پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، به منظور بررسی ابعاد مساله و سنجش راه‌کارهای بهره‌گیری از گردشگری در دوران تحریم این خبرگزاری اقدام به برگزاری میزگرد تخصصی گردشگری در تحریم با حضور سعید ولی‌زاده رئیس اتحادیه دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی، یوسف بیدخوری معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی، هادی رفیعی رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی و حمدالله سجاسی عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد کرد؛ که مشروح آن در ادامه خواهد آمد.
محمدسعید ولی‌زاده با بیان این مطلب در خصوص ارزیابی جایگاه رویدادسازی در ارتقای گردشگری و ظرفیت‌های ما برای رویدادسازی در کشور، استان و شهر به عنوان یک راهبرد برای افزایش میزان گردشگر، افزایش سفر و ماندگاری زائران و گردشگران اظهار کرد: تا زمانی که اختیارات به بخش خصوصی واگذار نشود، خواسته ما عملی نخواهد شد. دولت و سازمان‌های دولتی باید نظارت عالیه داشته باشند؛ ولی کار را به بخش خصوصی بدهند؛ بخش خصوصی است که باید هتلش را پر کند، آژانس بخش خصوصی است که باید فعالیت کند تا بتواند چرخه کارش بچرخد و بخش خصوصی است که سرمایه را گذاشته و فعالیت هم انجام می‌دهد. زمانی که صددرصد کار به بخش خصوصی واگذار شود و نظارت عالیه را به سازمان‌های دولتی بدهند، چرخ این بخش هم بهتر می‌چرخد.
وی در پاسخ به سوالی پیرامون زیرساخت‌های ایران برای تبدیل گردشگری به یک محرک اقتصادی در دوران تحریم تصریح کرد: در مشهد سالیانه حدود 27 میلیون زائر داریم؛ همچنین سه میلیون زائر خارجی داریم. ما سه استان زیارتی در کشور داریم؛ استان فارس، قم و استان خراسان که معاونت زیارت در این سه استان به‌خاطر اهمیت بخش زیارت تشکیل شده است.
رئیس اتحادیه دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: طبیعتا زائرینی که به مشهد می‌آیند، به خاطر جنبه زیارت و وجود بارگاه امام رضا(ع) می‌آیند، ولی در کنارش سیاحت هم می‌خواهند؛ یعنی برای ماندگاری این زائرین، ما باید سیاحت هم داشته باشیم که ماندگاری آن‌ها بیشتر شود.
ولی‌زاده افزود: مشکلی که ما اکنون در حوزه گردشگری در شهر مشهد داریم، ماندگاری کم زائر است؛ چون برای زیارت می‌آیند و می‌روند ولی ما در خراسان بخش‌های دیگری مانند فردوسی، شهر توس، خیام، نیشابور، قنات قصبه گناباد که به هر حال برند جهانی است، را نیز داریم و زائران از این‌ها غافلند؛ به جهت این که برای این‌ها برنامه‌ریزی نشده است، پس زائران باید با برنامه‌ریزی بیایند.
وی اضافه کرد: در گذشته طرحی به نام طرح مبدأ به مبدأ ایجاد شد که طرح خیلی خوبی بود که اکنون هم هنوز مقداری از ادامه راهش باقی مانده ولی اکنون نمی‌توانیم به شدت اولیه با آن پیش برویم ولی طرح خوبی بود برای این که زائران و کسانی که می‌خواستند به مشهد بیایند، هم سیاحت و هم زیارت برای آن‌ها تدارک دیده شده بود و هم به‌صورت ارزان‌قیمت از هتل و آپارتمان و … می‌توانستند استفاده کنند؛ ضمن این‌که این طرح برای زمان غیرپیک بود تا زائرین از برنامه‌هایشان استفاده کنند. این طرح در زمان خودش ادامه پیدا کرد و تعداد زیادی از آن استفاده کردند و به طبع باید آن را ادامه دهیم.
رئیس اتحادیه دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی با بیان این‌که بیشتر برنامه‌های ما برای این سه استان که جنبه برند زائر و مسافر دارد، زیارت ماست، پیرامون امکانات و زیرساخت‌هایی که یک گردشگر بعد از ورود به یک مقصد به آن‌ها نیاز دارد، عنوان کرد: گردشگرانی که به‌صورت گروهی می‌آیند، مشکل زیادی ندارند و مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود به خاطر این که وقتی یک گروهی می‌آیند، با یک راهنما و لیدر هستند و برنامه‌هایشان و رزروها قبلا انجام شده است.
ما از نظر اقامتی کمبودی در مشهد نداریم
ولی‌زاده بیان کرد: بیش از 53 درصد از هتل‌های کشور در استان خراسان و در مشهد قرار گرفته و ما کمبودی از نظر اقامتی نداریم. بیش از 51 درصد از قطارهای کل کشور، به مشهد می‌آیند؛ یعنی هر قطاری که در هر استان و شهر دیگری که خط ریلی داشته باشد، به مشهد هم تردد دارد و با این آماری که ما داریم، مشکلی از نظر اقامتی برای این‌ها نداریم؛ فقط مشکل این است که وقتی به‌صورت انفرادی به مشهد بیایند، اگر مشکلی هم پیش بیاید، ما در ستاد سفر استان در خیابان طبرسی، آن را حل می‌کنیم و نمی‌گذاریم کسی از شهر ما ناراضی برود ولی باید یک‌سری بروشورهایی برای این افراد از مبدأ تهیه شود، چه برای زائر خارجی و چه زائر داخلی که بدانند ما در مشهد در کنار زیارت چه اماکنی را داریم چون این‌ها خیلی موثر است و می‌توانیم برنامه‌های بهتری در این زمینه داشته باشیم.
در بخش سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه گردشگری محدودیت نداریم
وی در پاسخ به سوالی در مورد ضعف‌ها و خلأهای قانونی در حوزه گردشگری و این‌که آیا مجلس در این سال‌ها کارهایی کرده که بتوان به عنوان یک اقدام روبه جلو برای تسهیل امر گردشگری در کشور به حساب آورد یا خیر، افزود: از نظر سرمایه‌گذاری ما در بخش کاری‌مان محدودیت نداریم. ما در بخش دفاتر مسافرتی و هتل‌ها، سرمایه‌گذاران خارجی داریم و از خدمات استفاده می‌کنند و هیچ تفاوتی بین آن‌ها و دیگران نیست و هر زمان که بخواهند استانداری در بحث سرمایه‌گذاری از این‌ها حمایت می‌کند و سازمان میراث فرهنگی محدودیتی را برای سرمایه‌گذاری این‌ها ندارد.
رئیس اتحادیه دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی در خصوص مشکلات قانونی در بخش‌های مرتبط دیگر با گردشگری ادامه داد: ما از نظر سرمایه‌گذاری مشکلی نداریم و اکنون هم به دنبال آن هستیم. در هر زمینه‌ای از گردشگری، ایجاد زمینه‌های گردشی، تفریحی، تله‌کابین و هر برنامه‌ای که بخواهند سرمایه‌گذاری انجام دهند، برای ایجاد شرکت، سرمایه‌گذاری و انجام کار مشکلی نداریم؛ فقط می‌توانند طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران وارد کار شرکت شوند.
ولی‌زاده در پاسخ به سوالی در مورد لغو روادید در ارتقای وضعیت گردشگری در کشور و نقش آن در افزایش ظرفیت اقتصادی گردشگری برای ایران افزود: ایران ارزان‌ترین مقصد گردشگری از نظر هزینه است؛ به طبع در مورد لغو روادید، دولت باید کارها را به بخش خصوصی واگذار کند و سازمان‌ها باید اختیارات را به بخش خصوصی واگذار کنند. همانطور که ترکیه تمام کارهایش را به بخش خصوصی واگذار کرده و اکنون هم منافع، کشور، دولت و… را تامین می‌کند.
وی گفت: ما قدم اول لغو روادید را برداشتیم؛ ما اکنون در چند فرودگاه کشور از جمله شهید هاشمی‌نژاد برای مسافرین خارجی ویزا صادر می‌کنیم و هر شب از 15 ملیت مختلف ویزا داریم؛ یعنی ورودی ما از 15 ملیت مختلف به شهر مشهد است و اگر هر کشوری متقابلا لغو روادیدش را با ایران انجام دهد، ایران هم این کار را انجام خواهد داد ولی اکنون ما زودتر این قدم را برداشتیم و این کار را آن‌ها نمی‌توانند انجام دهند ولی ما هر شب ویزا با یک هزینه خیلی اندک صادر می‌کنیم و بدون هیچ مشکلی همه وارد می‌شوند.
