پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، محمد نوری همدانی، پژوهشگر صنعت سرگرمی با تمرکز بر محتوای گونه رسانه‌ای «انیمیشن» و عضو هیئت علمی پژوهشکده سیاست‌پژوهی است. او که در این عرصه کارهای مختلفی را به سامان رسانده اخیراً در تلگرام کانالی ایجاد کرده که حرف‌های نویی را برای فعالان فضای مجازی در آن مطرح می‌سازد. کانال او یک پویش مردمی برای تولید و عرضه کمیک استریپ مذهبی با حمایت خود مردم است.
چه شد که تصمیم به این کار گرفتید؟
قبل از هرچیز باید بگویم یک الزام وجود دارد. در پرداختن به یک رسانه سیار مهم پر‌بازده، مؤثر و دارای قابلیت اقتصادی پایدار به نام «داستان مصور» یا همان «کمیک استریپ» که این روزها در برخی ادبیات جدید فارسی از آن به عنوان «پی‌نما» یاد می‌شود، بی‌توجهی شده رسانه‌ای که به سادگی می‌شود با آن جهان‌های داستانی را پروراند.
برای نمونه از جهان داستانی دفاع مقدس که یک دنیای رئال است و به وفور کتاب‌های مختلف دفاع مقدس نظیر همپای صاعقه، ضربت متقابل، کالک‌های خاکی و مهاب خین و… تولید شده بگیرید تا جهان داستانی مربوط به کاراکترهای نصفه و نیمه پرورانده شده ملی شبیه کلاه قرمزی، دارا و سارا و… حتی جهان داستانی برخی تولیدات جریان ساز تلویزیون یا سینمای ایران نظیر آژانس شیشه‌ای (مثلاً اینکه سرنوشت حاج کاظم و عباس چه می‌شود یا حاج کاظم قبلاً در چه عملیاتی در دفاع مقدس بوده یا مثلاً شاید بشود حاج کاظم را برد در جهان داستانی فیلم «چ» و آن را در چند اپیزود کمیک استریپی به عنوان کاراکتری تخیلی به یکی از نیروهای اصغر وصالی به مخاطب معرفی کرد و با این کار احساس نوستالژی در مخاطب را با روحیه حماسی و قابلیت جذاب پیوند بین دو فیلم سینمایی و… به سادگی پیوند زد)، مختارنامه، پایتخت و…
لزوم پرداختن به این کار را در چه می‌دانید؟
در واقع ما نیازمند توجه به تولید داستان مصور هستیم و البته نه با نگاه درآمدزایی صرف حاصل از بازنشر محتواهای تولیدی بر بستر این رسانه بلکه با توجه به مبالغ کلان دولتی که طی یکی دو سال اخیر در خصوص توسعه این رسانه تخصیص داده شده و متأسفانه رویکرد و جهت‌گیری و میزان آنها در حد بیشتر از 90 درصد معطوف به توسعه پلتفرم و فعالیت در لایه سرویس (و نه لایه محتوا) است و آن هم با یک دید صرفاً تجاری (با‌توجه به اقبال شدید مخاطبان جوان و نوجوان ایرانی طی سال‌های اخیر به کمیک استریپ که ناشی از ظاهرجذاب رسانه‌ای فیلم‌های ابرقهرمانی و بلاک باسترهای هالیوودی در رسانه‌ای و در فضای مجازی) است، می‌شود گفت با این اقدامات عملاً طی دو سه سال آینده راه برای ترجمه (ساده‌ترین کار که یک مترجم مسلط به زبان انگلیسی و یک نرم‌افزار ساده پینت می‌خواهد) هرچه بیشتر کمیک‌های خارجی امریکایی و البته مانگاهای ژاپنی در درجه بعد، بسیار هموارتر خواهد شد و اگر امروز شاهد چند صد کمیک ترجمه شده بتمن و اسپایدرمن و سوپرمن در فضای مجازی هستیم (که البته بنده طی سال‌های اخیر اکثر آنها ر خوانده‌ام و پیگیری می‌کنم) که بر بستر علاقه‌مندی‌های خودجوش مردمی (نوجوان‌های علاقه‌مند اکثراً دبیرستانی و دانشجوی سال اولی دهه هفتادی و همچنین متولدین دهه 80 و تا حدی کمتر از آنها دهه شصتی‌ها) ترجمه و منتشر شده‌اند، این رقم طی دو سه سال آینده به چند هزار کمیک خواهد رسید.
چرا کار در زمینه کمیک استریپ مذهبی را شروع کردید؟
لزوم رنگ دهی مذهبی به رسانه در حال رشد سریع «کمیک استریپ» با وجود اینکه از قبل از انقلاب در کشور تولید می‌شد و به فراخور زمان فراز و فرودهایی در ایران داشته، هم اکنون در حال گذار و جهش قابل توجه از مرحله ابتدایی به مرحله صنعت فرهنگی شدن است که البته اگر دستش از تولید محتوا خالی بماند، استحاله خواهد شد و شبیه اتفاقی که برای رسانه گیم در ایران افتاده، لایه سرویس بر لایه محتوای آن چنبره خواهد زد و این اتفاق در ترکیب با ایده‌های تجاری‌سازانه و درآمدزایانه می‌تواند آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد.
