پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی،علیرضا تابش؛ زاده ۱۳۵۲ در یزد و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت رسانه در دانشگاه تهران است. از دهه 70 همزمان با آغاز دوران دانشجویی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری داشته و مشاغلی چون کارشناس شورای فرهنگ عمومی، دبیری شورای معاونان، مدیرکل حوزه وزارتی و روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده داشت.
علیرضا تابش در دولت نهم به‌سازمان اسناد و کتابخانه ملی رفت، او از سال ۸۴ تا ۸۶ معاون مدیریت خدمات آرشیوی‌سازمان اسناد و کتابخانه ملی بود و بعد از آن تا سال ۹۲ به‌عنوان مدیرکل دفتر هماهنگی امور یادمان‌های روسای جمهوری در‌سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مشغول به خدمت بود.
بعد از روی کارآمدن دولت تدبیر و امید، تابش که در سال‌های ۷۸ تا ۸۴ عضو هیات نظارت بر انجمن دوستداران میراث فرهنگی بود، به دعوت دکترمحمدعلی نجفی به‌عنوان مشاور رئیس‌سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و مدیرکل حوزه ریاست به این‌سازمان رفت. بعد ازآن‌که نجفی از این‌سازمان رفت و سلطانی‌فر، ریاست این سازمان را برعهده گرفت، علیرضا تابش ابقا شد و یک سال بعد؛ یعنی اوایل دی ماه سال ۹۳ نیز با استعفای او از این‌سازمان مخالفت کرد اما با دعوت علی جنتی، او به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازگشت. او در فاصله سال‌های 72 تا 84 علاوه بر عضویت در هیات امنای نهادهای سینمایی، دبیری شوراهای متعدد تصمیم‌گیری را در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری و از جمله سینما برعهده داشته است. او اکنون نیز مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی است. گفت‌و‌گو با این مدیر فرهنگی و سینمایی پیرامون مباحث مربوط به اقتصاد خلاق و اقتصاد سینما را در ادامه می‌خوانید.
اقتصاد سینما در دنیای امروز ما چقدر اهمیت دارد؟
تصویری که دنیا از ایران پس از انقلاب داشت در چند مورد خلاصه شده بود؛ نفت، فرش و پسته. به گمان من در دهه 60 و پس از پیروزی انقلاب، نفت، فرش و پسته همچنان بودند اما در کنار آن تصویر قوی‌تری به‌نام «سینمای نوین ایران» نیز ظاهر شد. سینمای ما در اوج جنگ، تصویر متفاوتی از مردم درگیر جنگ را نشان می‌داد که تا حدود زیادی جامعه ایران را معرفی کرد و در ساختن تصویری از ایران که آن زمان در جهان ارائه می‌شد، موثر بود. سینما اما به‌دلیل مشکلات فنی، اقتصادی، تحریم‌ها و… نتوانست به بازارهای جهانی متصل شود. اهالی سینما طی سه دهه اخیر تلاش کردند برای ایجاد این اتصال، تولید مشترک را مورد توجه قرار دهند. هدف این بوده که با تولید مشترک آثار سینمایی زمینه پخش، توزیع و اکران فیلم از سوی شرکت‌های خارجی اتفاق بیفتد، البته هر از چندگاهی این موضوع دچار نوسان بوده است. به‌هر صورت سینما به‌عنوان یک محصول فرهنگی و هنری و ارتباطی، نقش مهمی در برقراری پیوندهای فرهنگی اجتماعی بین جوامع دارد و حضور مداوم و فعال محصولات سینمایی در جوامع فرهنگی و جشنواره‌ها نیز از همین رو اهمیت دارد.
در حال حاضر به‌دنبال تصویب و اجرایی‌شدن برجام، فرصت‌های خوب فرهنگی در پیش روی ایران قرار دارد. جامعه فرهنگی و هنری باید این فرصت را دریابد. سینمای ما ظرفیت تصویرسازی را داشته و سوابق و افتخارات خوبی هم پشت سر خود دارد و توانسته است در بازارهای جهانی معرفی شود و زمان آن رسیده که به اقتصاد سینما بیشتر توجه کرد، هرچند اقدامات لازم در این حوزه هم حوصله بر است و هم بنیه اقتصادی خوبی لازم دارد و در کار اقتصادی باید سرمایه، وقت و انرژی گذاشت. علاوه بر همه این‌ها سینما در گفتمان‌سازی اقتصاد خلاق و معرفی آثار و ظرفیت‌های ایرانی می‌تواند بسیار موثر باشد.
