‌دوزی به طراحی و دوخت لباس برای افراد مختلف می‌پردازد و شاخه صنعت که کاربردی‌تر است به بخش‌های مختلفی تقسیم میشود که از آن جمله میتوان به بخش‌های پارچه جین، پیراهن بچه، پیراهن زنانه، لباس مردانه و… اشاره کرد. همین طور گرایش طراحی لباس به آموزش طراحی کاربردی و طراحی مـُد می‌پردازد که در این میان طراحی کاربردی مثل طراحی لباس مشاغل و گروه‌های مختلف جامعه مثل ورزشکاران، قوای سه گانه ارتش و مواردی از این قبیل هم شاملش میشود و طراحی مد هم کمی جنبه فانتزی دارد؛ در این بخش، طراح با کار خود، خلاقیتش را نشان می‌دهد تا افراد دیگر از این طرح جدید ایده بگیرند و کارهای تازه‌ای را به بازار عرضه کنند.»
شکاف بین فارغ التحصیلان و بازار کار
این مدرس رشته طراحی لباس در ادامه تصریح می‌کند: «در حال حاضر شکاف نسبتا عمیقی بین فارغ‌التحصیلان این رشته و بازار کار وجود دارد. تولیدکنندگان پوشاک اکثرا به دلیل پیروی از صنعت مد جهانی زیربار استفاده از خلاقیت‌های این فارغ‌التحصیلان نمی‌روند از طرف دیگر خود دانشجو هم در شروع کار به دلیل اینکه ذهنیت قبلی نسبت به صنعت مد دارد،ناخواسته از طرح‌های بیگانه در ذهنش الگوبرداری می‌کند در حالی که با آموزش صحیح، مطالعه فرهنگ اقوام و کمی چاشنی ذوق میتوان طرح هایی را رقم زد که برای همیشه در این عرصه ماندگار شود. از سوی دیگر چون به صورت عمده از این دانشجویان مطالبه‌گری نمی‌شود و سازمان‌های دست‌اندرکار آنها را وارد عرصه‌های طراحی لباس مثلا لباس فرم ادارات و بانک‌ها و موسسات مختلف نمی‌کنند، ناخودآگاه انگیزه کافی برای ارائه طرح‌های متفاوت در دانشجو از بین می‌رود.مثلا اگر قرار باشد یک دانشجو با کلی خلاقیت و تلفیق هنر سنتی ایرانی و اسلامی مدلی را طراحی کند اما این مدل به تولید انبوه نرسد و فقط صرفا در یک نمایشگاه پوشاک خاک بخورد،چرا باید دوباره این کار را تکرار کند؟ به نظر من آنچه امروز ضربه بزرگی به تولیدات پوشاک داخلی خصوصا برای خانم‌ها وارد کرده است، فقط تهاجم فرهنگی و مد سال غرب نیست، بلکه عدم حمایت از ایده‌ها و خلاقیت‌های خودی است که همچنان بدون پشتوانه مانده‌اند.»
یک کارشناس دیگر طراحی لباس به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یک دانشجوی طراحی پارچه و لباس باید هنرهای تجسمی را بشناسد و دارای خلاقیت و دید هنری باشد. داوطلبان باید بدانند که رشته طراحی پارچه و لباس، یک رشته کاربردی است؛ یعنی هدف این رشته طراحی اصولی پارچه و لباس با حفظ خلاقیت هنری است و در نهایت باید محصول هنرمند، به صورت تولید انبوه وارد بازار شود. به همین خاطر هنرمندانی که فقط برای حس خودشان طراحی می‌کنند، در این رشته موفق نمی‌شوند.
ذوق دانشجویان در آخر خط
اما برای پی بردن به خلأهای جدی که در عرصه طراحی و دوخت وجود دارد، نشستن پای صحبت‌های دانشجویان این عرصه هم خالی از لطف نیست.
«الهام پرور» یکی دیگر از طراحان جوان و خوش‌ذوق است. او فارغ‌التحصیل رشته طراحی لباس و پارچه از دانشگاه الزهرا است والآن چند سالی است که در این هنر مشغول است.
او نبود حامی مالی و تولید‌کنندگانی که این طرح را خریداری کنند و به خط تولید برسانند را مهم‌ترین دغدغه طراحان وهنرمندان این رشته می‌داند و به گزارشگر کیهان می‌گوید: «به نظر من هنوز این رشته برای خیلی‌ها جا نیفتاده و تعریف نشده در حالی که صنعت مد جهانی روی دست هنرمندان طراح پارچه و لباس می‌چرخد.هنوز هم در خیلی از تولیدی‌ها به طراح پارچه می‌گویند گرافیست! چون اینجا همه چیز از لباس گرفته تا طرح و ژورنال همه وارداتی‌اند. وگرنه چرا این بچه‌ها تا وقتی اینجا هستند نه کسی آنها را می‌شناسد و نه حمایتی می‌شوند ولی همین بچه‌ها و طراح‌ها وقتی می‌روند کشورهای دیگر ظرف چند سال جزو طراح‌های مطرح می‌شوند .خب این یعنی اینکه هنوز خیلی‌ها این رشته را نمی‌شناسند. ما در نمایشگاه‌های زیادی در سال شرکت می‌کنیم فقط به امید اینکه این طرح‌ها و مدل‌های ایرانی و اصیل روزی به برند تبدیل شوند اما همه فقط می‌آیند و به‌به و چه‌چه می‌کنند و هیچ کس پیدا نمی‌شود که حاضر شود این طرح را خریداری کند و به خط تولید برساند. آخرش هم معلوم است دیگر، بچه‌ها بعد ازاینکه فارغ التحصیل می‌شوند اوایل که هنوز داغ هستند، چند سال در مزون یا بعضی نمایشگاه‌ها کار می‌کنند اما وقتی از وضعیت موجود دلسرد شدند یا به کلی می‌روند سراغ کار دیگری و یا اگر خیلی علاقه‌مند باشند در همین جمعه بازارها و غرفه‌های هنری یا بساط‌های دست فروشی با همین قیمت‌های ناچیز می‌مانند.»
منبع: کیهان