سرپرست معاونت گردشگری خراسان رضوی: گردشگری در تحریم نیازمند حمایت همه جانبه است
به گزارش ایسنا، یوسف بیدخوری در ادامه، با بیان این مطلب در خصوص گردشگری در تحریم اظهار کرد: صنعت گردشگری از سمت دولت، قوه قضاییه و حتی مجلس نیاز به حمایت دارد و باید اولویت‌های گردشگری مشخص شود که در صورت فراموش شدن این اولویت‌ها به این صنعت ضربه وارد می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا ایران زیرساخت‌های لازم برای تبدیل گردشگری به یک محرک اقتصادی در دوران تحریم را دارد یا خیر؟ افزود: باید پذیرفت که با توجه به وضعیتی که در جهان به وجود آمده و دشمنی‌هایی که جنبه‌های ملموس‌تری پیدا کرده است و با توجه به تبلیغات که علیه ایران می‌شود تا حدی تحریم‌ها بر صنعت گردشگری در ایران تاثیراتی را گذاشته است.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی تشریح کرد: صادرات معکوس یکی از انواع گردشگری است؛ ما در حوزه صادرات و ورود ارز به کشور دچار مشکل هستیم و اگر گردشگران زمانی که به ایران سفر می‌کنند دلار همراه خود داشته باشند به ما کمک می‌کند که بتوانیم بخش‌هایی از هزینه‌ها و درآمدهایی که ایجاد می‌شود را پوشش دهیم.
گردشگران اروپایی برای سفر به خراسان رضوی علاقه نشان می‌دهند
بیدخوری ابراز کرد: بحث گردشگری در استان خراسان کمی متفاوت است و ما فکر می‌کنیم که نیمی از گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند بازدیدی هم از مشهد دارند که می‌تواند نگاه زیارتی و فرهنگی داشته باشد. گردشگران اروپایی اخیرا برای سفر به خراسان رضوی علاقه نشان داده‌اند به همین دلیل زیرساخت‌های اقامتی مانند اقامت‌های بوم‌گردی را تاسیس کرده‌ایم که در این زمینه بسیار تاثیرگذار هستند.
وی خاطرنشان کرد: اگر گردشگری و گردشگر را از لحاظ زیرساختی به نوعی که در ایران اقامت داشته باشد، خدمات و امکانات حضور در این کشور برای او فراهم باشد تعریف کنیم می‌توان خراسان رضوی را به دلیل داشتن نیمی از تاسیسات گردشگری برای محقق شدن این تعریف مناسب دانست.
یک روز اقامت در هتل دو ستاره؛ سه دلار
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی تصریح کرد: ما در ایران بحث گردشگری ارزان را داریم، برای مثال هزینه اقامت در یک هتل دو ستاره در ایران سه دلار و بسیار ارزان است که به می‌تواند مشوق خوبی برای گردشگران باشد تا به ایران سفر کنند و باید برای معرفی این امکانات با هزینه‌های مناسب روی تبلیغات هزینه کنیم و نشان دهیم که تبلیغاتی که علیه ایران در دنیا انجام می‌شود درست نیست.
بیدخوری عنوان کرد: به همین دلیل مشکل ما بحث زیر ساخت نیست بلکه تبلیغات مخرب و نادرستی است که علیه ایران در دنیا انجام می‌شود؛ با توجه به مشکلاتی که در بخش صنعت و کشاورزی وجود دارد حوزه گردشگری با سرمایه و امکانات کم‌تر می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
وی در پاسخ به سوال خلاهای قانونی و اولویت بندی‌ها در حوزه گردشگری گفت: در قانون حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و آیین نامه اجرایی که مصوب شده و اجرا می‌شود خوشبختانه محدودیتی برای سرمایه‌گذاران خارجی در تمام زمینه‌ها مخصوصا گردشگری وجود ندارد و زمینه برای فعالیت آن‌ها کاملا فراهم شده است و در هر حوزه‌ای که ایرانیان می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند سرمایه‌گذاران خارجی هم می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند و محدودیتی ندارند.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: به غیر از موارد سرمایه‌گذاری برخی از مشکلات مربوط می‌شود به مواردی که با آن‌ها سلیقه‌ای برخورد می‌شود، برای مثال در آیین‌نامه ایجاد اصلاح، ترفیع، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تسهیلات گردشگری که در سال 94 برای آخرین بار اصلاح و ابلاغ شد، انواع تسهیلات گردشگری را در ماده یک معرفی کرده اما ضوابط مشخصی را ایجاد نکرده است.
بیدخوری ادامه داد: البته با همکاری دکتر تیموری به عنوان معاون گردشگری در مکاتباتی که با استان‌ها انجام شد از آن‌ها خواستیم که نظریات اصلاحی‌شان در مورد آیین‌نامه نظارت را به ما منتقل کنند تا با کمک بخش خصوصی برخی را اصلاح و برای تهران ارسال کنیم.
وی بیان کرد: یکی از مبناهای اصلی تحریم محورهای مالی است که مشکلاتی را هم به وجود آورده است که در آینده بیشتر هم خواهد شد، اما همکاری‌های اخیر اروپا می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد.
عدم ارتباط با کارت‌های بانکی بین‌المللی گریبان‌گیر گردشگری
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی یادآور شد: عدم ارتباط با کارت‌های بین‌المللی مربوط به زیرساخت‌ها نمی‌شود بلکه مربوط به زمینه‌هایی که در دنیا به وجود آمده است، می‌شود؛ تحریم‌هایی که علیه ایران انجام شده است باعث شده کارت‌ها فعال نشوند که این مشکل با روش‌های پولوتیکی توسط مجموعه دفاتر خدمات مسافرتی یا شرکت‌های گردشگری برای نقل و انتقال پول قابل حل شدن است.
بیدخوری ابراز کرد: در حوزه دفاتر خدمات مسافرتی محدودیتی برای صدور مجوز و سرمایه‌گذاری خارجی‌ها و ایرانی‌ها نداریم؛ در حال حاضر دفاتر و شرکت‌های خدمات مسافرتی به دلیل کاهش ارزش ریال تمرکزشان بر گردشگری داخلی است و شرایط برای این‌که برنامه‌هایی در داخل کشور هم برای گردشگران داخلی و هم برای گردشگران خارجی فراهم کنند کاملا مهیا است.
لغو روادید راهبردی برای افزایش ظرفیت اقتصادی و گردشگری
وی در خصوص این سوال که لغو روادید می‌تواند یک راهبرد برای افزایش ظرفیت اقتصادی و گردشگری برای ایران باشد عنوان کرد: بعد از جنگ جهانی دوم اتحادیه اروپا به سمت همراهی و هماهنگی با یک‌دیگر پیش رفت، بعد از جنگ نگاه دنیا به مباحثی از جمله گردشگری تغییر کرد و به همراهی و هماهنگی و کم‌رنگ شدن مرزها منجر شد.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: در سال 1945 بعد از جنگ جهانی دوم چیزی حدود 25 میلیون گردشگر از کشورهای خود خارج می‌شدند تا از دیگر کشورها دیدن کنند؛ در حال حاضر چیزی بیش از یک میلیارد و 300 میلیون گردشگر در دنیا جابه‌جا می‌شود و این نشان می‌دهد که هر چه ما مرزها را کم رنگ تر و ارتباطات با دنیا را بهتر کنیم در حوزه گردشگری تاثیرگذار است.
بیدخوری ادامه داد: شاید در گذشته دولت‌ها برای ویزا جایگاه کسب درآمد را متصور بودند اما گردشگری کمک می‌کند که مردم یک‌دیگر را ببینند و با فرهنگ هم آشنا شوند و اینجا است که بحث صلح مطرح می‌شود پس طبیعی است که تمام کشورهای پیشرفته در گردشگری تمایل دارند مرزها را باز بگذارند؛ برای این‌که کشورهای دنیا راحت‌تر ما را بشناسند و با ما ارتباط برقرار کنند باید فضایی فراهم شود و لزومی برای دریافت ویزا نداشته باشیم.
وی متذکر شد: بحث لغو ویزا و روادید بحثی دو جانبه در بین‌الملل است؛ دو کشور باید لغو روادید را بپذیرند و در این زمینه رایزنی‌ها باید بسیار کامل‌تر صورت گیرد تا طرف مقابل هم برای لغو روادید متقاعد شود برای مثال در مورد کشورعمان پذیرفته‌ایم که لغو روادید یک طرفه را داشته باشیم و برای تکرار این اتفاق در چین هم در حال تلاش هستیم.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: یکی از عللی که این اتفاق تا حالا رخ نداده است بحث سیاست خارجه و نگاهی است که نسبت به ایران در دنیا مطح می‌شود، ایران هراسی و مطالبی که در مورد ایران مطرح شده است ما در معذوریاتی قرار داده که نمی‌توان ارتباطی راحت با دنیا برقرار کرد و با وجود نقطه ضعف‌ها تا زمانی که این مشکلات حل نشود شاید نتوان گردشگری را به معنای واقعی آن تعریف کرد.
