پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، صنعت فیلم پس از هنرهای تجسمی، تبلیغات، تلویزیون، روزنامه و مجله، کتاب، معماری، هنرهای تجسمی و موسیقی، نهمین صنعت خلاق اروپا به شمار میرود.
بازار 17 میلیارد یورویی صنعت فیلم توانسته است تاکنون 650 هزار شغل ایجاد کند و از لحاظ درآمد تولید شده، این صنعت پس از هنرهای تجسمی، تبلیغات، تلویزیون، روزنامه و مجله، کتاب، معماری، هنرهای تجسمی و موسیقی، نهمین صنعت خلاق اروپا به شمار میرود.
مخاطب سینماهای اروپا بالا باقی می‌مانند
از سال ۲۰۰۸ تا کنون سود حاصل از گیشه‌های فروش بلیت، میانگین افزایش سالانه ۲٫۴ درصدی را شاهد بوده است. در سال ۲۰۱۲ درآمد سینماهای اروپایی، با فروش 930 میلیون بلیت، به ۶٫۳ میلیارد یورو رسید که نسبت به سال ۲۰۱۱ تغییر چندانی نداشته است. در این آمار، فنلاند و رومانی، رشدهای خیره‌کننده‌ی ۱۹٫۷ و ۱۵٫۴ درصد را تجربه کردند که نشانگر بازارهای پررونق این کشورهاست. البته باید توجه داشت که فرانسه بزرگ‌ترین بازار اروپا، با 209 میلیون مخاطب و تماشاگر سینما در سال ۲۰۱۴ را در اختیار دارد.
اگرچه درآمد ناشی از فروش بلیت تنها ۳ درصد کل فروش کالاها و خدمات خلاق و فرهنگی است با این وجود رفتن به سینما همچنان از علاقمندی‌های اروپاییان به شمار میرود. در این راستا نوآوری‌هایی از قبیل صفحه نمایش دیجیتال و سه بعدی تجربیات جدیدی را برای مشتریان سینماها فراهم آورد و به‌علاوه هزینه‌های بلیت را نیز بالا برد. لذا این خلاقیت‌ها و اتفاقات، کمک شایانی به بالا رفتن درآمد گیشه‌ها نموده است. به‌طور میانگین مشتریان اروپایی در سال ۲۰۱۲ برای هر فیلم ۶٫90 یورو پرداخت کرده‌اند.
اما اروپاییان تجربیات جدیدی را نیز در سینماها شاهد هستند از قبیل سینماهای چهاربعدی (که بیننده در این حالت اتفاقاتی عینی را مانند باران و لرزش درک میکند) و برگزاری اپراها و کنسرت‌های زنده. در مواجهه با رقابت شدیدی که از جانب سرگرمی‌های خانگی و نیز اینترنت تحمیل میشود، سینماها در حال به‌روز رسانی فضای داخلی خود و نیز انجام طرح‌های جدید در ارتباط با مشتریان، از جمله ارائه بلیت‌ها و خدمات درجه یک و دو هستند.
توزیع درآمدی صنعت فیلم اروپا (میلیون یورو)
پایداری اقتصادی صنعت نیازمند به سرمایهگذاری
در مقابل، دیجیتالی شدن و نیز روند بهره‌برداری‌ها و سوءاستفاده‌های جدید (مانند سرقت فرهنگی، ادبی و دانلودهای غیرقانونی) تأثیرات فراوانی بر فروش فیزیکی و حضوری گذاشت. از سال ۲۰۰۸ فروش حضوری دی‌وی‌دی و نیز درآمد حاصل از کرایه آنها سالانه به‌طور میانگین ۱۲ درصد کاهش یافته است. هرچند فروش لوح‌های فشرده در قالب بلو-ری سالانه ۵۰ درصد افزایش درآمد را در پی داشته، اما به جهت پایین بودن درآمد اولیه، این افزایش قیمت نمی‌تواند جبران‌کننده‌ی کسریهای دیگر باشد. فروش غیرقانونی دی‌وی‌دی‌ها ثبات اقتصادی بخش عمده‌ای از صنعت فیلم اروپا را تضعیف نمود.
هر چند نمیتوان رقم یا مقیاس دقیقی را عنوان کرد اما یقیناً یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش روند درآمدی فروش دی‌وی‌دی همان سرقتهای فرهنگی و خرید و فروش‌های غیرقانونی است. سازمانی تحت عنوان فدراسیون مقابله با سرقت کپی‌رایت بریتانیا (FACT) برآورد میکند سرقتهای فرهنگی در قالب دی‌وی‌دی و نیز دانلودهای غیرقانونی، معادل ۱۵ درصد درآمد قانونی، به این صنعت ضرر وارد ساخته است.
