پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، تئاتر در سال 1395 روزهای تلخ و ناگواری را پشت سر گذاشت که یادآوری برخی وقایع آن همچنان برای برخی هنرمندان و دوستداران تلخ ناگوار است. اتفاقاتی مانند مرگ داوود رشیدی (مرد همیشه آرام و بی حاشیه تئاتر که خبر از دست دادنش شوک بزرگی را به جامعه تئاتری وارد کرد)، جعفر والی، رکن الدین خسروی و… که هریک از پایه های تئاتر ایران شناخته می شدند، برای بسیاری از تئاتری ها هنوز هم باور کردنی نیست. در این گزارش مروری می‌شود بر هنرمندان این عرصه که در سال 1395 درگذشتند.
داود رشیدی
متخصص بازی در نقش‌های ماندگار
داوود رشیدی در سال ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. او فارغ التحصیل کنسرواترا ژنو در رشته کارگردانی و بازیگری تئاتر و همچنین لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه ژنو بود.
رشیدی بعد از اتمام تحصیلات در دو رشته علوم سیاسی و تئاتر، در گروه تئاتر کاروژ به مدیریت «فرانسوا سیمون» استخدام شد.
بازی در 21 تئاتر (داخلی و خارجی) و کارگردانی برخی از آنها، 20 تله‌تئاتر، 16 سریال تلویزیونی و بیش از 20 فیلم سینمایی به همراه تهیه‌کنندگی 3 فیلم سینمایی، حاصل 52 سال فعالیت هنری او در زمینه سینما، تئاتر و تلویزیون است.
رشیدی از سال ۱۳۵۰ خورشیدی با فیلم سینمایی«فرار از تله» وارد عرصه بازیگری سینما شد که جایگاهش را به عنوان یکی از بهترین بازیگران نقش مکمل تثبیت کرد. اون در سال ۱۳۷۰ «پیروزی شیکاگو» را در تئاتر شهر تهران به روی صحنه برد که به پرفروش‌ترین تئاتر ایران پس از انقلاب تبدیل شد. همچنین در سال ۱۳۹۱ نشان درجه یک فرهنگ و هنر ایران از سوی ریاست جمهوری ایران به او اعطا شد.
داوود رشیدی در سال‌های پایانی زندگی، دچار آلزایمر شده بود و در بامداد 5 شهریور ماه در ۸۳ سالگی در پی ایست قلبی درگذشت.
رکن‌الدین خسروی
خلق ارتباط زنده و خلاق با تماشاگر روی صحنه
رکن‌الدین خسروی کارگردان، نمایشنامه‌نویس و بازیگر باسابقه تئاتر مدرن ایران بود. خسروی آموزش تئاتر را از اوایل دهه ۱۳۳۰ در تهران و زمانی که دانشجوی رشته ادبیات بود در کلاس‌های استاد دیوید سون آغاز کرد و تا اواخر دهه ۴۰ توانست حدود ده اثر ارزنده از نویسندگان ایرانی و خارجی را با سبکی نو به روی صحنه آورد.
دکتر خسروی آثار ماندگاری را به صحنه برده بود که ازجمله می‌توان به «سایه دره»، «خاموشی دریا»، «پیک نیک در میدان جنگ»، «پایان بازی»، «از پشت شیشه‌ها»، «سلام و خداحافظ»، «محاکمه ژندارک» و… اشاره کرد. «سی زوئه بانسی مرده است» یکی از دیگر از نمایش‌های او و آثار اثول فوگارد است که اکبر زنجان‌پور در آن ماندنی شد.
از ویژگی‌های هنری برجسته رکن‌الدین خسروی، که منتقدان و دیگر بازیگران مطرح تئاتر ایران بر آن تأکید دارند، برقراری ارتباط زنده و خلاق با تماشاگران و به معنای دیگر تربیت نسلی از تماشاگران مشتاق و آگاه به تئاتر بود.