بیدخوری مدعی شد: فرهنگ و سیاست ایران آن چیزی نیست که در دنیا تبلیغ می‌شود؛ به عقیده من این مسئله زیاد دنباله‌دار نخواهد بود و در آینده به سمتی خواهیم رفت که دنیا ما را خواهد شناخت؛ گردشگران هم با ورودشان به ایران و آشنایی با مردم متوجه می‌شوند که تبلیغاتی که علیه ایران در دنیا صورت می‌گیرد درست نیست و به محض برقراری رابطه این مسئله مطرح می‌شود که ایران را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌کنند.
وی افزود: با جلسات و هماهنگی‌هایی انجام می‌شود به محض ورود به کشور و استان متوجه می‌شویم که زمینه فراهم است و می‌توان از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده کرد اما گاهی اوقات در زمینه صدور ویزا برای کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان در فرودگاه‌هایمان مشکلاتی داریم که مطمئنا ملاحظات امنیتی دارد، اما اگر بتوانیم قبل از ورود افراد از این کشورها به ایران تمهیدات و بررسی‌های لازم انجام را انجام دهیم این مسئله هم حل خواهد شد.
ویزای فرودگاهی ظرفیتی برای گردشگری
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: صدور ویزا در فرودگاه مشهد یک ظرفیت به حساب می‌آید؛ بحث ویزای الکترونیکی مطرح شده است و گردشگران خارجی می‌توانند از این ظرفیت ایجاد شده استفاده کنند که با سرعت بیشتری هم همراه است.
بیدخوری در خصوص ظرفیت‌هایی برای افزایش تکرار سفر و ماندگاری زائر و گردشگر تشریح کرد: ماندگاری زائر و گردشگر دو اصطلاحی است که در حوزه گردشگری مورد توجه است؛ دو روند متناقض به هم در حال رخ دادن است، از یک طرف وسایل حمل‌ونقل به سمت سرعت بالا، راحتی کار و فضایی پیش می‌رود که سفر مانند گذشته سخت نیست.
وی افزود: در گذشته که زائر تعداد روزهای بیشتری را در مشهد سپری می‌کرد یکی به دلیل اعتقادی و دیگری به دلیل سفر سخت بود. در حال حاضر ماندگاری زائر نسبت به گذشته کار سخت‌تری است و نیاز به تلاش بیشتری دارد هر چند که ما معتقدیم که یک ساعت، یک شب و حتی یک نصف روز بیشتر ماندن منافع بسیار زیادی برای ما به دنبال دارد.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی در خصوص ارزیابی طرفیت‌های رویدادسازی در ارتقا گردشگری عنوان کرد: گاهی اوقات خود ما باید به دنبال رویدادسازی باشیم و اگر فضایی وجود ندارد آن را به وجود بیاوریم که بسیاری از کشورهای دنیا به دنبال این مسئله رفته‌اند.
بیدخوری ابراز کرد: مسئله بعدی تکرار سفر است و به این باز می‌گردد که ما باید توقعات گردشگر را آن‌طور که باید و شاید تامین کنیم تا زمان ترک شهر از خدمات و امکانات راضی بوده باشد و این زمینه‌ای شود برای سفر دوباره او، البته در این قضیه تفاوت‌هایی هم به وجود آمده است برای مثال در گذشته یک مکان ساده با یک غذای ساده برای مسافر کافی بوده است و توقعات بالایی نداشتند.
وی ادامه داد: از زمانی‌که امکانات ارتباطی زیاد شده است، گردشگری رونق پیدا کرده و تجربیات متفاوتی نسبت به گذشته به وجود آمده است. افراد تحصیل کرده، اینترنت و فضایی که به وجود آمده کار را در این زمینه هم سخت کرده است و نمی‌توان مانند گذشته عمل کرد و باید با تکنولوژی نوین سراغ این مسئله رفت.
مشهد در گردشگری از لحاظ زیرساختی از تهران هم بهتر است
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: شهر مشهد به لحاظ زیرساختی از تهران هم تقریبا وضعیت بهتری دارد چرا که هم انگیزه زیارت در این شهر مطرح است و هم ارگان‌های دولتی می‌توانند رویدادهایشان را در مشهد برگزار کنند؛ مشهد از لحاظ قیمتی و حمل‌ونقل امکانات خوبی را در اختیار دارد و بسیاری از هتل‌ها در مشهد با نگاه رویدادسازی به دنبال گردشگری رفته‌اند و در حال افزایش امکانات همایشی و رویدادی‌شان هستند تا مسافر بیشتری جذب کنند.
رویدادها به کمک گردشگری استان می‌آیند
بیدخوری مطرح کرد: در بحث رویدادسازی سال گذشته رالی خانوادگی حرم تا حرم را برای اولین بار در کشور برگزار کردیم که به واسطه همکاری و همراهی بخش خصوصی هزینه زیادی هم برای ما نداشت یا در ایام نوروز در شهرستان‌های استان، نوروزگاه‌های متعدد را با نگاه سنتی خودمان برگزار کردیم که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شد، برگزاری این چنین رویدادهایی جنبه معرفی هم دارد و می‌توان از این طریق مردم را با جاذبه‌های گردشگری شهرها آشنا کرد.
وی خاطرنشان کرد: دو رویداد موفق در مشهد داشتیم که اولین رویداد این بود که مشهد را شهر جهانی گوهر سنگ‌ها اعلام کردیم که خود پیش زمینه برگزاری رویداد است، ما می‌توانیم سال آینده کشورهای مختلف دنیا را که در حوزه گوهر سنگ‌ها ورود پیدا می‌کنند به عنوان همایش یا رویداد به مشهد دعوت کنیم.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی ادامه داد: دومین رویداد موفق معرفی قنات قصبه بود؛ قنات قصبه که بین‌المللی شده توانسته است ظرفیتی ایجاد کند، در حال حاضر شهر گناباد و شهرهای جنوب خراسان به دلیل وجود قنات قصبه بیشترین تعداد گردشگر اروپایی را دارد و شاید به این خاطر است که توانسته‌اند از طریق یونسکو اطلاعات این قنات را گرفته و بازدیدهایی داشته باشند.
بیدخوری اضافه کرد: برای سومین رویداد شاید فردوسی و آسبادهای نشتیفان خواف که از انژری‌های پاک استفاده می‌کند و سابقه دیرینه‌ای در ایران دارد را معرفی کنیم، ما در چند وقت گذشته راهنمایان گردشگری ایران را به مشهد دعوت کردیم و با قطار به صورت نمادین از این مکان دیدن کردیم که بسیار رضایت بخش بود. در آینده اگر بتوانیم آسبادها را به ثبت‌های جهانی و بین‌المللی برسانیم زمینه‌ای می‌شود برای رویدادسازی در بحث گردشگری استان.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی متذکر شد: برگزاری نمایشگاه‌ها می‌تواند در حوزه گردشگری تاثیرگذار باشد برای مثال نمایشگاه بین‌المللی که سال جاری در حوزه گردشگری برگزار شد نسبت به سال گذشته تفاوت‌هایی داشت و بحث تحریم‌ها روی این نمایشگاه هم تاثیرگذار بوده است و خارجیان کمتری حضور پیدا کرده‌اند، پس تکرار این نوع نمایشگاه‌ها می‌تواند به این مسئله کمک کند.
بیدخوری بیان کرد: فعالیت دیگری که در حوزه شهرستانی و استانی انجام می‌شود بحث زعفران است؛ تا به امروز نگاه ما به زعفران به عنوان یک محصول گران قیمت نگاه تجاری بوده است اما در حال حاضر برداشت زعفران به یک جاذبه تبدیل شده که اگر در قالب رویداد در شهرستان مربوطه برگزار شود و علاقه‌مندان به زعفران دنیا از این رویداد مطلع شوند به یک ظرفیت در حوزه گردشگری تبدیل می‌شود که توانایی جذب گردشگران داخلی و خارجی را برای استان به وجود می‌آورد.
