گردش مالی برای انیمیشن ایرانی، آرزویی دست یافتنی!

«گرچه در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا انیمیشن به صنعتی پویا و پولساز تبدیل شده و گردش مالی این صنعت در دنیا سالانه به ۲۱۰ میلیارد دلار رسیده است[1] اما جایگاه صنعت انیمیشن در ایران در مقایسه با بازارهای جهانی بسیار ناچیز به نظر می‌رسد». به همین دلیل در این یادداشت قصد داریم به بررسی وضعیت اقتصادی و گردش مالی صنعت انیمیشن که یکی از مهمترین حوزه های فناوری فرهنگی است، بپردازیم.

کشورهایی همچون آمریکا، کره، چین و ژاپن با ساخت سریال های موفق انیمیشنی به تدریج میان دیگر کشورهای جهان جایگاه ویژه ای پیدا کرده‌اند و به درآمد زایی عظیم از این صنعت رسیده اند. در همین خصوص طبق گزارش موسسه مشاوره و تحقیقات بازارهای جهانی (markets & markets) ارزش کل بازار انیمیشن جهان تا ‌سال ٢٠١۴ حدود ٢٢٣‌میلیارد دلار بوده است که از این میان آمریکا و کانادا مجموعا ۴٣‌درصد از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. بدین‌ترتیب این صنعت کارتونی سالانه ٩ برابر درآمد نفتی ایران (٢۴‌میلیارد دلار در‌ سال ٩۴) درآمدزایی دارد.[2]  در ادامه به برخی از تجربه های موفق کشورهای انیمیشن ساز اشاره خواهیم داشت.

• ژاپن؛بازار انیمیشن ژاپن جلوتر از بازار نفت ایران

اکثرما در دوران کودکی به تماشای انیمیشن های زیادی پای تلویزیون نشسته ایم، انیمیشن هایی چون فوتبالیست ها، دیجیمون، ایکیوسان، جکی خرسه، بل و سباستین، مهاجران، آنشلی با موهای قرمز، سندباد، حنا دختری در مزرعه، بنر، پسر شجاع، سرندپیتی، بارباپاپا، شاهزاده کوچولو، پینوکیو،داستان پانزده پسر و… که جالب است بدانید که همگی توسط استدیو های ژاپنی ساخته شده اند. آری از کشوری نظیر ژاپن که اقتصادش بر پایه دانش نامحدود شکل گرفته است و نه ذخایر محدود زمین، جای تعجبی وجود ندارد که به بزرگترین غول صنعت انیمیشن دنیای حاضر تبدیل شود. برای برآورد درآمدزایی خیره‌کننده چشم‌بادامی‌ها از صنعت انیمیشن کافی است که بدانید تنها یک انیمیشن ژاپنی به نام «pokemon» ٢هزار میلیارد ین درآمد داشته است[3]. ژاپن با در اختیار داشتن سهم عمده این بازار که حدود ۵٠‌درصد است به‌عنوان بزرگترین غول انیمیشن جهان به شمار می‌آید و مابقی کشورها ٧‌درصد مابقی را در اختیار دارند.

جالب است که بدانید اهمیت انیمیشن برای اقتصاد ژاپن به اندازه‌ای است که این کشور وزارتخانه مستقلی به نام صنعت انیمیشن و کمیک دارد. جالب تر اینکه درآمدزایی کلان ژاپنی‌ها از صنعت انیمیشن تنها به فروش کارتون منحصر نشده و گفته می‌شود بیشتر از ٨٠‌درصد این درآمد وابسته به فروش محصولات جانبی انیمیشن‌های معروف است. محصولاتی مانند کالاها و پوشاکی که با الهام از شخصیت‌های انیمیشنی تولید شده‌اند.

• آمریکا و والت دیزنی معروفش

اما  از ژاپن که بگذریم به کمپانی معروف «والت دیزنی» که تنها با تولید ۴ کارتون (انیمیشن) در سال، یک‌ششم درآمد نفتی ایران را به دست می‌آورد، خواهیم رسید. براساس گزارش دیلی تلگراف، والت دیزنی تنها با تولید ۴ کارتون بیشتر از ۴‌میلیارد دلار درآمد دارد و رقم پیش‌بینی شده برای درآمد ایران از نفت در‌ سال ٩۴ حدود ٢۴‌میلیارد دلار است.

پارک تفریحی «دیزنی‌لند»مجموعه‌ای تفریحی- فرهنگی تحت مالکیت و اداره شرکت «والت دیزنی» است که در «آناهایم» ایالت کالیفرنیای آمریکا واقع‌شده است، شرکت والت دیزنی به‌عنوان یکی از مشهورترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های رسانه‌ای و سرگرمی جهان در سال 1923 توسط «والت دیزنی»و برادرش «روی الویر دیزنی» به‌منظور تهیه فیلم‌های انیمیشن تأسیس شد. این دو برادر با عنوان غول تجارت در «هالیوود» و مطرح‌ترین چهره‌های صنعت انیمیشن شناخته می‌شوند که درآمد سالانه شرکتشان در سال 2013 بالغ‌بر 5/4 میلیارد دلار تخمین زده شد. لازم به ذکر است که این شرکت با ساخت انیمیشن هایی نظیر سفید برفی و هفت کوتوله، پینوکیو، فانتازیا، علاالدین، تارزان علاوه بر سود کلان اقتصادی که به دست آورد به عنوان مثال «نگهبانان کهکشان»، «شرور» و «کاپیتان آمریکا: سرباز زمستان» که تازه ترین ساخته های این شرکت بودند هر یک بیش از 700 میلیون دلار در سطح جهان فروختند.