خسروی همچنین به همراه دکتر مهدی فروغ در تأسیس اداره هنرهای دراماتیک و سپس دانشکده هنرهای دراماتیک در تهران شرکت داشت و علاوه بر آن با گروه‌های تئاتر دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف همکاری کرد و نمایشنامه‌هایی از نویسندگان ایرانی چون غلامحسین ساعدی و اکبر رادی را نیز به روی صحنه برد.
این هنرمند از سال ۱۳۷۵ در لندن مستقر شد و با وجود محدودیت‌های فراوان چند نمایشنامه ایرانی و خارجی را در این شهر و دیگر شهرهای اروپا کارگردانی کرد.
دکتر رکن‌الدین خسروی بر اثر بیماری و کهولت سن، سرانجام 26 دی‌ماه در لندن زندگی را وداع گفت.
جعفر والی
مردی که همیشه می‌خندید
جعفر والی متولد ۱۳۱۲ در تهران و فارغ‌التحصیل بازیگری از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران، از اواخر دهه سی فعالیت هنری خود را آغاز کرد. دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه برای «مریم و می تیل» در نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۷۲، کاندیدای بهترین نقش دوم مرد برای «پاداش سکوت» در بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۵ و یازدهمین دوره جشن خانه سینما در کارنامه این هنرمند به چشم می‌خورد. همچنین کارگردانی تله‌تئاترهای «شنل»، «دعوت»، «گرگ‌ها»، «مسافرین» «از پا نیافتاده‌ها»، «بام‌ها و زیر بام‌ها»، «گاو»، «عقل برتر از استعداد»، «ننه انسی»، «عاشق مترسک» «در گوش، سالمم زمزمه کن»، «عروس»، «مترسک‌ها در شب» «عظمت در گلزار»، «خوب نیست، بدشان می‌آید»، «سنگر و خون»، «دیوانه‌ای روی بام» «آهای کی اونجاست»، «روغن نهنگ»، «ترانه شادی»، «ویولن ساز کره‌مونا»، «سکه»، «پست‌خانه» «شکارگاه» «طناب»، «ده و سه دقیقه» ازجمله فعالیت‌های این هنرمند در عرصه تئاتر است.
او در سال‌های اخیر با بازی در دو نمایش«اتاق شماره شش» نوشته خسرو حکیم رابط بر اساس اثری از چخوف و «ویتسک؛ یک داستان ناتمام» نوشته بوشنر هر دو به کارگردانی ناصر حسینی‌مهر روی صحنه رفت.
جعفر والی پس از یک دوره بیماری نیمه شب 18آذر ماه بار دیگر به دلیل عارضه قلبی و اختلالات ریوی در بیمارستان تهران کلینیک بستری شد و چند روز بعد جان به جان آافرین تسلیم کرد. او یکی از افتخارات هنر نمایش بود و با وجود بیماری که داشت باز هم از تئاتر می‌گفت و می‌خندید.
جابر عناصری
پدر تعزیه ایران
جابر عناصری پیشکسوت تعزیه ایران و پژوهشگر نامی این عرصه، در سال ۱۳۲۴ در یک خانواده فرهنگی و مذهبی در محله معمار شهر اردبیل به دنیا آمد. او از کودکی به تعزیه و شبیه‌خوانی علاقه‌مند بود و در بزرگسالی به شکل حرفه‌ای آن را دنبال کرد. عناصری استاد ممتاز دانشگاه‌های تهران بود و در کنار پژوهش‌های فراوان، بیش از 40 کتاب در زمینه فرهنگ ایران به رشته تحریر در آورد. پژوهشگر برجسته تعزیه به‌خاطر فعالیت‌های پژوهشی ارزشمند در عرصه هنر تعزیه و شبیه‌خوانی، لوح ویژه پدر تعزیه دانشگاهی ایران را دریافت کرد. همچنین «شناخت اساطیر ایران بر اساس طومار نقالان»،«شبیه‌خوانی کهن الگوی نمایش‌های ایرانی»، «مردم‌شناسی و روانشناسی هنری»، «عاشق‌ترین عاشقان فرهنگ»، «فرهنگ و پژوهش» و «نسیم خاطرات» از جمله آثار منتشرشده از زنده‌یاد جابر عناصری است.