فعالیت‌های بنیاد سینمایی فارابی در حوزه تولید مشترک کدامند؟
در حوزه بین‌الملل طی یکسال اخیر بنیاد فارابی مذاکرات و پیگیری‌هایی در زمینه تولید مشترک خارجی داشته است. چند پروژه با کشورهای منطقه، اروپا و چین آغاز کرده و در چند مورد از این مذاکرات در مرحله نگارش فیلمنامه هستیم. در تولید مشترک، ایده و فیلنامه بسیار مهم است. با ایتالیا پیشنهاد دو سوژه انیمیشن را داشتیم، فیلمنامه را فرستاده‌ایم، استقبال شده و در حال بررسی هستند. با چین قراردادی امضا کردیم و در مرحله معرفی نویسندگان هستیم. با ترکیه در شرف امضای یک قرارداد هستیم. تولید مشترک بین ایران و فرانسه مطرح بود که فیلم کودک بوده است. تولید مشترکی بین ایران و ارمنستان انجام شده که در مرحله تدوین و صداگذاری است.
این موارد می‌تواند نقطه شروع باشد ولی نقش و سهم بخش خصوصی در این میان خیلی مهم است. این پروژه‌ها در بنیاد سینمایی فارابی به‌عنوان بازوی اجرایی سازمان سینمایی دنبال می‌شود و بضاعت ما هم محدود است اما این آمادگی در بنیاد وجود دارد که چنانچه بخش خصوصی بتواند با کشورهای خارجی بر سر پروژه‌هایی به توافق برسد، ما هم کمک می‌کنیم. اگر بخش خصوصی از دو طرف به میدان آیند، بنیاد سینمایی فارابی می‌تواند زلف این دو گروه را به‌هم گره بزند.
فارابی جدای از حوزه بین‌الملل در بخش داخلی چه برنامه‌هایی دارد؟
بنیاد فارابی به‌عنوان بازوی اجرایی سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، بنابراین درصدی از فعل و انفعالات سینما در بنیاد فارابی اتفاق می‌افتد. از مجموع 110 فیلمی که امسال ساخته‌شده، 60 الی 70درصد به واسطه بخش خصوصی تامین شده و از 30درصد باقیمانده بخش عمده‌ای از آن را فارابی عهده‌دار و بخش دیگر آن برعهده سایر نهادهای فرهنگی است. بخشی از فعالیت‌های ما متوجه حمایت از تولید براساس اولویت‌های فارابی است.
حمایت از فیلم اولی‌ها در دستورکار فارابی قرار دارد. فارابی در سال جاری 22 فیلم اولی را حمایت کرد. بخش دیگر حمایت از فیلمنامه است و برای تقویت فیلمنامه‌نویسی بخشی از فعالیت‌های ما متوجه آموزش نقد فیلم و فیلمنامه‌نویسی است. اگر بخواهیم تماشاگر خوبی داشته باشیم، بایستی منتقدان خوبی تربیت شوند و نقد فیلم آموزش داده شود. بخش دیگر فعالیت‌های فارابی انتشاراتی است که سالانه تعدادی از عناوین کتب سینمایی در فارابی تالیف، ترجمه و روانه بازار می‌شود. حوزه دیگر از فعالیت‌ها که شامل حمایت عام است و همه پروژه‌های سینمایی را می‌تواند در بر بگیرد، پشتیبانی فیلم‌ها در حوزه تجهیزات است. تجهیزات فنی، نور، حرکت و صدا که در اختیار فیلمسازان قرار می‌گیرد.
برای جذب و تشویق سرمایه‌گذاران در اقتصاد سینما چه می‌توان کرد؟
دو اتفاق باید در حوزه اقتصاد سینما رخ دهد؛ یکی این‌که نهادهای متولی کار سینمایی باید به مخاطبان احترام بگذارند و به‌لحاظ ایده و مضمون تولیدات خوبی داشته باشند که جذاب باشد، گاه با فیلم‌هایی در حوزه سینما روبه‌رو می‌شویم که فاقد جذابیت و سرگرمی برای خانواده‌ها هستند. در کنار پیامی که فیلم می‌تواند به مخاطب بدهد، جنبه دیگر سینما سرگرمی است. کیفیت آثار تولیدی باید مورد توجه قرار گیرد. دوم این‌که با تولیدات خوب به سرمایه‌های سینمایی اضافه می‌شود و باید از علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران برای تولید آثار سینمایی دعوت شود. سینما فقط تولید نیست، بخش عمده‌ای از صنعت سینما در اکران رقم می‌خورد. امسال به‌رغم رکودی که در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور وجود داشت انصافا تولید سینما، قابل قبول و خوب بوده و نزدیک ۱۱۰ فیلم تولید شده است.
در سیاست‌های جدید‌سازمان صداوسیما ساخت فیلم‌تلویزیونی ممنوع شد و حدود ۳۰درصد از نیروی کاری که هرسال فیلم‌تلویزیونی تولید می‌کردند بیکار شدند و بازار کارشان را در سینما جست‌وجو کردند. این طیف می‌توانند مجموعه‌هایی برای نمایش خانگی تولید کنند؛ بنابراین با توجه به این سیاست صداوسیما و رکودی که در همه بخش‌های کشور که به‌دلیل تحریم‌ها و مسائل به‌‌جا مانده از دولت قبل به وجود آمده، درحقیقت تولید در سال جاری قابل قبول بوده و افق رو به جلویی داشته است. امسال وضع فروش سینما تاحدودی نسبت به سال گذشته بهتر بود و سالن‌های جدید ساخته و افتتاح شده است.