آیا الگویی برای فعالیتی اینچنینی که هزینه آن را مردم در فضای مجازی بدهند در خارج یا داخل داریم؟
می‌شود گفت الگوی دقیقی در این زمینه وجود نداشت، اما تأمل‌هایی که در زمینه جنبش‌های خودجوش مردمی نسبت به کاراکترهای ابرقهرمانی نظیر مرد عنکبوتی (که البته به نظر بنده دلیل اینکه محبوب‌ترین کاراکتر کمیک استریپی تاریخ اسپایدرمن است این است که پیترپارکر متعلق به جامعه مستضعفین ایالات متحده است و مخاطبان بیشتری نسبت به بتمن یا سوپرمن در جوامع غربی طی دهه‌های مختلف از دهه 50 میلادی تاکنون) دارد طی همان سال‌های پژوهشگری حقیر انجام گرفت به هیچ وجه در شروع چنین حرکتی بی‌تأثیر نبود.
به عنوان مثال در این زمینه خوب است بدانید که سال‌ها قبل از اینکه کمپانی سونی فیلم مرد عنکبوتی- 1 را بسازد، یک گروه خودجوش مردمی انگلیسی فیلم آن را در انگلیس ساختند که بر بستر ویدئویی توسط مردم دست به دست شد.
البته شکایت‌های صاحبان جهان داستانی و کاراکترها هم دامنگیر آنها شد اما موج اجتماعی قابل توجهی ایجاد کرد. موجی که طی دهه‌های بعدی منجر به تصویب قوانین حمایتی از کارهای مستقل (غالباً غیرانتفاعی) مردمی درباره کاراکترهای کمیک استریپی در کشورهای دنیا شد.
امروز کمپانی‌های تشنه پول هالیوودی به همین دلیل است که برای فرار از ورشکستگی سالی یک یا دو فیلم ابرقهرمانی می‌سازند و عرضه می‌کنند و حتی ضعیف‌ترین فیلم‌ها هم در این زمینه با اقبال و فروش قابل توجهی مواجه می‌شوند.
البته بیشتر برای ما پررنگ‌تر شدن ارزش افزوده فرهنگی – اجتماعی در جامعه خودمان و جهان اسلام است. ناگفته نماند که دستیابی به یک اقتصاد مقاومتی پایدار خود متکی هم برای ما در زمینه کمیک استریپ به مثابه یکی از المان‌های پایه‌ای صنعت محتوا در صنایع فرهنگی بسیار مطلوب است.
کانال «پروژه مردمی تولید داستان مصور نهج‌البلاغه» موفق بوده است؟
با وجود اینکه هنوز فرصت نکردیم در ابعاد کلان رسانه‌ای در فضای مجازی مطرحش کنیم به نسبت تا الان موفق بوده است. به حسب مردمی بودن مدل توزیع علاوه بر مردمی بودن قسمت جذب بودجه و… به نتایج قابل توجهی رسیده و شش محصول تولیدی‌اش تا الان در مجموع بیشتر از 120 هزار بار در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده که آمار بدی نیست.
چقدرتوانستید هزینه‌های لازم را تأمین کنید؟
بیشتر از 2 میلیون تومان هزینه‌های لازم برای جلو رفتن این پروژه مردمی توسط مردم بوده، یک مورد هم توسط ارگانی نیمه دولتی تهیه شده منتها با روحیه کاملاً مردمی که اولاً رسالتش کمک به ترویج رسانه کمیک استریپ در کشور بود و ثانیاً به ما اعتماد کرد و به شکل اینترنتی پای کار آمد.
در راستای جذب بودجه تا به حال نزدیک به 20 جلسه حضوری با فعالان فرهنگی – اجتماعی در جنوب، غرب، شمال و شرق تهران داشتیم که هرچند از نظر جذب بودجه چندان موفق نبوده ولی از حیث روحیه بخشی اجتماعی و حمایت‌های معنوی که مردم از ما کردند به خوبی با طرح و تولیدات آن ارتباط برقرار کرده و بازخورد دادند و استقبال کردند.
در راستای جذب بودجه تا به حال نزدیک به 20 جلسه حضوری با فعالان فرهنگی – اجتماعی در جنوب، غرب، شمال و شرق تهران داشتیم که هرچند از نظر جذب بودجه چندان موفق نبوده ولی از حیث روحیه بخشی اجتماعی و حمایت‌های معنوی که مردم از ما کردند به خوبی با طرح و تولیدات آن ارتباط برقرار کرده و بازخورد دادند و استقبال کردند.
