گردشگری حلال؛ برگ برنده ایران در برابر تحریم‌های آمریکاست

به گزارش فناوری فرهنگی،صنعت گردش‌گری ایران برای دور زدن تحریم جدید آمریکا نیازمند استفاده از یک کارت دیگر در بازی است که استفاده از ظرفیت «گردش‌گری حلال» همان کارت برنده ایران خواهد بود. مسافرت مسلمانان در سال 145 میلیارد دلار گردش مالی دارد و ایران می‌تواند با تغییر جهت بازار از اروپا به سمت منطقه غرب آسیا (خاورمیانه)، آسیای مرکزی و منطقه قفقاز اقدام به جذب توریست‌های مسلمان آن مناطق کند تا اثر اقتصادی قانون جدید ضدایرانی دولت آمریکا خنثی گردد و همچنین فرهنگ گردش‌گر مسلمان بیشتر به فرهنگ ایرانی – اسلامی مردم کشور ما نزدیک‌تر است تا توریست‌های کشورهای اروپایی.

در قانون اخیر آمریکا هر فردی با هر نوع موقعیت شغلی یا اجتماعی که تابعیت یکی از این 38 کشور (به‌طور عمده کشورهای اروپایی) را داشته باشد، در صورت یک بار سفر به ایران از عدم نیاز به دریافت ویزا برای سفر به آمریکا محروم می‌شوند که در نتیجه به احتمال زیاد این افراد قید سفر به ایران را خواهند زد. این در حالی است که براساس گزارش سازمان جهانی جهان‌گردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی جهان و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را برای جذب گردش‌گر، دارا است.

گردش‌گری یا توریسم انواع مختلفی مانند تفریحی، درمانی، علمی، فرهنگی، ورزشی، مذهبی و زیارتی و سایر دارد که گونه جدیدی نیز به آن اضافه شده است به نام «گردش‌گری حلال» که این ظرفیت جدید می‌تواند خلأ عدم ورود گردش‌گران اروپایی به ایران را پر کند.

این نوع از گردش‌گری رشد زیادی در جهان اسلام داشته به‌طوری که حتی شرکت آمریکایی مسترکارت در همکاری با شرکت موسسه کرسنت (رتبه‌بندی حلال) برای اولین‌بار در سال 2011 اقدام به تهیه گزارشی در این رابطه کردند؛ از آن به بعد، این گزارش تحت عنوان «نمایه جهانی مسافرت مسلمانان» شناخته می‌شود که توسط هر دو شرکت تهیه می‌شود. گزارش 2015، تحلیل جامعی از وضعیت سفرهای جهانی مسلمانان است. این گزارش شامل محبوب‌ترین مقاصد است و راهنمایی‌هایی را در خصوص محیط‌های امن ارائه می‌دهد.

بسیاری از مسلمانانی که در جهان اسلام به ویژه در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه)، آسیای مرکزی و منطقه قفقاز زندگی می‌کنند، می‌تواند بازار هدف ایران برای جذب توریست باشند، چرا که مردم این کشورها شامل قانون جدید آمریکا نمی‌شوند و از طرفی به علت نزدیکی آنها به کشور ما و همچنین ارزان بودن گردش در ایران، احتمال جذب آنها بیشتر است.

گردش‌گری حلال چیست؟

نزدیک به یک دهه از پیدایش رسمی مفهومی به نام گردش‌گری حلال می‌گذرد؛ سازمان جهانی جهان‌گردی، «گردش‌گری حلال» یا Halal tourism”” را محصول جدیدی از صنعت گردش‌گری دانسته که برنامه‌های تفریحی و گردش‌گری ویژه‌ای را برای مسلمانان تدارک می‌بیند. به این معنا که مسلمانان از هر کشوری که باشند، مایلند در برنامه‌های تفریحی و سفرهای خود به آداب شرعی عمل کنند.

شرکت‌هایی که تصمیم به برگزاری تورهای حلال می‌گیرند، نسبت به ثبت نام مسافران خود در هواپیماهایی توجه دارند که ازصرف الکل و گوشت خوک خودداری می‌کنند و مکان‌های ویژه نماز و نیز نسخه‌هایی از قرآن کریم دراختیار مسافران خود قرار می‌دهند، و مسافران زن و مرد را از هم جدا می‌کنند. از رستوران‌هایی استفاده می‌کنند که غذای حلال و ذبح شرعی در آنها صورت می‌گیرد و یا در هتل‌هایی که مشروبات الکلی سرو نمی‌کنند، برای مسافران مسلمان اتاق رزرو می‌کنند. همچنین در این هتل‌ها برای زنان و مردان استخرهای شنای جداگانه در نظر گرفته و در طول سفر اوقات شرعی اعلام و برای آن برنامه‌ریزی می‌شود.