وی خاطرنشان کرد: در کشاورزی و صنعت اگر به هر دلیلی لطمه‌ای وارد شود بلافاصله پیش‌بینی شده است که چگونه از کشاورز و یا صنعت‌کار حمایت‌های لازم به عمل بیاید در صورتی که این اتفاق در حوزه گردشگری رخ نمی‌دهد.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی مدعی شد: به عقیده من در حال حاضر صنعت گردشگری به نقطه‌ای که به درآمد آن فکر می‌کنیم تبدیل شده است، فکر می‌کنیم که هتلدار وضع مالی خوبی دارد و باید از او مالیات خوبی گرفته شود؛ اینجا سوالی مطرح می‌شود که اگر برخی از موسسات و تاسیسات گردشگری نسبت به سال گذشته ضرر کرده و وضعیت به گونه‌ای پیش نرفت که این تاسیسات درآمدهای خوبی داشته باشند دولت چه برنامه حمایتی را مد نظر دارد؟ نگاه دولت به گرشگری در زمان رکود در کدام قسمت‌ها دیده می‌شود؟
بیدخوری تصریح کرد: اگر قرار باشد که صنعت گردشگری اصل باشد باید سازمان متولی حمایت شود، بودجه‌های ویژه‌ای در اختیار سازمان قرار گیرد و از بخش خصوصی حمایت به عمل آید تا در سرمایه‌گذاری آن‌ها در این صنعت تضمین‌هایی وجود داشته باشد تا کمک خوبی به این صنعت شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر قرار است از صنعت گردشگری منافعی داشته باشیم باید در این شرایطی که مشکلات هم وجود دارد بیشتر از باقی موارد به آن توجه کنیم چرا که با کم‌ترین کمک می‌توان این صنعت را پیش برد.
عضو پژوهشکده گردشگری دانشگاه فردوسی: خود تحریمی‌ها به جان گردشگری افتاده‌اند
در ادامه این میزگرد، حمدالله سجاسی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری، اظهار کرد: در دوران تحریم ما می‌توانیم از طریق گردشگری، برای رسیدن به یک اقتصاد ثابت، پایدار، بدون تنش و به اصطلاح اقتصاد تاب‌آور؛ راه فراری پیدا کنیم. اما چرا با وجود این‌که چندین سال در تحریم هستیم نمی‌توانیم در این سمت حرکت کنیم و موتور گردشگری را راه بیاندازیم؟
وی ادامه داد: امروزه در حال صادرات نفت هستیم که برای صادر هر بشکه نفت، 11 دلار سرمایه‌گذاری می‌شود. اما لازم به ذکر است که ما در زمینه گردشگری چه چیزی راکاشته‌ایم که می‌خواهیم امروز درو کنیم؟ و چه سرمایه‌ای گذاشته‌ایم که انتظار داشته باشیم از آن بهره‌مند شویم؟ سرمایه‌گذاری ما در حوزه گردشگری، سرمایه‌گذاری‌ای نزدیک به صفر داریم که مقصود بیشتر در بخش دولتی است زیرا در دولت، این حوزه در اولویت نبوده و سرمایه‌گذاری چندانی برای آن نداشته است اما بخش خصوصی در حد متوسط فعالیت دارد.
زنجیره‌های تامین خدمات گردشگری
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا ایران زیرساخت‌های لازم گردشگری را برای تبدیل گردشگری به یک محرک اقتصادی در دوران تحریم دارد؟، عنوان کرد: ابتدا در سیستم گردشگری باید به بررسی زنجیره‌ایِ تامین خدمات بگردیم، یعنی ببینیم در حوزه گردشگریِ کل ایران چه زنجیره تامین خدمات نیاز داریم که گردشگران خارجی و هم ایرانی از آن بهرمند بشوند. عمده‌ترین این خدمات حمل و نقل، اسکان، غذا، فناوری، رفاهیات است که زیر ساخت‌های جزئی‌تر دیگری نیز وجود دارد.
سجاسی در خصوص خدمات در حوزه حمل و نقل، تصریح کرد: به جرات می‌توان گفت که ما در حوزه حمل و نقل هوایی یکی از ضعیف‌ترین‌ها در منطقه هستیم، اگر بخواهیم که در منطقه، قطب باشیم باید به دنبال یک سیستم حمل و نقل پیشرفته باشیم. تنها مشهد مورد نظر نیست، چراکه بیشتر شهرهای ایران به لحاظ حمل و نقل هوایی که یکی از مهم‌ترین و تاثیر گذارترین فاکتورها در گردشگری به ویژه گردشگری خارجی است، بسیار ضعیف کار کرده‌اند و پروازهای کمتری نیز دارد.
وی ادامه داد: جریان قطار سریع‌السیر به مشهد که سال‌ها مطرح شد ولی عملیاتی نشده که این خود یک مشکل اساسی است؛ قطار ما به شمال ایران از مشهد وصل نیست که در حوزه گردشگری یک مشکل اساسی به حساب می‌آید و نمی‌گذارد که این زنجیره تکمیل شود.
این استاد دانشگاه درباره خدمات در حوزه اسکان، خاطر نشان کرد: مشهد در این حوزه بسیار خوب عمل کرده و بالای 50درصد اسکان ایران در مشهد است یعنی می‌توان گفت مشهد برابر ایران! ولی حوزه اسکان در کشور، ضعیف است.
سجاسی در خصوص خدمات در حوزه فناوری، اضافه کرد: امروزه برای گردشگری، این حوزه بسیار مهم است چرا که هر گردشگر یک تبلت، گوشی و… دارد که می‌خواهد آنلاین وصل شود، سرچ کند و با سرعت بالا اطلاعات به دست آورد، برای مثال کدام هتل را رزرو کند و… اما با این اوصاف، اینترنت ما با سرعت پایین عمل می‌کند است.
وی درباره خدمات در حوزه بانکی، افزود: یکی از عمده‌ترین ضعف زیر ساخت‌های گردشگری ما، مشکل بانکی است. هر گردشگری که به ایران وارد می‌شود، یکی از ترس‌های اساسی که دارد، بحث مالی است کهبرای مثال چطور پولش را مدیریت کند، انتقال دهد، جابه‌جا کند، خرج کند و… .
این استاد دانشگاه ادامه داد: ما به مستر کارت وصل نیستیم که این مسئله یک استرس مالی را به گردشگر وارد می‌کند با وجود این‌که اکنون نرخ ما ارزان است، اما این استرس مالی را دارند. ما به این فکر نکرده‌ایم که یک سیستم مالی حتی برای گردشگران در داخل کشور طراحی کنیم که از آن استفاده کنند.
سجاسی با اشاره به این‌که مشهد، شهر اول در حوزه گردشگری قرار دارد؛ گفت: سیستم‌های زیر ساختی در مشهد در حد متوسط و قابل قبول است، اما در کل ایران این موضوع وجود ندارد به جز چند شهر مانند اصفهان، شیزار، تبریز و تهران که مقداری سطح‌شان به لحاظ امکاناتی از مشهد پایین‌تر است، اما سایر نقاط ایران واقعا محروم هستند.
ایران بازار بکر گردشگری
وی متذکر شد: به نظر بنده بحث زیر ساخت‌ها مشکل دارد، اما مشکل اصلی ما نیست چراکه مشاهده می‌کنید در دنیا گردشگری به سمت گردشگری ارزان و سریع حرکت می‌کند اما برخی زیر ساخت‌ها گردشگری را به سمت لوکس بودن به حرکت در می‌آورد، به همین دلیل چون در جهان مقداری سفرهای ارزان برای مردم خیلی مهم شده است در حال حاضر مشکل ما زیر ساخت نیست.
این استاد دانشگاه در این باره اظهار کرد: بنده فکر می‌کنم با همین زیر ساخت‌هایی که در کشور داریم به اهدافی که در سند چشم‌انداز دیده شده است، در گردشگری خارجی می‌رسیم. به لحاظ مقایسه با 10 کشور برتر دنیا چرا که ما خود را از لحاظ گردشگری جزو آن‌ها می‌دانیم و نیز کشورهای منطقه، زیرساخت‌های ما ضعیف و ابتدایی است.
سجاسی خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد ایران بازار بکر گردشگری برای دنیاست و هنوز از فرصت‌های بالقوه‌ای که وجود دارد استفاده نشده است و علاقه‌مندان بسیاری هستند که دوست دارند در ایران حضور داشته باشند.
وی ادامه داد:علاقه‌مندان زمانی‌که ایران را می‌بینند، از این همه جاذبه، فرهنگ مهمان‌نوازی و امنیت فراوان واقعا متعجب می‌شوند. برای مثال بنده امسال سفری به روسیه داشتم و به همه می‌گفتم که به ایران بیایند، آن‌ها اولین سوالی که از من می‌پرسیدند این بود که آیا ایران امن است؟ به نظر می‌رسد که ایران هراسی یک مسئله جدی است که باید به آن توجه شود.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که خلاء‌های قانونی بیشتر در چه حوزه‌هایی هستند؟ اظهار کرد: به نظر بنده ما در حوزه قوانین در ایران چند مشکل اساسی داریم. یکی از مشکلات اساسی که حوزه گردشگری را درگیر کرده به نظر می‌رسد حضور دستگاه‌های موازی با حوزه گردشگری است و باید بگوییم که میراث فرهنگی تنها و اصلی‌ترین تصمیم گیرنده در حوزه گردشگری نیست و به نظر می‌رسد این یکی از ضعف‌های سیستم گردشگری ماست.