زنده یاد عناصری پس از خدمات چندین ساله و فعالیت‌های چشمگیر و گسترده در حوزه تعزیه و تحقیق و پژوهش که به‌علت بیماری در یکی از بیمارستان‌های تهران بستری شده بود، پس از تحمل بیماری ۲۹ فروردین مات دار فانی را وداع گفت.
فرید کشن فلاح
هنرمند فعال حوزه هنری و پیشکسوت تئاتر
فرید کشن‌فلاح متولد ۱۳۳۹ کرمانشاه، گریمور پیشکسوت تئاتر و سینما، به تشویق مرحوم حسین قشقایی و برادرش سعید کشن فلاح وارد عرصه هنر شد. او از هنرمندان قدیمی و باسابقه حوزه هنری و از اشخاص بسیار فعالی بود که در زمینه‌های مختلف تئاتر و سینما فعالیت کرد. مرحوم کشن فلاح با فعالیت مستمر خود در حوزه هنری و نیز حضور مؤثر و ماندگار در آثار سینمای دفاع مقدس، تعهد و ارادت خود را به هنر متعهد انقلاب به اثبات رساند؛ اولین فعالیت این مجموعه آماده سازی و اجرای نمایش «توجیه» با حضور هنرمندانی چون جعفر دهقان، فرید کشن فلاح و… بود. او همچنین جزو معدود چهره‌پردازانی بود که به گریم پلاستیک آشنایی داشت و آن را تدریس می‌کرد.
فرید کشن فلاح که مدتی به دلیل عارضه قلبی در کما به سر می برد، ۱۴ اردیبهشت ماه چشم از جهان هستی فرو بست.
ملیحه نیکجومند
مادربزرگ مهربان سریال‌ها
ملیحه نیکجومند زاده ۱۳۱۲ در اصفهان؛ بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون و مادر سوگند رحمانی بازیگر سینما است. او از اواسط دهه ۳۰ فعالیت هنری خود را با نام هنری شیده آغاز کرد. او در کارنامه هنری خود سابقه همکاری با کارگردانان مطرحی همچون بهمن فرمان آرا، یدالله صمدی، علی ژکان، داریوش فرهنگ، جمال شورجه، سیروس الوند، اسماعیل خلج، بیژن بیرنگ، محمدرضا هنرمند و همچنین بازی در آثاری به‌یاد ماندنی مجموعه‌های تلویزیونی همچون «سایه همسایه»، «سربداران»، «بوعلی سینا»، «آشپزباشی» و فیلم های سینمایی «طلسم»، «مردی که زیاد می‌دانست» و … داشته است.
بازی در نمایش‌های «خسیس»، «همسایه‌ها»، «هملت»، «واد نگ»، «علی قلی از فرنگ آمد»، «ربا خوار»، «کلک باز»، «نا نا»، «مرگ پیله ور» و… از فعالیت‌های مهم او در عرصه بازیگری تئاتر به شمار می رود.
نیکجومند سال‌های پایانی عمر خود به دلیل کهولت سن توانایی حضور و ایفای نقش در هیچ پروژه‌ای را پیدا نکرد. او چند روز پیش از مرگش بر اثر زمین‌خوردن دچار ضربه مغزی شد و حافظه خود را از دست دادد. نیکجومند بر اثر این آسیب، ۱۷ تیر ۱۳۹۵ در سن ۸۳ سالگی دارفانی را وداع گفت.