هند و چین به سرعت در حال پیشرفت

در حال حاضر به جز غول‌های کهنه‌کار بازار انیمیشن، این صنعت پولساز نظر تعدادی از قدرت‌های نوپای عرصه فناوری اطلاعات و آی.تی را به خود جلب کرده است. به گونه‌ای که هند و چین به‌عنوان قدرت‌های آینده بازار انیمیشن جهان معرفی شده‌اند. کشور اژدهای سرخ که در دهه ۶٠ میلادی مشتری انیمیشن‌های رایگان ژاپنی بود، حالا به سرعت درحال گسترش این صنعت و تولید انیمیشن‌های چینی است. بنابر گزارش شینهوا منابع دولتی چین، درآمد این کشور از صنعت انیمیشن را در سال ٢٠١۴ حدود ١۶‌میلیارد دلار برآورد کرده‌اند.
درآمدی که حدودا معادل ۶۵‌درصد درآمد نفتی ما به حساب می‌آید.[4] (در صورت تحقق پیش‌بینی درآمد ٢۴‌میلیارد دلاری ‌سال ٩۴ ایران از نفت).

 هند دیگر کشور آسیایی است که به تازگی توجه جهان را به خود جلب کرده است. حالا بعد از درآمدزایی عظیم سرزمین عجایب از بالیوود، هندی‌ها انیمیشن را هدف‌گیری کرده‌اند و رشد قابل توجه درآمدزایی آنها از انیمیشن، هند را به‌عنوان یکی از گزینه‌های آینده جهان معرفی کرده است.

خبرگزاری فرانسه درآمد هندوستان از این صنعت را ١,۵‌میلیارد دلار برآورد کرده و با پیش‌بینی رشد ٣٠‌درصدی درآمدزایی هندی‌ها از انیمیشن، نوشته است: «بیشتر از ١٠ استودیوی جهانی تولید انیمیشن در هند راه‌اندازی شده است که منحصرا سفارش‌های بین‌المللی را می‌پذیرند. این خبرگزاری می‌نویسد: برخی از این استودیوها با جذب سرمایه‌های خارجی مشغول تولید انیمیشن‌های مشترک با کشورهایی نظیر کانادا و فرانسه هستند.»

 

اما وضعیت ایران و سخن آخر…

گرچه در ایران نیز نمونه های موفق و منحصربه فردی نظیر شکرستان، تهران 1500 و شاهزاده روم، رستم و سهراب و مواردی از این دست که هر چند سال یک بار اتفاق می افتد، داشته ایم اما، ظهور پدیده‌های صنعت انیمیشن طی سال‌های اخیر با موج گسترده مهاجرت نیروهای متخصص و ورشکستگی شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان رو به افول رفته است. به طوری که بنابر اعلام خانه انیمیشن ایران، در هفت‌سال گذشته بیشتر از ٢۵٠ شرکت تولید انیمیشن ورشکسته و تعطیل شده‌اند و تعداد زیادی از نیروهای متخصص این رشته به خارج از کشور مهاجرت کرده و در استودیوهای بین‌المللی مشغول به کار شده‌اند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که متاسفانه حیات صنعت انیمیشن در ایران وابسته به سفارش‌های دولتی است. سفارش‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که نه‌تنها با معضل رانت دست و پنجه نرم می‌کند که دخالت‌های سلیقه‌ای فراوانی به تولیدکنندگان اعمال می‌کند.  این صنعت علاوه بر مشکل سفارش‌های دولتی با معضلات دیگری نظیر هزینه بالای ساخت ، کمبود حمایت های دولتی، عدم شخصیت سازی مناسب[5]، نبود برندسازی[6] در این حوزه، نداشتن متولی خاص و مشخص و مواردی از این دست نیز دست و پنجه نرم می کند.

 به نظرمی رسد برای سودآور کردن این صنعت، درگام اول نیاز به یک برنامه ریزی و سازماندهی منظم و دقیق از سوی دولت و ثانیا سرمایه گذاری از سوی نهادهای دولتی و بخش‌های خصوصی است. . به عبارتی بهتر باید گفت یکی از شرط‌های رسیدن انیمیشن به بازدهی مالی، هدفگذاری هوشمندانه و تداوم تولید انیمیشن است.

همچنین برای برطرف شدن معضل «نداشتن متولی مشخص در این صنعت» نیز پیشنهاد میگردد یک مرکز مستقل برای سیاست گذاری و قانون گذاری در حوزه انیمیشن در کشور راه اندازی شود. علاوه بر اینها، به نظر می رسد راهکارهای ایجابی و عملی دیگری نظیر ایجاد رشته های دانشگاهی، دانش بنیان کردن شرکت های فعال در این حوزه ، ارائه خدمات معافیت مالیاتی و تخصیص بودجه مناسب به این صنعت نیز کارساز باشد.

به هرترتیب امید است که با حل شدن مشکلات مذکور، صنعت انمیشن ایران (که از وجود طراحان برجسته ای نیز بهره می برد) در بازار رقابت با استودیوهای بزرگ جهان قرار گرفته و حتی در بازار جهانی هم سهم خوبی از گردش مالی انیمیشن را به ایران اختصاص دهد.

  منابع

www.marketsandmarkets.com

سایت فناوری فرهنگی(fanafar.ir)

نویسنده: نگین اسدی