پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، آخرین میزگرد سمینار «تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی» با موضوع نقشِ مخاطب در تئاتر خصوصی با ریاست حمیدرضا ششجوانی و سخنرانی فرهاد مهندس پور، مهرداد رایانی مخصوص و شاهین چگینی، در سالن مشاهیر مجموعه تئاترشهر برگزار شد.
فرهاد مهندس‌پور مدرس، پژوهشگر و کارگردان تئاتر در این میزگرد در سخنانی با بیان اینکه پیش از هر چیز باید مشخص کنیم که از طرح مخاطب تئاتر چه هدف و منظوری را دنبال می‌کنیم، گفت: با این فرض که تئاتر، یک پدیده اجتماعی است، می‌توان آن بر سه پایه «هنرمند»، «مخاطب» و «دولت» و یا به تعبیری «تولید کننده»، »مصرف کننده« و »واسطه« استوار دانست. در واقع این‌ها خاستگاه‌هایی را دنبال می‌کنند که شامل «فردیت هنرمند»، «جامعه» و «نهادهای موثر و قدرتمند» (مثل مذهب، اقتصاد، محیط زیست‌و…) است.
مهندس پور ادامه داد: زمانی که از این سه خاستگاه نام می‌بریم منظور این نیست که هر کدام از آنها در مرزبندیی‌های مشخصی قرار گرفته‌اند، در واقع این‌ها درهم تنیده شدند و در عین حال همه‌شان از خودِ مردم تشکیل شده است. به عبارتی دیگر این مردم هستد که زمانی در جایگاه هنرمند قرار می‌گیرند، زمانی در جایگاه مصرف کننده و زمنی هم در جایگاه واسطه. اما نکته قابل توجه این است که همین مردم در هر کدام از این سه خاستگاه که قرار می گیرند رفتارشان متفاوت است. ولی بی تردید هر سه با هم در تعیین و جایگاه تئاتر به عنوان یک پدیده اجتماعی نقش به سزایی دارند.
مهندس پور با بیان اینکه اگر امروز به نظر ما تئاتر دارای مشکلاتی است به این معنی است که این سه خاستگاه دارای هستند، افزود: یکی از مشخص ترین نشانه هایی که می توان به عنوان مثال مطرح کرد که نشان دهنده این است که هر یک از این سه خاستگاه در مناسبات اجتماعی خود با هم اختلاف دارند، وضعیت رانندگی و ترافیک در شهر تهران است. پس وقتی در چنین رابطه ساده‌ای ما چنین اختلاف‌هایی داریم باید پذیرفت که در درون یک رابطه پیچیده‌ای مثل تئاتر آرتیست، این پیچیدگی بیشتر است.
این مدرس و کارگردان تئاتر با تاکید بر اینکه نباید از این مسئله بترسیم که عنوان کنیم تئاتر یک کالایی است که در جامعه تولید می‌شود و عده‌ای آن را می‌خرند و عده‌ای هم مصرف می‌کنند، اضافه کرد: از گذشته یکی از معضلات تئاتر ما این بوده که تماشاگر ایرانی دوست نداشته که دیده شود. و مسئله عدم تمایل تماشاگر به دیده نشدن را می توان در نمایشنامه های ایرانی و از فهمِ نویسنده آن متوجه شد.
مهندس پور در پایان با اشاره به اینکه امروز گروه‌ها می‌توانند نمایش‌هایشان را در سالن‌های غیردولتی اجرا کنند، خاطر نشان کرد: در این حالت تئاتر با مخاطبانی سر و کار دارد که آن ویژگی مخاطبان گذشته را ندارند و می‌خواهند تئاتری بر اساس سلیقه خود را ببینند. این‌ها افرادی هستند که می‌توانند بلیط‌های گران بخرند و این تصور که تئاتر برای نخبگان است در حال از بین رفتن است.