جمعیت بالایی از مسلمانان از کشورهای اسلامی به اقصی نقاط جهان سفر می‌کنند که در این میان مسأله اسلام‌هراسی که در کشورهای غربی شیوع زیادی پیدا کرده است، بسیاری از گردشگران مسلمان را واداشته تا به دنبال مقاصد جدید باشند.

جمعیت یک میلیارد و 600 میلیون مسلمانان که بازار هدف جذابی برای ارائه محصولات اسلامی هستند، بسیاری از کشورهای مسلمان و حتی غیر مسلمان را به این صرافت انداخته که در صنعت گردش‌گری بتوانند بیشترین سهم را از توریست‌های مسلمان داشته باشند.

رقابت کشورها برای جذب 10 درصد از کل بازار گردش‌گری جهان

کشورهای مالزی، اندونزی، بنگلادش، امارات متحده عربی، ترکیه، مراکش، اردن، قطر، تونس و مصر جزو کشورهای مسلمانی هستند که در زمینه گردش‌گری حلال پیشرو هستند. گردشگری اسلامی که در حدود 10 درصد از کل بازار گردش‌گری جهانی را دراختیار دارد، حتی موجب شده کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا و استرالیا در صدد راه‌اندازی تور مطابق با شرع اسلام برای مسلمانان باشند. برای نمونه “جونگ چول” مدیر سازمان بازاریابی خارجی گردشگری گیونگی (GTO) در کره جنوبی اعلام کرد که جاذبه‌های گردش‌گری بسیار و نیز رستوران‌های محلی متعدد، جاذبه‌هایی هستند که می‌کوشند با اقدامات تازه، سبکی از گرد‌شگری دوست‌دار مسلمانان ارائه دهند و در تامین و ارائه غذا نکات مورد نظر مسلمانان را رعایت کنند. وی یادآور شد که برای مسافران مسلمان این که بتوانند وظایف مذهبی خود را همانند نماز و روزه به جای آورند و نیز به غذای حلال دسترسی داشته باشند، اهمیت بسیار دارد؛ بنابراین باید از این نظر احساس رضایت داشته و مطمئن باشند که چنین امکاناتی دراختیار آنان قرار خواهد گرفت.

کشور ژاپن نیز که تنها 100 هزار مسلمان دارد، با اجرای برخی برنامه‌های ویژه گردش‌گری حلال درواقع دست به فعالیت‌ها و ایجاد فضاهایی ناآشنا کرده است اما هدف اصلی، تامین هدف تعیین شده یعنی افزایش گردش‌گران خارجی به دو برابر‌ میزان کنونی تا سال 2020 است. با توجه به تامین این نیاز اکنون بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی ژاپن نیز طبق قراردادی با یک شرکت تامین غذای حلال به نام “براهیم” کار تامین گوشت حلال برای سفرهای هوایی را برعهده گرفته است. تعداد زیادی از هتل‌های ژاپنی نیز در صدد یافتن راهکارهای مناسب برای تامین غذای حلال برای مسافران خود هستند. اتاق‌های ویژه نماز ، انواع حجاب از جنس ابریشم محلی ساخت ژاپن و حتی گوشت حلال وال از جمله مواردی است که شرکت‌های گردش‌گری ژاپن می‌کوشند با کمک آن بازار تقاضا را در میان مسافران و گردشگران مسلمانان رشد دهند.

موسسه کرسنت (crescent) اولین ارائه دهنده خدمات حلال

فاضل بهاردین رئیس موسسه سنگاپوری کرسنت فارغ‌التحصیلی در رشته مهندسی است؛ وی به دلیل نوع شغل خود سفرهای زیادی به کشورهای مختلف داشت، و چیزی که به‌طور مداوم باعث رنجش بهاردین به عنوان یک مسلمان در طور سفرهایش می‌شد، بی‌اهمیتی نسبت به نیازهای مسلمانان بود.

بهاردین به طور هم‌زمان در رشته بانک‌داری و دارایی اسلامی نیز دانش‌آموخته شد و این امر به وی کمک کرد تا پی‌ببرد که مصرف‌کنندگان مسلمان به طور روزافزون به دنبال محصولات و خدماتی متناسب با نیازهای خود هستند. لذا وی تصمیم به ایجاد یک سامانه رتبه‌بندی گرفت که به مسلمانان کمک می‌کرد تا پی ببرند مقصد توریستی آنها تا چه حد خدماتی متناسب با نیازهای مسلمانان ارائه می‌دهد. «رتبه‌بندی حلال»(CrescentRating)، یک مدل خدماتی بنگاه به بنگاه برای مشاوره، تحقیقات، آموزش، و رتبه‌بندی، در سال 2008 افتتاح شد.

