پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بازیسازی رایانه‌ای در ایران با مسائل ناشی از رعایت‌نشدن حقوق مالکیت مادی و معنوی مواجه است و نمی‌تواند از حق تولید بازی خود دفاع کند. از طرفی وارد‌کننده‌های بازی‌های خارجی، حق مولف را به بازیساز خارجی نمی‌پردازند بنابراین بازی‌های خارجی باکیفیت بالا و ارزان‌تر از بازی‌های ایرانی در بازار موجود هستند که توسعه بازیسازی در ایران به‌خطر می‌اندازد و… در ایران علاوه بر این مشکلات، قوانین مشخصی برای حقوق مالکیت بازی تعریف‌نشده است. کمااین‌که در پروسه تولید افراد زیادی درگیر ساخت بازی شده‌اند که این مسئله نیز می‌تواند شرایط را پیچیده‌تر کند. با این رویکرد وضعیت حقوق مالکیت را در کشورهای دیگر بررسی کرده‌ایم.
در نگاه اقتصادی، در کشورهای آمریکا، انگلستان و ژاپن از حقوق مالکیت فکری بیشتر حمایت می‌شود چراکه اعتقاد دارند که برخلاف تالیف کتاب، تولید آثار علمی و نوشتاری و برخی آثار تجسمی، تولید نرمافزارهای رایانه‌ای و فراتر از آن بازی‌های رایانه‌ای، بسیار پرهزینه، پیچیده و گسترده است و در تولید آن‌ها علاوه بر تعداد کثیری از پدیدآورندگان و متخصصان، تهیه‌کنندگان و سرمایه‌داران نقش بنیادین و تاثیرگذار دارند و بدون حضور و مشارکت آن‌ها در این عرصه، تولید بازی‌های رایانه‌ای توسط صاحبان اندیشه، در عمل غیرممکن است. بنابراین حقوق تهیه‌کنندگان، بیش از همه مشارکت‌کنندگان در ساخت دارای اهمیت است و باید از آن‌ها در برابر سارقان و نقض‌کنندگان حقوق مالکیت فکری، حمایت شود.
امر غیر مسبوق
تاکنون هیچ کشوری در نظام حقوقی داخلی خود، رویکردی اختصاصی به حقوق مالکیت‌های فکری بازی‌های رایانه‌ای نداشته است، به این معنا که آفرینش‌ها و خدمات بازی‌های رایانه‌ای را به‌عنوان یک نظام ویژه در حقوق مالکیت فکری ملاحظه کند و بر اساس آن، از کلیه اجزا و اشخاص دارای مالکیت‌های فکری در چارچوب قوانین اختصاصی حمایت کند. نیاز است در نظام‌های حقوقی داخلی و بین‌المللی به این مهم، آنچنان که در دکترین‌های حقوقی مالکیت‌های فکری بازی‌های رایانه‌ای به آن پرداخته شده است، بیش از پیش توجه شود. در هر حال بر اساس این دو رویکرد،کشورهای مختلف در حقوق داخلی خود، قوانین مرتبط با حقوق مالکیت‌های فکری را طراحی و تدوین کرد‌ه‌اند و بازی‌های رایانه‌ای را براساس رویکردهای اتخاذی خود در دسته قوانین مرتبط با حقوق مالکیت‌های فکری نرمافزارهای رایانه‌ای یا قوانین حافظ حقوق ناشران یا مولفان و… قرار داده‌اند.
ایران
اولین مقرره‌ای که واژه بازی رایانه‌ای در آن به‌کاررفته است، مربوط به آئین‌نامه مجوز تاسیس و نظارت بر مراکز عرضه و استفاده از بازی‌های تصویری و رایانه‌ای است و بر طبق قانون تولید بازی‌های رایانه‌ای در دسته تولید بسته نرم‌افزاری قرار گرفته و محصولی فرهنگی محسوب می‌شود که زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد قرار می‌گیرد اما در خصوص وضعیت مالکیت بازی تولید شده آیین‌نامه مشخصی را نداریم.
ایالات متحده آمریکا
کشور آمریکا بزرگ‌ترین صنعت بازی‌های رایانه‌ای را در جهان در اختیار دارد و به‌همین دلیل پرونده‌های متعددی راجع به حقوق مالکیت‌های فکری در آمریکا مطرح بوده است. در حقوق آمریکا هم بازی‌های رایانه‌ای دسته مستقلی در قوانین ندارند و بسته به شرایط و نوع بازی رایانه‌ای، ممکن است در دسته‌بندی برنامه‌های رایانه‌ای، آثار سمعی و بصری و یا سایر دسته‌بندی‌های حقوق مالکیت فکری قرار بگیرند و توجیه شوند غالبا تهیه‌کنندگان و ناشران دارندگان حقوق مالکیت فکری محسوب می‌شوند اما باتوجه به شرایط توافقات و قرارداد، ممکن است پدیدآورند و یا نهادهایی که در عمل بازی رایانه‌ای را ساخته‌اند، نیز حقوق مالکیت فکری داشته باشند.
چین
چین تلاش‌های بسیاری در زمینه قانونگذاری حمایت از حقوق مالکیت‌های فکری انجام داده است. قانون کپی‌رایت کشور چین، دسته‌بندی اختصاصی راجع به بازی‌های رایانه‌ای ارائه نکرده است و حمایت‌های قانونی از بازی‌های رایانه‌ای براساس فصل نرمافزارهای رایانه‌ای انجام می‌شود. در خصوص قرارداد واگذاری امتیاز یا کپی‌رایت در چین، قانون کپی‌رایت، براساس شرایطی نظیر تعیین دسته حقوق انتقال‌یافته، انحصاری یا غیر انحصاری‌بودن آن، حدود و مرزهای حاکمیت واگذاری امتیار و شرایط نقض قرارداد را پیش‌بینی کرده است که باید حتما در قراردادهای منعقده به آن‌ها تصریح شود.
فرانسه
در رویه قضایی فرانسه نیز بازی‌های رایانه‌ای به‌عنوان کارهای دارای حق مالکیت فکری شناخته‌شده و بدون آن‌که تنها محدود به‌دسته‌بندی ذیل نرمافزارهای رایانه‌ای باشد، به‌عنوان مجموعه‌ای از آفرینش‌ها مورد حمایت قانون قرار دارد و برای تک تک اجزای بازی رایانه‌ای برابر قوانین موضوعه حقوق مالکیت‌های فکری درنظر گرفته شده است. فرانسه حقوق معنوی را صرفا متعلق به پدیدآورنده می‌داند و حقوق مادی وی را تا هفتادسال پس از مرگ وی به رسمیت می‌شناسد.
چگونگی حمایت از حقوق مالکی تهای فکری در عرصه بین‌المللی
در حقوق بین‌الملل به سه طریق امکان حمایت از حقوق معاهده، توافقات تریبپس، مالکیت‌های فکری وجود دارد اما همواره معاهدات چندجانبه بین‌المللی و کپی‌رایت و نیاز به یک معاهده بین‌المللی که قواعد عرفی حمایت از حقوق مالکیت‌های فکری را به صورت معاهده‌ای الزام‌آور تدوین کند، احساس می‌شود. پیچیدگی و اهمیت اقتصادی بازی‌های رایانه‌ای اقتضای آن را دارد تا نظام ویژه حقوقی برای آن تبیین و حتی‌سازمانی بین‌المللی برای تنظیم‌‌سازوکارهای حمایت از حقوق مالکیت‌های آن طراحی شود.
منبع: صبا