از آنجا که بازگشت سرمایه در این صنعت نامطمئن و در بسیاری اوقات ناکافی است، لذا جذب سرمایه خصوصی جهت ساخت فیلم بسیار دشوار است. بدین جهت فیلمسازان اروپایی عمدتاً برنامهی تولید و توزیع مشترک را اتخاذ میکنند تا بدین طریق، ریسک ضرردهی خود را بکاهند. به‌علاوه تلاش میکنند حمایت مقامات دولتی را در اجرای پروژههایشان به دست آورند.
بخش تولید، متغیر و غیرقابل کنترل و بسیار وابسته به کمپانی‌های کوچک است. این کمپانی‌ها، بر خلاف شرکت‌های فیلم‌سازی آمریکا، به‌ندرت توان ساخت یک فیلم کامل را دارا هستند؛ و عمدتاً به‌عنوان بخشی از تولید عمل میکنند.
به همین جهت فیلمسازان پیش از ساخت فیلم معمولاً ریسک‌های مالی تولید و توزیع فیلم را با سازمان‌های تخصصی و نیز مؤسسات صوتی و تصویری به زبان‌های مختلف و به‌وسیله کانال‌های توزیع گوناگون، به اشتراک میگذارند یا برون‌سپاری میکنند. شرکای سرمایهگذار برگزیده، میبایست به‌واسطه ظرفیت خلاقانه و پتانسیل مالی پروژه مورد توجه قرار گیرند. به هرحال توسعه بیشتر این مدل مالی، کمک شایانی به کاهش شکنندگی و ناپایداری صنعت فیلم اروپا خواهد نمود.
رشد سریع اما پر از حاشیه توزیع دیجیتال
درآمد حوزهی دیجیتال پایگاه‌های پخش ویدیو و فایل‌های تصویری (تلویزیون‌های با فرستنده کابلی یا ماهواره‌ای) با سرعت قابل ملاحظه‌ای رو به افزایشاند. سرویس پخش ویدیو و فایل‌های تصویری از سال ۲۰۰۸ فعالیت خود را آغاز کردند و در سال ۲۰۱۳ توانستند یک چهارم درآمد گیشه‌های فروش بلیت (4/1 میلیارد از 3/6 میلیارد یورو) را از آن خود کنند. انتظار میرود در سال‌های پیشرو با توجه به توسعه جایگاه‌های توزیع، درآمد این حوزه نیز رو به رشد باشد.
آینده صنعت فیلم: طرح مالی تیلور
صنعت فیلم اروپا ضرورتاً در مراحل آزمایشی و اولیه کار قرار دارد و میبایست در طول زمان دستخوش ارزیابی بینندگان و مخاطبان واقع گردد تا توفیق یا عدم موفقیت آن مشخص شود.
از آنجا که تولید فیلم و سایر محصولات دیداری و شنیداری، نیازمند سرمایهگذاری قابل توجهی است، لذا این حوزه، بیشتر از دیگر حوزه‌های فرهنگی و خلاق، ریسک مالی بالایی را نیز در پی خواهد داشت. ارزیابی میزان توفیق یک فیلم بسیار دشوار می‌نماید. اگرچه گاهی اوقات یک فیلم درآمد هنگفتی را عاید سرمایهگذار میکند، اما عمدتاً هزینهبر است و یا سال‌ها زمان خواهد برد تا هزینه توسعه، تولید، بازاریابی و توزیع را جبران نماید. چنین ویژگیای موجبات مداخله دولت را فراهم میکند. دولت از طریق اعطای وام، یارانه، معافیت مالیاتی، سهمیه‌بندی محتواهای ملی، طراحی جهت ترویج فرهنگ ملی به حمایت از صنایع فیلم کشور خود میپردازد.
به‌واسطه حمایت 2 میلیارد یورویی سالانه دولت‌های عضو اتحادیه اروپا (در قالب وامه ای کم‌بهره، کمک های مالی و نیز مشوق های مالیاتی) بودجه های دولتی کمکی حیاتی به حوزه فیلم اروپاست. کمک‌های دولتی ریسک کارها را پایین میآورد و موجب جذب سرمایه گذاری شخص ثالث خواهد شد و به‌ویژه موجب تولیدات مشترک میان کشورهای مختلف و سرمایه گذاران خصوصی فراهم خواهد آورد. هنوز بخش تولید فیلم در اتحادیه اروپا برای بسیاری از سرمایه گذاران خصوصی یک حوزه با ریسک بالاست و سودآوری چندانی ندارد.