مسافران مسلمان چه می‌خواهند؟

به گفته بهاردین، رتبه‌بندی حلال مقصدها را بر اساس معیارهای مختلفی رتبه‌بندی می‌کند. از جمله مهم‌ترین آنها وجود غذای حلال و نمازخانه است. وی می‌گوید: «اگر امکان فراهم آوردن اینها برای شما وجود ندارد، پس پول خود را برای جذب مسافران مسلمان به هدر ندهید. این دو مسئله جزء موارد غیر قابل مذاکره برای هر مسلمانی که به خارج سفر می‌کند، است.»

دیگر موارد مهم عبارتند از وجود آب مناسب برای وضو، دستشویی، و رعایت حریم خصوصی در خدماتی چون استخرهای شنا و سالن‌های ورزشی. بهاردین بیان می‌دارد: «تعداد رو به‌ افزایشی از مسافران مسلمان می‌خواهند بدانند که آیا هتل‌ها در ارائه چنین خدماتی تفکیک زمانی برای خانم‌ها و آقایان قائل می‌شوند یا خیر. ما همچنین داریم به هتل‌ها کمک می‌کنیم تا این نیازها را شناخته و به آنها پی ببرند.»

بازاری بکر و دست‌نخورده

برای بسیاری از اشخاص موجود در صنعت گردشگری، این مسئله موضوعی کاملا ناشناخته بود. آنها از نیازهای مسلمانان بی‌اطلاع بودند. هر چند آنها مایل به جذب گردش‌گران بیشتری از کشورهای مسلمان بودند، اما برای تامین خدمات ویژه‌ای که متناسب با نیازهای آنها باشد، کار خاصی انجام نمی‌دادند. بهاردین مجبور بود تا زمینه‌سازی‌های زیادی را انجام دهد و با دیدار با صاحبان اموال، رستوران‌ها، سازمان‌های دولتی، و آژانس‌های مسافرتی تاثیر خدماتی که وی می‌تواند ارائه دهد را تشریح کرده و آنها را متقاعد سازد. با این حال به گفته وی، «اکثر آنها تمایلی به گوش دادن نداشتند.»

سابقه کار تجاری بهاردین، کمک زیادی در این موضوع به او کرد. وی توانست با مکاتباتش سهام‌داران اصلی را با خود همراه سازد. با این حال، برای اینکه آنها وی را جدی بگیرند، می‌بایست اعتماد لازم را میان خود و آنها به وجود می‌آورد. لذا، در گردهمایی‌های مختلف شرکت و سخنرانی می‌کرد و کار‌گاه‌هایی را با هیئت‌های گردش‌گری برگزار می‌کرد.

بنا به گزارش رتبه‌بندی حلال، بازار مسافرت مسلمانان به طور سالانه در مجموع بالغ بر 108 میلیون مسافر می‌شود که ارزش آن 145 میلیارد دلار است و ده درصد کل صنعت گردشگری را به خود اختصاص می‌دهد. تا سال 2020 این رقم به 200 میلیارد دلار و 150 میلیون مسافر خواهد رسید.

مشارکت و خدمات

گام بعدی بهاردین ارائه بخشی تحت عنوان «سفر حلال» است که دارای منابع و راهنمایی‌های بسیار زیادی در خصوص مقاصد مختلف در سراسر جهان است. به گفته بهاردین، هدف وی از این کار این است تا «سفر حلال به عنوان مشاور سفر برای مسافران مسلمان عمل کند». در سایت آن، 360 هزار هتل مختلف وجود دارد و مسافران می‌توانند برای هتل‌ها و پروازهای مورد نظر خود ثبت نام کنند.

خدمات دیگری که اخیرا بهاردین ارائه کرده است «انبار مسافرتی مسلمانان» است که فعالیت‌ها و بسته‌های گردشگری حلال را ارائه می‌کند. ایده این کار نزدیک کردن تامین‌کننده و توزیع‌کننده است.

بهاردین در این مورد بیان می‌دارد: «آنچه در گذشته شاهد آن بودیم این است که فاصله زیادی در بازار در بخش بنگاه به بنگاه وجود دارد. با این اقدام، ما با عاملان بازار در سراسر جهان کار می‌کنیم تا بتوانیم بسته‌های گردشگری را برای مسافران مسلمان فراهم آوریم. هر بسته توسط تیم رتبه‌بندی حلال بررسی می‌شود تا مناسب بودن آنها مشخص شود.»

در حال حاضر، «انبار مسافرتی مسلمانان» 25 مقصد مختلف را ارائه می‌دهد که یه‌طور عمده در مالزی، عربستان، پاکستان و بنگلادش هستند. با این حال، برای کسانی که می‌خواهند به اروپا سفر کنند، فرانسه، انگلیس، آلمان، و استرالیا به عنوان مقاصد مسافرتی مسلمانان سریعا در حال ظهور هستند.