بهمن زرین پور
کارگردان سریال‌های به یاد ماندنی
بهمن زرین‌پور متولد ۱۳۲۰ در کرمانشاه، همسر مینا جعفرزاده بازیگر سینما و تلویزیون بود. او فعالیت خود را به عنوان خبرنگار با رادیو شروع کرد و دو سال در زمینه گزارش نویسی در مطبوعات فعالیت داشت. زرین پور در طول مدتی که در رادیو فعالیت داشت، خودش به عنوان نویسنده، چند داستان شب نوشت و مدت کوتاهی هم در عرصه دوبله فعالیت داشت. او اما از سال ۵۴ فعالیت‌های رادیویی را به کلی کنار گذاشت و به فعالیت در سینما پرداخت. زرین پور اولین فعالیت سینمایی را با بازی و دستیاری کارگردان فیلم «ستارخان» به کارگردانی علی حاتمی آغاز کرد و بعدها به نویسنده‌ای توانا، بازیگری کاربلد و کارگردانی با آثار قابل تعمق و ماندگار از جمله «آوای فاخته» و «عطر گل یاس» تبدیل شد. زرین پور در بیش از ۵۰ فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی به عنوان نویسنده فیلمنامه، بازیگر و کارگردان به فعالیت پرداخت. زرین پور اواخر سال‌های عمر خود بیشتر به فعالیت در زمینه فیلمنامه نویسی می‌پرداخت و آخرین تجربه‌اش در زمینه بازیگری به ایفای نقش در فیلم «حکایت عاشقی» تعلق داشت. او به دلیل بازی متفاوتش در این فیلم، در سی و سومین جشنواره فیلم فجر نامزد نقش مکمل مرد شد.
بهمن زرین پور به دلیل مشکلات ریوی که مدتی از آن رنج می‌برد، 17 تیرماه دار فانی را وداع گفت.
رضا کمال علوی
حرکت‌های ارزشی در راستای تحکیم بخشی حوزه اهل بیت
رضا کمال علوی متولد سال 1336 در مشهد، کارشناس هنرهای نمایشی و دارای مدرک کارشناس هنرهای نمایشی از دانشکده هنرهای دراماتیک و همچنین مدرک درجه 3 هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. او از جمله هنرمندان شهرستان مشهد بود که فعالیت های بسیار مهمی را در راستای تحکیم بخشی تئاتر آن انجام داد.
این هنرمند فقید در سمت‌های مختلفی از جمله مسئول سمعی و بصری هلال‌احمر خراسان، کارشناس هنری نهضت سوادآموزی استان، مسئول تئاتر حوزه هنری خراسان، کارشناس و عضو انجمن هنرهای نمایشی کشور، قائم مقام مرکز تولید تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران، عضو انجمن شورای هماهنگی و سیاستگذاری تئاتر خراسان‌رضوی، رئیس کانون هنرمندان مشهد، قائم مقام کانون هنرمندان خراسان، مدیر عامل کانون هنرمندان خراسان، رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی به فعالیت پرداخته بود.
کمال علوی در زمینه کارگردانی تئاتر نیز در نمایش‌هایی از جمله «باغ آرزوها»، «میراث»، «عاقبت قلم فرسایی»، «مسافران»، «خانه روشنی»، «خودکشی»، «خواستگاری»، «فرشته برف» به فعالیت پرداخته بود و آثار زیادی از این هنرمند فقید در حوزه اهل بیت بر جای مانده و حرکت‌های ارزشی زیادی را بنیان‌گذاری کرد، که از جمله آنها جشنواره تئاتر رضوی است.
این هنرمند پیشکسوت تئاتر که در چند سال اخیر از بیماری قلبی رنج می‌برد، سرانجام 16 مهمر ماه در سن 59 سالگی درگذشت.