شاهین چگینی مدیر و کارگردان هنری نیز در این میزگرد در سخنانی با بیان اینکه معتقد است هنوز بخش غیردولتی نتوانسته فعالیت خود را به شکلی گسترش دهد که مخاطب خاص و متفاوت از بخش اصلی بدنه تئاتر را پیدا کند، گفت: ما چنانچه بخواهیم نقش و جایگاه مخاطب تئاتر را تعیین کنیم مثل هر پدیده دیگری که شکل می‌گیرد، باید تعامل و تناسب این پدیده را در ارکان اصلی جامعه بررسی کنیم.
چگینی با اشاره به «دولت»، «سرمایه» و «مردم» به عنوان سه رکن اصلی جامعه مدنی، افزود: تئاتر نیز مانند هر زمینه دیگری باید مناسبات و تعاملات خود را با دولت، بازار به معنای اقتصاد و مردم مشخص کند. و اگر در هر کدام از این تعاریف و تعاملات افراط و تفریط ایجاد شود، حیات اجتماعی که ما برای آن پدیده در نظر گرفته‌ایم تحت‌الشعاع قرارخواهد گرفت.
این مدیر هنری همچنین عنوان کرد: با اینکه امروز مخاطب تاثیر تعیین کننده‌ای در تولید و حیات تئاتر دارد اما نکته این است که اولا ما در اجتماع با تئاتر چه کار می‌خواهیم بکنیم. و ثانیا به این سوال باید پاسخ داد که اگر روزی تئاتر تعطیل شود چه مشکلی پیش می‌آید. و چه کسانی معترض خواهند شد. در واقع گر روزی تئاتر تعطیل شود، آن وقت می فهمیم که آیا تئاتر کارکرد اجتماعی داشته یا نه. به عبارتی دیگر اگر تئاتر بتواند درباره معضلات اجتماعی به شکلی حرف بزند که مردم آن را دوست داشته باشند و به تماشای آن بنشینند آن وقت تئاتر ما کارکرد اجتماعی پیدا کرده، در غیر اینصورت بازار تئاتر، تجاری می‌شود.
مهرداد رایانی مخصوص کارگردان و مدیر هنری نیز که دبیری این سمینار را برعهده داشتف در آخرین میزگرد این سمینار با بیان اینکه مخاطب برای او همیشه موضوع اصلی بوده ، گفت: به طور کلی وقتی می‌خواهیم تئاتری را روی صحنه ببریم، تمام برنامه‌های آن تئاتر اعم از بروشور، سالن اجرا، صندلی‌ها، تبلیغات و… برای مخاطب شکل می‌گیرد و مخاطب است که آنها را انتخاب کند.
رایانی مخصوص با طرح این سوال که آیا اصولا مگر می‌توان مخاطب را از تئاتر حذف کرد، افزود: تماشاگر مهم‌ترین رکن تئاتر است و به نظر من این امر در تئاتر خصوصی دو چندان است.
او با تاکید بر اینکه اگر در بخش خصوصی موضوع اصلی مخاطب باشد، می‌توانیم خیلی موفق‌تر عمل کنیم، خاطر نشان کرد: مجددا تاکید می‌کنم که برای من مخاطب نقش اصلی دارد و نگاه من همیشه به سمت مخاطب است اما ممکن است این سمت و سو همیشه به درستی عمل نکند. ضمن اینکه همیشه اکثریت حرف درست را نمی‌زند ولی در جامعه دموکرات باید تابع اکثریت پیش رفت و بر همین اساس ممکن است کسی نوعی از تئاتر را که من می‌پسندم، دوست نداشته باشم و خوب هم نباشد اما چون مخاطب دارد باید به حیات خود ادامه دهد.
گفتنی است، این میزگرد در حالی برگزار شد که بر اساس برنامه اعلام شده قرار بود حسین مسافرآستانه به عنوان یکی از سخنرانان در این برنامه حضور داشته باشد اما به دلیل عدم حضور او، مهرداد رایانی‌مخصوص در میزگرد حاضر شد.
منبع: ایران تئاتر