قوانین چندان مشوق گردشگری نیستند
سجاسی در این باره تصریح کرد: نهادها و افراد مختلف در ایران هستند که در حوزه گردشگری نظر می‌دهند و این نظرها سیستم و چرخ گردشگری را دچار کندی می‌کند. اختیار گردشگری را باید به سازمان بدهیم و تصمیم گیرنده خود آن باشد، نهادهای دیگر باید تسهیل کننده باشند نه آن‌که مانع، قرار گیرند.
وی عنوان کرد: در ایران ضعف قانونی وجود ندارد اما تعدد قوانین خود یکی از مشکلات اساسی است، برای مثال زمانی که می‌خواهید شرکتی، کسب وکار و… راه بیاندازید باید از 18 قسمت مجوز بگیرید، این یکی از موانع اساسی، قانونی و نهادی است، دستگاه‌های مختلفی دیدگاه‌هایی به حوزه گردشگری دارند که طولانی شدن بروکراسی برای راه اندازی کسب و کار در حوزه گردشگری، یکی دیگر از موانع در این حوزه است.
این استاد دانشگاه افزود: اگر بخواهیم به لحاظ نهاد کلان ملی محاسبه کنیم، ما هنوز به این اطمینان و یقین نرسیده‌ایم که گردشگری می‌تواند نجات دهنده اقتصاد باشد، با گردشگری می‌توانیم بیش از نفت درآمد داشته باشیم. نهادهای بالا ، مجلس و نمایندگان آن باید به این جریان اشراف داشته باشند اما در حوزه‌های پایین‌تر هنوز چنین اشراف و اعتقادی وجود ندارد.
سجاسی اضافه کرد: مدیرانی در سطح شهرستان‌ها و استان‌ها داریم که به گردشگری اصلا اعتقادی ندارند و یا آن‌را به عنوان یک تهدید می‌دانند. به همین دلیل باید بگوییم که قوانین ما در کشور زیاد مشوق گردشگری نیستند بلکه بیشتر مانع آن هستند که می‌توان گفت مجموع این دلایل، گردشگری ما را با این حجم زیاد از توانمندی در سطح و رتبه‌ای که باید باشد، قرار ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا برای ارتقای سطح گردشگری مسئله لغو روادید، می‌تواند یک راهبرد برای افزایش ظرفیت گردشگری در ایران باشد؟ گفت: با درهای بسته نمی‌توان به توسعه گردشگری فکر کرد اگر بخواهیم توسعه گردشگری در ایران و خاصه در مشهد به عنوان گردشگری مذهبی، گسترش دهیم باید با درهای باز پذیرای گردشگران خارجی باشیم که این موضوع متقابل است.
این استاد دانشگاه دراین باره متذکر شد: زمانی‌که از مسئله لغو روادید صحبت می‌کنیم، روادید یک مسئله‌ای با ملاحظات سیاسی و روابط متقابل بین دو کشور است که عمدتا در راستای اعتماد سازی یا اعتماد متقابل بین دو کشور قرار می‌گیرد، بهتر است با کشورهایی که مشکلی نداریم و یا تا به امروز نداشتیم لغو روادید را اعمال کنیم، با این کار می‌توانیم نسبت به کشورهایی که گردشگران ایرانی سفر می‌کنند اعتماد سازی کنیم و هم نسبت به گردشگرانی که به ایران می‌آیند.
سجاسی اظهار کرد: در رابطه با ایران نزد بسیاری از گردشگران جهان، ایران هراسی وجود دارد، لغو روادید یک استراتژی بسیار خوب و تاثیر گذار در دوران تحریم می‌تواند باشد.
وی ادامه داد: اروپا یک الگوی موفق را تعریف کرده ولی ما در جهان اسلام نتوانستیم این الگو را پیاده کنیم حتی در ایران که به عنوان کشور با تمدن قوی است، چنین کاری را انجام دهیم. به نظر بنده ما باید در سیستم روادید و یا حتی همکاری‌های متقابل، یک سیستم منطقه‌ای گردشگری با تاکید بر مشترکات گردشگری تعریف کنیم.
لزوم استفاده از ظرفیت جاده ابریشم
این استاد دانشگاه در این باره خاطر نشان کرد: چنین جریانی می‌تواند یکی از گام‌های اولیه برای ورود گردشگران خارجی به ایران باشد زیرا اگر چهره‌ای خوب از ایران به نمایش گذاشته شود به تدریج از کشورهای دور برای سفر به ایران استقبال می‌کنند که با توجه به ارزان بودن گردشگری در ایران و ظرفیت بزرگی که دارد، این امر به بهترین وجه اتفاق خواهد افتاد.
حمدالله سجاسی متذکر شد: ایران راه ابریشم را دارد که از چین تا اروپا را به هم وصل می‌کند و چندین مسیر آن از ایران می‌گذرد، اما چرا از ظرفیت راه ابریشم استفاده نمی‌کنیم؟ چینی‌ها بسیار علاقه دارند که رد ایران حضور پیدا کنند و در این عرصه قدم بگذارند. شایان ذکر است، چین یک میلیارد و نیم جمعیت دارد که به اندازه یک چهارم دنیا است و ما نباید از آن غافل شویم.
وی عنوان کرد: ما نتواستیم از امکان‌های موجود برای جذب گردشگر استفاده کنیم که این عدم اعمال ظرفیت‌ها شامل: امام محمد غزالی، فردوسی، خیام، مولوی و… می‌شود که با بهره جستن از این موقعیت‌ها می‌توان با اقوام و سرزمین‌های دیگری مانند اهل تسنن، ترکیه و… ارتباط بر قرار کرد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چه ظرفیت‌هایی را برای رویداد سازی در کشور داریم که بتوان آن‌ها را به عنوان یک راهبرد برای افزایش میزان گردشگر، افزایش سفر و افزایش ماندگاری زائران و گردشگران وجود داشته باشد؟ گفت: شکی نیست که رویدادها یکی از ظرفیت‌های بالقوه گردشگری برای هر کشوری محسوب می‌شوند.
رویدادهایی که تاریخ انقضا دارند
وی متذکر شد: در رابطه با رویداهایی که در ایران برگزار می‌شود، باید دقت کنیم که رویدادها باید ابتدا جذاب و خاص باشند که مردم را به سمت خود بکشند و دیگر آن‌که بین فرهنگی محسوب شوند یعنی جاذب فرهنگ‌های مختلفِ داخلی، منطقه‌ای و یا بین‌المللی قرار گیرند که بتوان مردم را جذب آن کرد.
وی اضافه کرد: رویدادها در ایران مصرف داخلی دارند که به جرات می‌توان گفت مصرف داخلی ملی ندارند بلکه مصرف داخلیِ منطقه‌ای دارند یعنی رویدادهایی هستند که فردی در مشهد از آن اطلاعی ندارد، اما رویدادها باید طوری باشند که اکثریت افراد جامعه بتوانند در آن حضور به انجام رسانند که نقش تبلیغات در بهره‌وری‌ای که خواهد داشت، بسیار مهم است.
این استاد دانشگاه افزود: به واقع ما برای خارجی‌ها نمی‌توانیم به راحتی رویدادی برگزار کنیم زیرا رویدادها با مسائل فرهنگی مواجه هستند بنابراین به نظر می‌رسد در برگزاری رویدادها، مشکل و چالش اساسی، چالش فرهنگی، اعتقادی و ایدوئولوژیکی است که هر رویدادی را نمی‌توان برگزار کرد مگر آن‌که جذاب باشد به ویژه جوانان، مجذوب این جریان قرار گیرند.
محدودیت؛ برای همه، حتی ایران!
حمدالله سجاسی در این باره عنوان کرد: زمانی‌که مهم‌ترین رویدادهای جهان را مرور می‌کنید مانند رویدادهای ورزشی در اکثر نقاط جهان برگزار می‌شود، جشنواره رنگ‌ها در هند، له کردن گوجه فرنگی در اسپانیا و… متوجه می‌شویم که این رویدادها در یک فضای فرهنگی خاص برگزار می‌شوند.