آخرین محصول ارایه شده توسط موسسه کرسنت ، طراحی یک اپلیکیشن برای دانستن زمان دقیق نماز در پرواز است.

برند گردش‌گری حلال، ظرفیتی استثنایی برای ایران

گردش‌گری حلال با تعریف خاص جهانی خود، در کشور ما معنای جدی ندارد، زیرا که در ایران وسائل نقلیه تفکیک شده، سواحل و استخر‌های جدا شده، رستوران‌های حلال، عدم سرو مشروبات الکلی در هتل‌ها، وجود نمازخانه و هر آنچه که یک مسلمان برای زندگی حلال نیاز دارد، در ایران به سهولت یافت می‌شود و به‌صورت قانونی کسی اجازه خدمات حرام ندارد؛ مسئله اصلی در واقع استفاده ایران از این مفهوم و برند “گردش‌گری حلال” برای جذب توریست‌های مسلمان است که این کار با توجه به رقبای قدرت‌مندی مانند مالزی، ترکیه، امارات و دیگر کشورهای پیش‌رو در این زمینه، نیاز به تامین پیش‌زمینه‌هایی در این رابطه دارد.

بیش‌ترین بار مسئولیت برای جذب توریست‌های مسلمانان بر عهده دولت و وزارت امور خارجه است؛ تقویت دیپلماسی و مذاکره با سازمان‌های گردش‌گری کشورهای اسلامی جهت برگزاری کنفرانس‌هایی برای تبلیغ جاذبه‌های توریستی ایران و یا برپایی نمایشگاه‌های دایمی و موقت تبلیغ جاذبه‌های توریستی ایران در آن کشورها یکی از اقدامات وزارت امور خارجه می‌تواند باشد.

گمنام بودن ایران به عنوان مقصد گردش‌گران حلال نیاز به اطلاع‌رسانی‌های دیگری در این حوزه دارد؛ به عنوان نمونه برگزاری تورهای ویژه از کشورهای اسلامی و دعوت گروه‌ها و نخبگان آن کشورها به ایران و پذیرایی حلال از آنان از دیگر اقدمات تبلیغی در این حوزه به شمار می‌رود.

الگوبرداری از نحوه تبلیغات کشورهای پیشرو در این زمینه می‌تواند پیشنهاد دیگری برای رونق صنعت گردش‌گری ایران باشد؛ برای نمونه کشور ترکیه کانال‌های تلویزیونی اختصاصی ماهواره‌ای فقط برای توسعه گردشگری در نظر گرفت که این اقدام تاثیر فراوانی بر جذب گردش‌گر برای این کشور داشته است. تبلیغ‌های جذاب بازرگانی در شبکه‌های تلویزیونی کشورهای مسلمان یکی دیگر از کارهای موثر برای جلب نظر مسلمانان برای سفر به جمهوری اسلامی می‌تواند باشد.

صادرات نامرئی فرهنگ ایران

امروزه از صنعت گردش‌گری درمحافل و مباحث اقتصادی با عنوان بهترین نمونه از«صادرات نامریی» یادمی‌شود. زیرا گردش‌گری و سفر کالایی نامحسوس و غیرمادی است. در واقع گردش‌گران در سفر به یک مقصد یا کشور دیگر خریدار تجربه گردش‌گری هستند. هر گردش‌گر بابت دریافت آن تجربه منحصر بفرد که محصول آن کشور یا مقصد توریستی است، پول هزینه می‌کند و از این رهگذر درآمد و ارزخارجی را به کشور مقصد سرازیر می‌گرداند.

گرچه صادرات نامرئی در مثبت نمودن موازنه اقتصادی مؤثر است، اما ابزار مهمی در انتشار و انتقال فرهنگ نیز هست و اثرات فرهنگی نیز در پی‌ خود دارد که همانا حفظ سنن، آداب و رسوم یک جامعه و صدور آن به دیگر کشورها و مناطق است.

اگر ایران بتواند بازار هدف گردش‌گری خود را بر روی مسلمانان متمرکز کند و با استفاده از ظرفیت دیپلماسی خارجی و استفاده از شرکت‌های معتبر تبلیغاتی به اطلاع‌رسانی گسترده از جاذبه‌های توریستی ایران در جهان اسلام دست بزند، می‌تواند علاوه بر کسب سهم قابل توجهی از گردش مالی 145 میلیارد دلاری مسافرت مسلمانان، چهره جمهوری اسلامی را نزد همه مسلمانان که از طرف دشمنان با اتهاماتی مانند ایجاد هلال شیعی نیز روبرو است، بهبود ببخشد و به وحدت اسلامی در جهان اسلام کمک کند.

منبع: مشرق نیوز