پیش به سوی اقتصادِ صنایع فرهنگی

به گزارش فناوری فرهنگی،صنایع فرهنگی امروزه باعث رشد و توسعه اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان شده است. کالاهای نرم و فرهنگی که هزینه تولید به نسبت پایین تری نسبت به کالاهای سخت و پیچیده داشته و بازار پرسودی که در آنها نهفته خود عاملی شده برای اینکه طی سالیان گذشته بسیاری از کشورهای جهان به سمت تولید و رونق این صنایع در کشور خود روند. کشورهایی که سهم 3 تا 12 درصدی از تولید ناخالص ملی(GDP) خودشان را از طریق صنایع فرهنگی به دست آورده و در رشد اقتصادی کشورشان از این حوزه بهره خوبی برده اند. در یادداشت پیش رو قصد بر آن داریم تا ضمن اشاره به کشورهای موفق در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق، به دلایل اهمیت این صنایع در داخل کشور بپردازیم.

تعریف

«صنایع فرهنگی» گونه‌ای از صنعت هستند که به خلق ایده، تولید و توزیع محصولات و خدماتی می‌پردازند که ماهیت فرهنگی دارند و مخاطب آن‌ها جنبه‌های فرهنگی فرد و جامعه است. این صنایع دانش‌بنیان بوده و قابلیت زیادی برای ایجاد شغل دارند. البته در سال 1998انگلستان با رویکرد اقتصادی که داشت برای اولین بار از این نوع صنایع با عنوان «صنایع خلاق» یاد کرده بود.

دسته بندی

• سینما و انیمیشن
• اسباب بازی و نوشت افزار
• گردشگری ، میراث فرهنگی و صنایع دستی
• شبکه های اجتماعی
• موسیقی
• تئاتر
• بازی های رایانه ای
• آموزش الکترونیک
• چاپ‌ونشر (کاغذی-الکترونیک)
• مد و لباس
• طراحی، دکوراسیون و معماری

انگلستان

در رابطه با کشور انگلستان و استفاده از صنایع خلاق و فرهنگی تقریباً می توان گفت اولین کشوری است که توانسته سهم به سزایی از اقتصادش را از طریق این صنایع شکوفا کند. به گونه ای که طبق آمارهایی که کشور انگلستان منتشر کرده، در حال حاضر صنایع فرهنگی و خلاق در این کشور  بیش از 8 میلیون پوند در ساعت به اقتصادش کمک کرده و بیش از 2.8 میلیون نفر را نیز مشغول به کار کرده است. بر اساس آمارهای 2015 میلادی نیز صنایع خلاق و فرهنگی انگلیس بیش از 79.6 میلیارد پوند ارزش داشته و 5 درصد اقتصاد انگلیس را تشکیل داده است.

هم اکنون نیز «پروژه هنر خیابانی» در سراسر شهرهای انگلیس اجرا شده تا صنایع خلاق رو به رشد این کشور را ارتقا دهد. این پروژه که موسوم به “چیز درست را از یک مکان اصیل دریافت کنید” است با هدف تشویق کاربران دیجیتال برای استفاده و دانلود قانونی محتوای اینترنتی ایجاد شده است تا بدین ترتیب درآمدزایی صنایع مختلف فرهنگی این کشور با مشکل روبرو نشود.

در نمودارهای زیر نیز می توان میزان صادرات و اشتغالزایی این صنایع در انگلستان را نیز مشاهده کرد. نکته جالب در این شکل ها پیشرو بودن صنعت بازی و نرم افزار است که نسبت به دیگر صنایع پیشرفت قابل توجهی داشته است:

چین

چین به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات و خدمات فرهنگی در جهان، جایگاه ویژه‌ای برای سیاست‌های توسعه‌ای در بخش صنایع فرهنگی خود قائل است به گونه ای که در دوازدهمین برنامه پنج ساله (۲۰۱۵-۲۰۱۱)، دولت چین قصد دارد تا صنایع خلاق فرهنگی را تا جایی ترویج و توسعه دهد که به اصلی‌ترین صنعت اقتصاد ملی این کشور بدل گشته و به میزان بیش از 5 درصد تولید ناخالص داخلی در این حوزه دست یابد. در اهمیت صنایع فرهنگی چین همین بس که طبق گزارش‌ها سازمان آنکتاد در سال 2014 کشور چین در حوزه صادرات صنایع فرهنگی با جاگذاشتن آمریکا، هنگ کنک و ایتالیا در رتبه نخست قرار دارد.

کره جنوبی

کره جنوبی نیز به اهمیت اقتصادی صنایع فرهنگی پی برده و چندسالی است که در زمینه توسعه صنایع فرهنگی و خلاق فعالیت می کند. این کشور در ماه گذشته اعلام کرده که قصد دارد در آینده نه چندان دور 1.5 تریلیون وون معادل 1.27 میلیارد دلار برای ایجاد منطقه اقتصادی خلاق و فرهنگی به وسعت 430 هزار متر مربع در جنوب سئول اختصاص دهد تا از این طریق زمینه لازم برای فعالیت 1600 شرکت و استخدام بیش از 100 هزار نفر را نیز فراهم آورد.

حرف آخر

در فهرستی که هر چندسال یک بار توسط سازمان انکتاد منتشر می شود و در آن به سهم تولید ناخالص کشور ها از حوزه صنایع فرهنگی اشاره می‌شود، متأسفانه ایران که در فرهنگ و هنر باید سرآمد باشد و سابقه تاریخی و تمدنی کهن دارد، هیچ جایی ندارد. این بدین معناست که کشور ما در حوزه رشد و توسعه تولیدات صنایع فرهنگی کم رونق ظاهر شده و نتوانسته است بهره لازم را از اقتصاد و تاثیرگذاری فرهنگی این صنایع ببرد. همچنین در حوزه تجارت جهانی صنایع فرهنگی که در سال 2014 به ارزش مالی 820 میلیارد دلار بود، هیچ اثری از ایران دیده نشده است.

به نظر می رسد توجه، اهمیت بخشی، گفتمان سازی و در نهایت پیاده سازی تولید این صنایع در کشور نه تنها موجبات رشد اقتصادی را فراهم میاورد بلکه در حوزه فرهنگ ملی، تولید داخلی و محتوای ایرانی نیز پیشرفت کرده و دیگر نیازی به استفاده از کالاهای فرهنگی خارجی با هویت غربی، توسط مردم کشور نیست.

*نگین اسدی

منابع:

سایت فناوری فرهنگی

اقتصاد خلاق

سازمان جهانی آنکتاد