وی ادامه داد: ما براساس شرایط مذهبی خود، یک سری محدودیت‌هایی داریم که باید قبول کنیم که اکثر رویدادها را نمی‌توان برگزار کرد و لذا فکر کردن به این موضوع مقداری سخت است، مگر آن‌که رویدادها داخلی باشند و اغلب رویدادهایی که در حال برگزاری آن هستیم، مصرف داخلی ومحدودی دارند که جذابیت‌های محدودی را ایجاد می‌کند.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: با توجه به شرایطی که در کشور وجود دارد بیشتر رویدادها مذهبی است مانند: دهه آخر صفر، ایام عاشورا و… که اگر جنبه مذهبی نداشته باشند گردشگری کشاورزی مانند زعفران و… را شامل می‌شوند.
حمدالله سجاسی عنوان کرد: اگر بخواهیم در کشور از ظرفیت‌های گردشگری استفاده کنیم به رویدادهایی که جنبه ملی دارند هنوز خوب توجه نکرده‌ایم برای مثال ما در ایران به عنوان مهد تمدن در فلات بزرگ ایران باید جشن نوروز برگزار کنیم یا تاجیکستان؟ بنابراین ما اصلا رویدادی در این زمینه برگزار نمی‌کنیم که این می‌تواند یک مشکل اساسی باشد.
وی تصریح کرد: در رویدادها ما به جنبه‌های بین تمدنی آن بسیار کم توجه کرده‌ایم به طوری‌که رویدادها را برای خود برگزار می‌کنیم. ما باید رویدادهایی را برگزار کنیم که برای کشورهای منطقه و سایر کشورهای دنیا نیز جذاب باشد که حضور پیدا کنند، تماشا کنند و از خاص بودن آن لذت ببرند.
اتفاقات روزمره که در ایران رویداد می‌شوند
این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که بخش خصوصی ما واقعا از رویداد برگزار کردن ترس دارد، خاطر نشان کرد: باید شرایطی برقرار شود که بخش خصوصی از برگزار کردن رویداد نترسد، بسیاری از کسانی که مجوز گرفتد، برای اتخاذ این مجوزها بسیار جرات کرده‌اند زیرا احتمال دارد که کسب و کارشان تعطیل شود و یا اتفاقات دیگر برایشان بیافتد. رویداد باید در بخش خصوصی فعال باشد و از داشتن فعالیت نهراسد.
سجاسی در این باره اظهار کرد: ما رویدادهایی برگزار می‌کنیم، مانند رویداد خرید که نمی‌توان گفت جذابیت به خصوصی دارد چراکه شما در شهرخود نیز می‌توانید خرید کنید و یا رویداد غذا که تصور می‌شد رویداد خاصی است، اما در ترکیه رویداد غذایی برگزار شد که با مشارکت چندین کشور همراه بود و غذاها، فرهنگ، پذیرایی و… خود را به نمایش گذاشته بودند.
وی ادامه داد: رویدادهایی در ایران برگزار می‌شود اما محدود و کوچک است، با این شرایط فعلی فرهنگی، مذهبی و… کشور برگزاری رویدادها به آن صورت که در دنیا وجود دارد، در ایران امکان پذیر نیست. این جریان تحریم از نوع اقتصادی نیست بلکه نام آن خود تحریمی است در نهایت باید اذعان داشت که رویدادها، یک ظرفیت گردشگری در جهان به حساب می‌آیند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که گردشگری در تحریم یک فرصت است یا تهدید؟ خاطر نشان کرد: فرصت‌های این جریان بسیار بیشتر از تهدیدهای موجود در آن است ما با گردشگری می‌توانیم بر تحریم‌هاغلبه کنیم.
گردشگری به جای نفت؟
حمدالله سجاسی تصریح کرد: برای این‌که بتوانیم شعار اقتصاد مقاومتی را از طریق گردشگری برآورده کنیم و از طریق گردشگری از توانایی‌های بالقوه و بالفعل موجود در کشور نیز استفاده کنیم، باید ملاحضاتی که در این جریان دخیل هستند را در نظر گیریم و چالش‌های مربوط به آن‌را برطرف کنیم که جزو ضروریات این حوزه هستند.
وی متذکر شد: هر گردشگر برابر با 11 بشکه نفت است که با تغیرات دلار تبدیل به 30 بشکه نفت شده است. بر اساس یک آمار دیگر، هر گردشگر عادی 1200دلار در ایران مصرف می‌کند و هر گردشگر سلامت زمانی که به ایران وارد می‌شود، 2500 دلار در ایران خرج می‌کند که می‌توان گفت پول بسیار زیادی است و اهمیت توجه به این حوزه را گوشزد می‌کند.
این استاد دانشگاه افزود: بنده معتقدم با گردشگری در شرایط فعلی نمی‌توان بهره‌بردای خوبی داشت و از گردشگری برای رفع و یا کم کردن تهدیدهای تحریم استفاده کنیم مگر آن‌که مشکلاتی مانند: دو نرخه بودن ارز، وصل نبودن به سیستم‌های مالی بین‌المللی که حتی برای کسانی که از ایران به خارج سفر می‌کنند نیز مشکل‌ساز است و… را مرتفع ساخت.
سجاسی در این باره ادامه داد: عدم وجود سیستم یک پارچه گردشگری که نظرهای متعددی در این مورد داده می‌شود و همچنین چالش دستگاه‌های موازی که وجود دارد و گاهی کار را سخت می‌کند. سازمان گردشگری ما جایگاه قانونی قوی و تاثیرگذاری ندارد برای مثال در اکثر کشورها ما وزراتخانه گردشگری نداریم و زمانی‌که یک کشور وزارتخانه نداشته باشد ضعیف است و به چشم یک صغیر به او نگاه می‌کنند.
وی افزود: ضعف تبلیغات رسانه‌ای جدی در دنیا داریم که همین مورد باعث ایران هراسی می‌شود، در طی جست و جویی که داشتم، دریافتم ما 200 موسسه ایران شناسی در دنیا داریم که مرحوم دکتر حبیبی فقط یکی از آن‌ها را در ایران بنا نهاده بودند و با مرگ ایشان این موسسه نیز بسته شد. اگر ما ایران را به دنیا نشناسانیم غربی‌ها ایران را با ایران هراسی به دنیا می‌شناسانند که این جریان باعث می‌شود گردشگر ترسیده شود و از من می‌پرسد آیا ایران امن است؟
این استاد دانشگاه گفت: ما خود را در حوزه گردشگری دچار خود تحریمی کرده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم تا ظرفیت‌های گردشگری از بالقوه به بالفعل تبدیل شوند. گردشگری در شرایط کنونی که می‌توانست به دور زدن تحریم‌ها کمک کند، به این دلیل قادر به انجام این کار نمی‌تواند باشد که اولویت دولت و تصمیم‌گیرها بر حوزه گردشگری متمرکز نشده است و تا زمانی‌که این اتفاق نیوفتد ما موفق نخواهیم شد.
سجاسی خاطر نشان کرد: در کشور هنوز خیلی از افراد در سطح جامعه و هم تصمیم‌گیران، بیم از اثرات گردشگری دارند که از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اعتقادی و… قابل بررسی است، تا زمانی‌که از گردشگر بترسیم و به دید تهدید نگاه کنیم، نمی‌توان در جذب آن خوب عمل کرد و تحریم‌ها را دور زد.
وی اضافه کرد: هنوز در ایران پندارهای نادرست در رابطه با گردشگر وجود دارد برای مثال هنوز بسیاری از مشهدی‌ها نسبت به اعرابی که به مشهد می‌آیند دید درستی ندارد، اگر چنین نظرها و دیدگاه‌هایی وجود داشته باشد، گردشگری نمی‌تواند آنگونه که باید ترقی کند.
این استاد دانشگاه گفت: ما هنوز مطالعه دقیق و شناخت درستی از سلیقه گردشگران خارجی که به ایران می‌آیند، نداریم تا به نیازهای آنان پاسخ دهیم، باید در حوزه‌های مختلف سلایق گردشگران خارجی را بشناسیم.
سجاسی متذکر شد: در گردشگری دریایی با دارا بودن 2700 کیلومتر ساحل در ایران، تقریبا صفر هستیم که اگر بگوییم زیر صفر نیز بی‌راه نگفته‌ایم، ما تنها یک کشتی کروز داریم که در خلیج فارس است و آن هم تنها می‌تواند بین قشم و بندر عباس حرکت کند.