چقدر از فعالیت‌های شما بر پایه همین حمایت مردمی در فضای مجازی است؟
یک گروه مردمی از مسجد صفا پیشنهاد تولید داستان مصور زندگانی امام هادی(ع) جهت کمک به شناساندن هرچه بیشتر و بهتر این امام مظلوم به مخاطبان فضای مجازی را به ما دادند و فصل اول این کار در چهار اپیزود یک صفحه‌ای کلید خورده و دو اپیزود آن هم آماده و نهایی شده و چون متولی مالی این پروژه خود دوستان بودند، صلاح بدانند بسته به طراحی رسانه‌ای که برای انتشارش کردند در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشرش می‌کنند و آن وقت ما هم در حد توانایی در توزیعش کمک خواهیم کرد.
پیشنهاداتی هم داشته‌اید؟
بله. تولید یک مجموعه کمیک استریپی درباره عاشورا را آقای فرهاد عظیما تولید‌کننده انیمیشن‌های سه بعدی به بنده داده‌اند. همچنین پیشنهاد تولید یک مجموعه کمیک برای واقعه غدیر خم هم داشتیم که البته همه این کارها منوط به متولی شدن یک گروه مردمی یا دولتی با روحیه قابل تعامل مردمی از یک طرف و میزان توانایی ما که با انجام کارهای مختلف در حال افزایش آن هستیم در گسترش خط تولید کمیک استریپ‌های بیشتر از طرف دیگر هست.
دو کار دیگر هم در مرحله کلید خوردن اولیه هستند که انجام آنها منوط به پای کار بودن سفارش‌دهنده‌هاست؛ یکی مجموعه کمیک استریپ نهضت گوهرشاد با متولی‌گری دفتر جبهه فرهنگی راه شهر مشهد مقدس که مرحله نگارش دکوپاژ و کمیک نامه‌نویسی اپیزود اول آن هم تمام شده ولی چند هفته است جوابی به ما نداده‌اند و دیگری یک کتاب 70 صفحه‌ای دارای 100 طرح گرافیکی درباره حروف الفبای فارسی است که یکی از مدارس ابتدایی خلاق واقع در مرکز شهر تهران، سفارش اولیه تولیدات گرافیکی آن برای دانش‌آموزان ایرانی را به ما داده و کارهای اولیه و چند نمونه تولیدی را هم انجام داده‌ایم و منتظر اخذ بازخوردها و نظرات دوستان برای ادامه کار هستیم. ظاهراً قرار است دوستان این کار را چاپ کنند و جهت جا انداختنش به جای انواع و اقسام کتاب‌های غربی پایه‌ای آموزش‌دهنده الفبای انگلیسی و ترویج کننده سبک زندگی غربی تلاش کنند.
آیا فردی کار می‌کنید یا تیمی هستید؟
در حال حاضر در پروژه داستان مصور نهج‌البلاغه در حد یک گروه پنج نفره در حال انجام کار هستیم. البته اگر مردمی را که حامی ما و طرح داستان مصور نهج‌البلاغه هستند، در نظر بگیریم به چند صد نفری می‌رسیم.
ایده از خود شما بود؟
در شروع، ایده بنده بود که احساس کردم دومین جهان داستانی تولیدی کمیک استریپی‌مان را به سمت یک پروژه مذهبی شناخته شده ببریم که هم موج اجتماعی بهتری ایجاد کند و هم خرج خودش را دربیارد و تیم گرافیست ما راغب به حضور مداوم در کار باشند.
آینده کمیک استریپ را چطور می‌بینید؟
اگر به سمت تولید جدی تولیدات کمیکی با محتوای ممزوج با فرهنگ عمیق اجتماعی دینی خودمان برویم و در راه توزیع و عرضه‌اش استقامت و پایداری کنیم تا گفتمانش در جامعه راه بیفتد و درعین حال به شکل کاملاً جدی به بحث اقتصادی‌اش فکر کنیم که هم هزینه خودش تأمین شود و هم هزینه پروژه‌های بعدی حتی خرج تولید و توزیع مشتقات رسانه‌ای‌اش (مثل موشن کمیک، انیمیشن دو بعدی و…) را و بعد جهان داستانی که با کمیک پروراندیم را در سایر المان‌های رسانه‌ای مانند اسباب بازی، عروسک، لوازم‌التحریر، فیلم، انیمیشن و… پیاده کنیم قطعاً آینده روشنی خواهد داشت، اما اگر به سمت بازنشر صرف تولیدات دیگر کشورها برویم آینده بد یا خنثی در انتظار این رسانه خواهد بود.
متأسفانه اخیراً اخباری شنیدم مبنی بر اینکه کمیک‌هایی با محتوای تصویری غیراخلاقی غربی و شرق آسیایی به وفور در فضای مجازی مخاطبان ایرانی در دسترس قرار می‌گیرد که این اصلا خوب نیست.
ترویج سبک زندگی ابرقهرمانان غربی در کمیک‌های مارول و دی سی را هم بنده چندان درست نمی‌دانم، چراکه به طور مشخص این تولیدات برای کشور ما طراحی و تولید نشدند و ترویج آنها علاوه بر اینکه هیچ اثری درچرخه صنایع فرهنگی ما ندارد، آسیب‌های خودش را هم به دنبال دارد.
منبع: مشرق