سعید کشن فلاح
موسس حوزه هنری
سعید کشن‌فلاح، بازیگر و کارگردان تئاتر، متولد 1336 کرمانشاه و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد تئاتر از دانشگاه تربیت مدرس بود. او عضو هیئت علمی و استاد دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر و بازیگر اهل ایران بود و با همراهی مجید مجیدی، رسول ملاقلی پور، کمال تبریزی و محمدرضا هنرمند تشکیلاتی به اسم حوزه اندیشه و هنر اسلامی را بنیان نهاد. سعید کشن فلاح سال ۸۳ به عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری منصوب شد که یک دوره جشنواره تئاتر کوتاه جوان (دوره چهارم)، 7 دوره جشنواره سراسری تئاتر ماه، یک دوره جشنواره سراسری پانتومیم، یک دوره جشنواره تک و یک دوره مسابقه نمایشنامه‌نویسی سیره پیامبر اعظم(ص) در زمان مدیریت ایشان برگزار شداین مدرس، کارگردان و مدیر تئاتری در پرونده هنری خود کارگردانی نمایش‌های «ﻭﺍﺗﺴﻼﻭ »، « ﻣﺮگ ﺁﻭﺍ »، « ﺣﻜﻢ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ »، « ﺭﻭﺷﻨﺎیی ﺗﻴﺮﻩ »، « بیﺭﻳﺸﻪ« و بازی در نمایش‌های « ﻟﻴﺮﺷﺎﻩ »، « ﺗﻴﺮ ﻏﻴﺐ »، « ﺻﺎﺑﺮﻳﻦ » و « ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭی » را ثبت کرده بود.
او 24 مهر ماه هنگام برگشت از کرمانشاه در مسیر همدان در بیمارستانی در همدان بستری شد و با وجود تلاش پزشکان چشم از جهان فروبست. این هنرمند سالها بود که به بیماری قند ابتلا داشت.
دنیا فنی زاده
مادر کلاه قرمزی
دنیا فنی‌زاده، از هنرمندان عرصه تئاتر عروسکی و عروسک‌گردان عروسک‌های مشهوری نظیر «کلاه‌قرمزی»،«خاله‌قورباغه» و برخی شخصیت‌های «شهر موشها» بود. دنیا فنی‌زاده فرزند زنده‌یاد پرویز فنی‌زاده بازیگر موفق تئاتر، سینما و تلویزیون ایران بود.
فنی‌زاده ضمن همکاری با هنرمندانی همچون رضا فیاضی،کامبوزیا پرتوی، ایرج طهماسب و حمید جبلی، سابقه عروسک‌گردانی در برنامه‌هایی همچون «عطر گلاب»،«گربه آوازه‌خوان»،«نخودی»، «کلاه‌قرمزی»،«بز زنگوله‌پا»،«هادی و هدی»،«خاله‌عنکبوت»،«موش نمکی»،«جینگیل و فینگیل»،«زاغچه کنجکاو» و فیلم‌های سینمای «کلاه‌قرمزی و پسرخاله»،«کلاه‌قرمزی و سروناز»، «کلاه‌قرمزی و بچه‌ننه» و مجموعه نوروزی کلاه‌قرمزی را نیز طی سال‌های 88 تا 94 در کارنامه هنری خود به یادگار گذاشت.این هنرمند که سالها از بیماری سرطان رنج می برد، سرانجام 8 دی‌ماه از دنیا رفت.
خسرو شجاع زاده
پسر محجوب اسدالله خان
خسرو شجاع زاده که اغلب او را با بازی در نقش پسر اسدالله خان در سریال «پدر سالار» به یاد دارند، یکی از بازیگران مهجور ایران بود که در سال‌های اخیر در هیچ پروژه‌ای حضور نیافت. او زاده ۱۳۲۴ در بندر ترکمن، دانش‌آموخته رشته بازیگری از هنرکده هنرهای دراماتیک بود و پیش از انقلاب نیز حضور چشمگیری در عرصه تئاتر داشت. شجاع زاده با فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی وارد سینما شد و مهم‌ترین آثار او «غریبه و مه» ساخته بهرام بیضایی، «آن سوی آتش» ساخته کیانوش عیاری و «دل نمک» ساخته زنده یاد امیر قویدل بود. او همچنین در سریال‌های «هشت بهشت»، «پدر سالار» و «دبیرسان خضرا» به ایفای نقش پرداخت. شجاع زاده در سال‌های آخر عمر خود به دلیل اینکه خارج از تهران زندگی می‌کرد نتوانست در عرصه بازیگری فعال باشد. مرحوم شجاع زاده صبح روز ۲۴ اسفندماه بر اثر سکته مغزی در سن ۷۱ سالگی چشم از جهان فروبست.
منبع:ایران تئاتر