وی در خصوص برخی از ضعف‌ها موجود، اظهار کرد: گردشگری ورزشی ما به لحاظ خارجی واقعا صفر است. در توزیع گردشگری داخل کشور مشکل داریم که حتی به ظرفیت‌های اقلیمی در آن نیز بی توجه بوده‌ایم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ضعف زبان انگلیسی که خود یک نوع تحریم است و ارتباط برقرار کردن را دچار مشکل می‌کند. سرویس‌های بهداشتی که جزئی و جزو زیر ساخت‌های مهم است، نیز یک ضعف اساسی است و به خود تحریمی‌ها در مسائل فرهنگی، ایدئولوژیک و مذهبی نیز می‌توان اشاره کرد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی: نیازمند بازبینی قوانین گردشگری هستیم
به گزارش ایسنا، دکتر هادی رفیعی با بیان این مطلب، در خصوص دارا بودن زیرساخت‌های لازم برای تبدیل گردشگری در ایران به عنوان مرکز اقتصادی در دوران تحریم اظهار کرد: اگر به گردشگری بازگردیم و زنجیره خدمات آن همچون حمل و نقل، غذا، سوغات و خرید، تفریح و غیره را در نظر بگیریم، به ویژه زمانی که صحبت از دوران تحریم می‌کنیم، رویکرد گردشگری بین‌المللی نیز مد نظر است و به نظر می‌رسد زیرساخت‌های مورد نیاز در برخی از این حوزه‌ها را داشته و در برخی دیگر، بنا به دلایلی از جمله عدم سرمایه‌گذاری، به حد مورد نظر نرسیده‌ایم.
سیستم حمل و نقل ما به دلایل تحریم، نمی‌تواند در سطح بین‌المللی باشد
وی در خصوص ظرفیت‌های موجود در بحث اقامت افزود: به عنوان مثال در بحث اقامت، ظرفیت‌های بسیار زیادی در شهر مشهد؛ از جمله در بخش هتل و هتل‌داری ایجاد شده است؛ اما برای بخش زائران داخلی و به ویژه کم‌درآمدها، به میزانی حوزه اقامت و زیرساخت‌های لازم آن با وضع مطلوب فاصله دارد. همچنین حوزه حمل و نقل جای تامل ویژه‌ای دارد و همان‌گونه که می‌دانیم در گردشگری بین‌الملل ناوگان هوایی و به‌روز بودن این ناوگان امری بسیار کلیدی است. حال آن که سیستم حمل و نقل ما به دلیل تحریم‌هایی که در طی چند دهه در این سیستم موجود بوده، همچنان نمی‌تواند در سطح بین‌المللی باشد و لذا نمی‌توان گفت زیرساخت لازم در حوزه حمل و نقل بین‌المللی، ناشی از سرمایه‌گذاری خودمان است. لذا در بخش حمل و نقلی که در حال حاظر وجود دارد به مشکل بر خورده‌ایم و مصداق آن بحث تامین سوخت است که در دوران تحریم نتوانسته‌ایم راه حل ویژه‌ای را به کار بگیریم؛ به غیر از این که بتوانیم همان ایرلاین‌های بین‌المللی را به نحوی ورود دهیم.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در بحث سوغات بیان کرد: در حوزه سوغات و خرید، باید گفت سال‌های سال است که سهم حدود 40 تا 50 درصدی سوغات خارجی همچنان نقل محافل مختلف است؛ اما در حال حاضر در شرایط تحریم و بالا رفتن نرخ ارز، سوغات ما برای دیگر کشورها، به عنوان سوغات ارزان و سوغات و اجناس دیگر کشورها گران مطرح شده است و لذا یک تغییر سبد رخ داده؛ به این معنا که زائران داخلی ما از سمت سوغات‌های خارجی به سمت سوغات داخلی حرکت کرده‌اند و لذا سهم سوغات داخلی به میزانی افزایش یافته است.
رفیعی اضافه کرد: در گردشگری بین‌الملل نیز ارزش کالاها و به ویژه صنایع دستی ما به خاطر تغییرات نرخ ارز، پایین آمده و رونق و اقبال نسبی صورت گرفته است. اما سوال این‌جاست که این امر ناشی از زیرساخت‌های ما بوده است؟ جواب منفی است و نمی‌توان گفت که به طور مثال زیرساخت ما در بخش صنایع دستی باعث شده در دوران تحریم این پیش‌بینی را داشته باشیم؛ بلکه این امر ناشی از تغییرات نرخ ارز بوده و نمی‌تواند برخاسته از برنامه‌ریزی در بخش صنایع دستی و یا دیگر حوزه‌های سوغات باشد. لذا بخشی از خواسته و نیاز گردشگران باقی می‌ماند. گردشگران پیش از این اجناس خارجی را می‌گرفتند؛ به این علت که به آن‌ها تمایل داشتند و جایگزین آن در داخل نبود. ضمن این که در حال حاضر هم نیست و به ناچار کالای داخلی را خرید می‌کنند. بنابراین بخشی از نیازهای حوزه سوغات پوشش داده نمی‌شود.
افزایش ماندگاری گردشگر از طریق سرمایه‌گذاری در حوزه تفریحات
وی در خصوص بخش تفریحات و سیاحت در مشهد خاطرنشان کرد: در حوزه تفریحات به ویژه در شهر مشهد تنوعی نداریم و همچنان در آن می‌لنگیم. به عبارت دیگر ما زیارت را داریم؛ ولی در حوزه سیاحت فاقد تنوع لازم هستیم . در عین حال، یکی از بخش‌هایی که می‌تواند کمک کند که تبدیل به قطب اقتصادی در صنعت گردشگری شویم، بحث تفریح است. ضمنا همین عامل است که می‌تواند ماندگاری گردشگر را افزایش دهد. لذا زمانی که در حوزه تفریحات سرمایه‌گذاری کنیم، نه تنها بخش اقامت، حمل و نقل و غذا از آن منتفع خواهد شد؛ بلکه دیگر بخش‌ها نیز بهبود خواهد یافت. بنابراین در بخش تفریحات جای کار بسیاری داریم که امید است در طی سال‌های آینده مورد توجه قرار گیرد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در بحث فعالان حوزه گردشگری و وجود خلاء‌های قانونی در گردشگری بیان کرد: در شاخص دویینگ بیزینسی که در سال 2019 منتشر شد و مربوط به فضای کسب و کار فعالین اقتصادی چه در گردشگری و چه در سایر حوزه‌ها بود، ایران رتبه 128 از 190 را داشت که این رقم، رتبه به مراتب پایینی است، اگرچه نسبت به سال گذشته این شاخص چند پله رشد داشته است. لذا باید گفت فضای کسب و کار ما که البته گردشگری نیز بخشی از این گستره کسب و کار ما به حساب می‌آید، فضایی ایده‌آل نیست و این مسائل قانونی نیز وجود دارد.
گاهی تولی‌گری‌های میراث فرهنگی پروسه را برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری طولانی می‌کند
رفیعی تصریح کرد: بر اساس مطالعاتی که انجام داده‌ایم، مقصود از این خلاء‌های قانونی این نیست که قانونی نباشد؛ بلکه تعداد مراجع و نهادهایی که به طور مثال در بحث گردشگری ارائه مجوز می‌کنند، بسیار زیاد است. به طور مثال یکی از واحدهای گردشگری که قرار است مجوز بگیرد، باید چیزی حدود 18 سازمان یا نهاد آن را رصد کند تا مجوز ارائه شود و لذا این پروسه برای سرمایه‌گذار بسیار طولانی است. اگرچه سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری هم جاذب است و هم سودآوری و تنوع بالایی دارد و از طرفی منطبق با نیاز روز است. اما بعضا مداخله‌گری‌های موجود و نیز در مواردی تولی‌گری خود سازمان میراث فرهنگی نیز، مشاهده شده که این قضیه را دچار مشکل کرده است.
وی عنوان کرد: لذا خلاء‌های قانونی که بدان اشاره شد، بیشتر ناظر بر این حوزه است و سرمایه‌گذارانی که ما رصد می‌کردیم، در این حوزه مسائلی داشتند. البته برخی موارد و سخت‌گیری‌ها وجود دارد که به واقع قانون است و ما این را می‌پذیریم و قانون نیز قطعا از عقبه‌ای برخوردار بوده که الزاماتی را تعیین کرده تا در این حوزه به استانداردهایی دست یابد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: یکی از برنامه‌هایی که در این راستا اجرا شده است، پنجره واحد کسب و کار بوده که سال‌های سال است در برخی حوزه‌ها اجرا شده و احتمالا باید در میراث هم اجرا شده باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار به یک تشکیلات مراجعه می‌کند و دیگر نیازی نیست که برای دریافت مجوزفعالیت به تعداد زیادی سازمان و دستگاه ورود کند.