نیاز است سه چرخه تولید، اکران موفق و ساختن سالن باید در یک زنجیره پیوسته انجام شود. خبرهای خوبی از بخش خصوصی می‌شنویم و خوشبختانه سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این زمینه مشوق بوده‌اند. باید کاری کنیم که سرمایه‌گذاران به مدل‌های جدید ساختن سالن ترغیب شوند و از طرفی نهادهایی همچون بانک‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ این امکان را داشته باشند تا در سینما و تولید سرمایه‌گذاری کنند. حوزه کودک و نوجوان، خانوادگی و طنز حوزه‌هایی هستند که درواقع مهجور مانده اما مخاطبان خوبی دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند در آن وارد شوند. ما نباید فقط یک وجه سینما -برای مثال فقط تولید یا سالن- را ببینیم چراکه این‌ها زنجیره‌های متصل به هم هستند که اقتصاد سینما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در حوزه صادرات فرهنگی و در دوره پس از توافق هسته‌ای اگر بخواهیم نگاه جدید به اقتصاد مقاومتی و اقتصاد خلاق بکنیم، چاره‌ای نداریم جز این‌که نگاهمان به سینما و قدرت آن معطوف باشد. این مسئله هم راه‌حل‌های خود را دارد. فضای سینمایی باید از سوی بخش خصوصی ترغیب‌کننده باشد و امکان پخش و عرضه فیلم‌ها در خارج بیش از گذشته مهیا باشد.
فارابی نمی‌خواهد با بخش خصوصی رقابت کند
توصیه و پیشنهاد ما به بخش خصوصی این است که وارد شوند و فرصت ایجاد شده را دریابند. نگاه من به سینما این است که می‌تواند از منظر دیپلماسی عمومی موفق عمل کند. سینما غیر از جنبه‌های اقتصادی می‌تواند در گفت‌وگوی بین فرهنگی نیز موثر باشد. سینما به‌مثابه قدرت نرم جمهوری اسلامی است. این قدرت نرم را بخش خصوصی باید بیشتر قدر بداند. راهبرد بنیاد فارابی این است که قصد رقابت با بخش خصوصی را ندارد بلکه همراه سینماگران است و نقش تسهیل‌گر را دارد. در این مدت تلاشمان این بوده است که در عمل این راهبرد را اجرا کنیم و به بخش خصوصی نشان دهیم. نگاه ما حمایت از بخش خصوصی است و این حس را ایجاد نمی‌کنیم که بهترین فیلم‌ها را خود انتخاب می‌کنیم. در زمینه فیلم‌هایی که پخش بین‌المللی آن‌ها در دست فارابی بوده نیز این تلاش انجام شده که به‌خوبی معرفی شود و سراغ حق پخش در پروازهای خارجی رفته‌ایم، در بخش گردشگری، در هتل‌ها، وسایل نقلیه عمومی چون هواپیما و قطار به‌خوبی می‌توان فیلم‌های ایرانی را معرفی کرد. این فیلم‌ها به جشنواره‌ها می‌روند و در نهایت فضا و بستری مهیا می‌شود که فیلم ایرانی در خارج بهتر معرفی شود و بیننده بهتری داشته باشد.
در تعامل با تلویزیون‌های خارجی نیز به‌دنبال آن هستیم که در رسانه‌های آن کشورها و متناسب با فرهنگ و آداب و رسومشان فیلم‌های ایرانی را برای مخاطبان خود نمایش دهند. این قبیل اقدامات هم معرفی سینماست و هم بهره اقتصادی دارد. اکران فیلم خارجی در کشور هم از دولت سابق تاکنون متوقف است. با توجه به ظرفیتی که در سال‌های اخیر در سالن‌های سینمایی تهران و شهرهای بزرگ ایجاد شده است، مجتمع‌های متعدد ساخته و به ظرفیت اکران اضافه شده‌اند و در شرایطی که مردم علاقه‌مندند به‌صورت حرفه‌ای فیلم خارجی با کیفیت و ارزشمند ببینند، با کمک سازمان سینمایی درحال تدوین آیین‌نامه‌ای هستیم تا با مشارکت بخش خصوصی به‌زودی اکران فیلم‌های خارجی با ضابطه و آیین‌نامه‌های مخصوص اجرا شود تا مردم در کنار تماشای فیلم‌های ایرانی، این فیلم‌ها را هم تماشا کنند. بخشی از این فیلم‌ها به آثار سینمایی در ژانرکودک و نوجوان اختصاص خواهد یافت. انیمیشن‌های خوب دنیا که کم هم نیستند و همچنین فیلم‌های دیگری که برای خانواده‌ها جذاب محسوب می‌شود و باارزش‌های فرهنگی ایران سازگار است.
منبع: صبا