صنعت فیلم اروپا؛ همچنان بهره‌مند از فرصت‌های مالی
چالش جدید برای تولید فیلم اروپا جذب و حفظ تعهدات مالی از اپراتورهای توزیع آنلاین در مرحله قبل از تأمین مالی خواهد بود. ماده ۱۳ از بخشنامه AVMS اتحادیه اروپا (فصل چهارم «مقررات قابل اجرا برای خدمات عندالمطالبه رسانه‌ای دیداری و شنیداری») از کشورهای عضو درخواست دارد تا اطمینان حاصل نمایند که مجموعه‌های طرف قرارداد با سازندگان آثار هنری، به‌ویژه در بخش توزیع، در سریع‌ترین زمان، هزینه های تعیین‌شده در قراردادشان را به سازندگان پرداخت نمایند.
صنعت فیلم در اروپا به‌طور فزایندهای برنامه های دیداری و شنیداری خود را بهبود می بخشد و حوزه فیلم‌سازی را گسترش می دهد که موجب جذب مخاطبان بین المللی نیز گشته است. به نظر می رسد جذب مشارکت کنندگان مالی از خارج از اروپا نیز راهی باشد برای یافتن بازارهای جدید و به وجود آوردن فرصت‌های مالی جدید.
تقویت مالکیت سینما، با افزودن سینماهای دیجیتال
مالکیت سینماهای اروپا در سال‌های اخیر تقویت شده است. سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در پردیس های سینمایی صورت پذیرفته تا پروژههای دیجیتالی را به انجام برسانند؛ و برخی سینماهای کوچک و مستقل نیز در چالش یافتن کمک‌های مالی لازم جهت انجام این کار هستند. به هر حال، ابزارهای تامین مالی در اغلب کشورهای اروپایی استفاده شد؛ ابزارهایی نظیر هزینه‌های چاپ مجازی که به فعالین حاضر در زنجیره ارزش سینما این اجازه را می‌دهد سرمایه‌گذاری‌های حمایت شده از سوی منابع مالی عمومی را به اشتراگ بگذارند.
ظرفیت جهانی تولید فیلم اروپا
اروپا با تولید بیش از ۱۳۰۰ فیلم در سال ۲۰۱۲ از مناطق پیشرو در این عرصه محسوب میشود. دلایل متعددی را به‌واسطه رشد محسوس سینمای اروپا در عرصه جهانی میتوان برشمرد. فیلمسازان و تولیدکنندگان با استعداد یک از آن دلایل است. از جمله کمپانی‌های فیلم‌سازی فرانسوی مانند EuropaCorp، StudioCanal (صاحب سومین کتابخانه تخصصی فیلم در جهان) حضور جهانی‌شان هرساله پررنگ‌تر می‌گردد.
سازمان های بین المللی فروش فیلم همچون Fortissimo،Nordisk Film،Wild Bunch، شبکه‌های جشنواره‌ای جهانی و اروپایی هم بر فیلم های اروپایی و هم بر فیلم های خانه هنر تاکید دارند.
برخی فیلم‌های اروپایی که توانسته‌اند هم از جهت محتوایی و اعتباری و هم از لحاظ اقتصادی به موفقیت جهانی دست یابند عبارت‌اند از: کمدی درام فرانسوی «دست نیافتنی‌ها» و درام بریتانیایی «سخنرانی پادشاه».
وضعیت استقبال مخاطبان سینما از محصولات کشورهای مختلف
فیلم‌های آمریکایی، همچنان پرطرفدار در اروپا
در سال ۲۰۱۲، ۱۷ عدد از ۲۰ فیلم معروف میان مردم اروپا، ساخته آمریکا بود. با وجود اینکه فیلم های آمریکایی همچنان بر گیشه های فروش بلیت سینماهای اروپا مسلط هستند، با این حال رشد نفوذ فیلم‌های اروپایی نیز در چند سال اخیر مناسب بوده است. در سال ۲۰۰۹ فیلم‌های اروپایی توانستند ۲۶ درصد از فروش بلیت‌ها را از آن خود کند؛ که در سال ۲۰۱۲، این درصد به ۳۳٫۶ رسید. به‌علاوه فروش فیلم‌های آمریکایی از ۶۷٫۱ به ۶۲٫۸ درصد کاهش یافت. در میان کشورهای اروپایی، سینمای فرانسه ۱۳٫۶ درصد صندلی‌های سینماها در اروپا را از آن خود نموده است. این درصد برای فیلم های ساخته بریتانیا ۸ و برای فیلم‌های ایتالیایی ۲٫۹ است.
منبع: فصلنامه اقتصاد خلاق