وی در پاسخ به سوالی در این خصوص که لغو روادید می‌تواند راهبردی برای افزایش ظرفیت اقتصادی گردشگری برای ایران باشد یا خیر، بیان کرد: این بحث بسیار شفاف بوده و موضوع چندان پیچیده‌ای نیست و اگر لغو روادید رخ دهد، قطعا صنعت گردشگری نیز از آن بهره خواهد برد. بنابراین بدون بحث و پیش‌زمینه مسائل سیاسی باید گفت قطعا هرچه موانع ورود به کشور کاهش یابد، به رونق صنعت گردشگری کمک می‌کند. اما بحث روادید بحثی دوطرفه است و معادلاتی در امور بین‌الملل وجود دارد که قاعدتا باید در درون این معادلات سنجیده شود و صرفا هم جنبه منفعت اقتصادی در میان نیست؛ بلکه ملاحاظات سیاسی، امنیتی و غیره نیز مطرح است. به خصوص در حال حاضر که ما شرایط تحریم را دارا هستیم و اخیرا نیز شرایط ایران‌هراسی پررنگ‌تر شده است. البته برخی برنامه‌ریزی‌ها مثل ویزای الکترونیک در همین راستا پیگیری وعملیاتی شد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی پیرامون رویدادسازی‌های گردشگری و نقش آن در ارتقای این صنعت به عنوان راهبردی برای افزایش تکرار سفر و ماندگاری زائر و گردشگر خاطرنشان کرد: همان‌گونه که پیش از این اشاره شد، شهر مشهد در زمینه تفریحات جای کار بسیاری دارد. لذا ما در مشهد گردشگری مذهبی و زیارت را دارا هستیم، اما حوزه سیاحت همچنان جای کار دارد؛ چرا که به ماندگاری و نیز وفادارای گردشگر به مقصد کمک شایانی خواهد کرد و تکرار سفر رخ می‌دهد.
شناسایی رویدادهای گردشگری یک مولفه کلیدی است
رفیعی ضمن تاکید بر این که نیازمند ایجاد ظرفیت‌هایی در حوزه سیاحت هستیم، افزود: یکی از این ظرفیت‌ها، بحث رویدادسازی گردشگری است و کشورهای دیگر به طور جدی این برنامه را پیگیری کرده‌اند؛ به طوری که در برخی از این کشورها ممکن است بالغ بر 100 تا 170 رویداد گردشگری در سال و در یک شهرو در برخی شهرها دو رویداد در یک روز مشاهده شود که همه این موارد نیز ازرونق لازم برخوردار است.
وی با بیان این که در رویدادسازی در درجه اول شناسایی رویداد به خودی خود یک بحث کلیدی است، اضافه کرد: شهر مشهد، شهری مذهبی و فرهنگ خراسان، یک فرهنگ غنی است و لذا می‌تواند زمینه‌های مناسبی را دارا باشد. ضمن این که در سال گذشته و در ایام عید سال نو، از رویداد مربوط به غذا، بر اساس گزارشات رسمی اعلام شده، استقبال نسبی مطلوبی صورت گرفت. به علاوه مناسبت‌هایی چون دهه آخر ماه صفر و کاروان‌های پیاده به نوعی رویداد محسوب می‌شود که می‌توان بهره‌برداری لازم اقتصادی را از آن داشت. همچنین رویدادهایی چون نوروز، شب چله و نیز برخی از ییلاقات شهر مشهد و یا فصل گل‌ها می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای بهره‌مندی در حوزه گردشگری باشد.
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: شناسایی رویدادها، داشتن تقویم رویداد و چگونگی برگزار کردن رویداد نیز حائز اهمیت است و نکته مهم آن است که صرفا شناسایی رویداد کفایت نمی‌کند. لذا حتما باید دانست که چگونه از آن رویداد استفاده و بهره‌برداری کرد تا جامعه میزبانی که رویداد را برگزار می‌کنند، از آن منتفع شوند یا آن که اگر مرتبط با بحث محیط زیست است، مسائل زیست‌محیطی در آن مورد توجه قرار گیرد.
پایداری و برندسازی رویدادهای گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد
رفیعی در خصوص اهمیت بحث برندسازی رویدادهای گردشگری بیان کرد: بحث برندسازی رویدادها، نکته مهمی است و بسیار اهمیت دارد که این رویدادها پایدار بمانند. نکته قابل ذکر دیگر این که برندسازی به معنای ساختن لوگو نیست؛ بلکه زیرساخت برندسازی بسیار کلیدی و حساس است که باید در نظر گرفته شود. به علاوه در بحث رویدادها در شهر مشهد چندان دست بازی نداشته و باید مسائل فرهنگی و محدودیت‌ها را نیز در نظر بگیریم. در عین حال باید به نیاز گردشگر و نیاز جامعه میزبان نیز پاسخ داده شود.
جامعه میزبان باید از رویدادسازی‌های حوزه گردشگری منتفع شود
وی ضمن بیان این که رویدادسازی را باید از منظر جامعه میزبان نیز مد نظر قرار داد؛ خاطرنشان کرد: به این معنا که رویدادی که قرار است برگزار شود، باید برای شهر مشهد که به نوعی می‌توان گفت یک شهر غیر شاد است، کمک‌کننده باشد. لذا رویدادسازی نه تنها منافع اقتصادی، بلکه منافع فرهنگی را نیز برای خود شهر مشهد دارا است. از طرفی شهر مشهد در زمینه‌های تفریحات و یا اوقات فراغت کاستی دارد و این رویدادها می‌تواند علاوه برگردشگر برای جامعه میزبان در شهر مشهد نیز کمک ویژه‌ای کند.
برون‌سپاری رویدادسازی‌های حوزه گردشگری به بخش خصوصی، یک تجربه موفق در کشورهای دنیا است
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: در سطح بین‌الملل رویدادهای بسیاری در زمینه گردشگری رخ می‌دهد و بحث الگوبرداری در زمینه رویدادها بسیار باید با ملاحظه صورت گیرد و لذا بومی‌سازی آن ممکن است به دگرکون کردن آن منجر شود. بنابراین به نظر می‌رسد در زمینه رویدادها، چگونگی اجرای آن حائز اهمیت است. در این راستا یکی از تجارب موفقی که خیلی از کشورها دارند، بحث برون‌سپاری آن‌هاست. به این صورت که ابتدا این امر با یک‌سری حمایت‌های دولتی صورت گیرد و در ادامه روند به بخش خصوصی برون‌سپاری شود. لذا اعتقاد شخصی بنده و بسیاری بر آن است که بدون بخش خصوصی؛ به ویژه در صنعت گردشگری نمی‌توانیم موفق باشیم.
رفیعی در تکمیل سخنان خود اظهار کرد: زمانی که تحریم رخ می‌دهد، قاعدتا بخش‌های اقتصادی که وابستگی به ارز دارند، در ارائه تولید و عرضه خدمات خود دچار مشکل می‌شوند؛ به این دلیل که در شرایط تحریم، تامین ارز مشکل‌زا خواهد شد و یکی از بخش‌هایی که شاید وابستگی چندانی به ارز نداشته باشد، به غیر از چند بخش از آن همچون سرویس‌های هواپیمایی؛ صنعت گردشگری است که اتفاقا در شرایط تحریم به خاطر تغییرات نرخ ارز، در سطح بین‌الملل ارزان‌تر نیز شد و به لحاظ میزان ارزآوری افزایش پیدا کرده؛ به این دلیل که تعداد گردشگر به ویژه از کشورهای همسایه افزایش یافته است.
خدمات گردشگری به مثابه یک نیاز در سبد هزینه خانوار است
وی اضافه کرد: در مجموع گردشگری به گونه‌ای نیست که مانند برخی واحدهای صنعتی از شرایط تحریم آسیب بالایی ببیند. به ویژه بخشی از صنعت گردشگری همچون صنایع دستی رونق نسبی بسیار مطلوبی نیز یافته و در بحث صادرات صنایع دستی افزایش قابل توجهی دیده شده است. از طرف دیگر، در مورد آثار تحریم بر صنعت گردشگری باید گفت بخش قابل توجهی از مسافرت‌های داخل ما به خارج کاهش قابل توجهی داشت و از نظر من این امر یک آسیب به حساب می‌آید و نباید خوشحال بود که از این بابت ارز کمتری هزینه می‌شود؛ بلکه نیاز آن‌ها پاسخ داده نمی‌شود. لذا اکنون خدمات گردشگری مانند یک نیاز در سبد هزینه خانوار جای گرفته است و برآورده نشدن این نیاز یک آسیب است.
لزوم ورود جدی حوزه آی‌تی به صنعت گردشگری
رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی همچنین در حوزه آی‌تی و گردشگری و آثار تحریم در این زمینه خاطرنشان کرد: برای بسیاری از بخش‌ها مثل هتل‌های ما، استارت وصل شدن آن‌ها به سایت‌های معتبر بین‌المللی فراهم شده بود و با شروع تحریم این آسیب شامل حال آن‌ها شد و شاید جای آن باشد که صنعت آی تی ما در صنعت گردشگری ورود پیدا کند تا در این زمینه عقب نباشیم.
منبع: ایسنا
