‌روان‌شناسی و فرسودگی شغلی؛ خدمات روان‌شناختی برای دیگر مشاغل

به گزارش فناوری فرهنگی، در جهان امروز قدرت اقتصادی و توانمندی هر سرزمینی در دست منابع و نیروی انسانی آن کشور است. هر چه نیروی کار شایسته‌تر و کارآمدتر باشند، آن کشور در زمینه‌‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پیشرفت و توسعۀ بیشتری پیدا خواهد کرد. ‌روان‌شناسی یکی از رشته‌‌هایی است که ادعا دارد از طریق یافته‌‌های خود ‌‌می‌تواند به توانمندسازی منابع انسانی چه از طریق ارتقاء عملکرد و چه از طریق جلوگیری از فرسودگی شغلی به سازمان‌ها، صنایع، مؤسسات و… کمک کند و کیفیت ارائۀ خدمات را مخصوصاً در سازمان‌‌هایی که با انسان‌‌ها سروکار دارند افزایش دهد.

از دیرباز یکی از مسائلی که بر عملکرد و کارایی نیروهای کار تأثیر‌‌ می‌گذاشته فرسودگی شغلی بوده است. فرسودگی شغلی از عواملی است که بر اولاً بر خود فرد و در وحلۀ دوم بر نحوۀ و کیفیت خدمت‌رسانی تأثیر ‌‌می‌گذارد. فرسودگی شغلی که حاصل فشار روانی و استرس در محیط‌‌های کاری است از اتفاقات رایج مشاغل یاری‌رسان و نیز حرفه‌‌هایی است که ساعات زیادی را با انسان سروکار دارند.

بنا به یک تعریف کلی به حالت خستگی بدنی، هیجانی و ذهنی که در اثر فشارهای هیجانی پی‌در‌پی ایجاد‌‌ می‌شود و با درگیری شدید با دیگران برای دوره‌‌های بلند‌مدت همراه است فرسودگی شغلی ‌‌می‌گویند. افراد دچار فرسودگی شغلی دربارۀ کسانی که برای دریافت خدمت به آن‌ها مراجعه ‌‌می‌کنند احساس منفی یا بی تفاوتی پیدا‌‌ می‌کنند. کم‌کم به سبب ارزیابی‌‌های منفی از خود در کار دچار احساساتی مانند کاهش احساس شایستگی ‌‌می‌شوند که فرسودگی را ادامه‌‌ می‌دهد. فرسودگی شغلی با پیامدهایی چون افسردگی، تشویش، کاهش اعتماد به نفس، درگیری‌‌های شخصی، اختلال در وظایف، غیبت از محیط کار و تغییر شغل، اشکال مختلف سوءمصرف مواد همراه است که اثرات آن دامن‌گیر فرد و سازمان‌‌ می‌شود، هزینه‌‌های روانی و اقتصادی زیادی را تحمیل ‌‌می‌کند و بر کیفیت خدمت‌رسانی تأثیر‌‌ می‌گذارد. حرفه‌‌هایی که فرسودگی زیادی را تجربه‌‌ می‌کنند عبارت‌اند از روان‌پزشکان، پرستاران، پزشکان، جراحان، ‌روان‌شناسان، مددکاران و کارکنان مراکز بهداشتی که فرسودگی شغلی آن‌‌ها در حد خفیف تا متوسط گزارش شده است.

برای حل مشکل فرسودگی شغلی طیفی از راهکارها وجود دارد که برخی از آن‌ها متمرکز بر سازمان و سیاست‌گذاری‌‌های شغلی است و برخی متمرکز بر توانمندسازی خود فرد هستند. راهکارهایی که رشتۀ ‌روان‌شناسی ارائه ‌‌می‌دهد بیشتر مبتنی بر توانمندسازی فرد است. در این فصل بر دو راه‌حل ‌روان‌شناسی برای حل این مسئله که در دنیا تبدیل به خدمت و شغل‌‌های جدید شده اند تمرکز ‌‌می‌کنیم.

راهنمای ارتقاء عملکرد

‌روان‌شناسی از طریق ارتقاء عملکرد به دنبال بهتر کردن نقاط قوت است. یک مختصص کاملاً ممکن است که از دانش کافی در رشتۀ خود برخوردار باشد اما خلأهای قابل‌ملاحظه‌ای در رفتارهای مدیریتی‌اش داشته باشد مانند خلأهایی دربارۀ مهارت‌های ارتباطی و ارتباطات  بین‌فردی. همچنین زمانی‌که فرد اثری منفی بر روابط، روحیه، بهره‌وری یا گردش مالی سازمان یا شرکتی دارد، ‌‌می‌تواند از یک راهنمای ارتقاء عملکرد کمک بگیرد.

گروه‌‌های بالینت

در ابتدا هدف از تشکیل گروه‌های بالینت، کاهش فرسودگی شغلی پزشکان عمومی و افزایش رضایت شغلی در آن‌ها بود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند پزشکانی که این فرصت را دارند تا در گروه‌های بالینت شرکت کنند، رابطۀ بهتری با بیماران‌شان خواهند داشت. پس از آن، از این خدمات برای سایر مشاغلی که با انسان‌‌ها سروکار دارند و جزو حرفه‌های یاری‌رسان محسوب‌‌ می‌شوند استفاده شد. از منافع سادۀ گروه‌های بالینت می توان به این موارد اشاره کرد: ۱٫ دراختیارداشتن مکانی امن که افراد دربارۀ جنبه‌های میان‌فردی کار با انسان‌ها صحبت کنند؛ ۲٫ بتوانند رابطه با انسان‌‌ها را انسانی تر ببینند؛ ۳٫  به درکی عمیق از احساسات خود و دیگران برسند.

در ایران هر دو خدمت در ابتدای راه خود قرار دارند و ‌‌می‌توانند به عنوان دو افق جدید در آیندۀ حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان و دانشکاران رشته‌‌های ‌روان‌شناسی و مشاورۀ کشور نگریسته شوند.

منبع: بردار