پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بازرس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مدیرمسئول انتشارات مجد در گزارشی ضمن بیان راهکارهای بهبود وضعیت توزیع در عرصه کتاب گفت: از جایگاه و اهمیت توزیع همین بس که عدم موفقیت در توزیع، بدون شک توقف تولید را در پی خواهد داشت. توزیع کتاب مهم‌ترین دغدغه ناشران است؛ دغدغه‌ای که تا امروز نه‌تنها گریبانگیر ناشران بوده بلکه مدیران دولتی که مسئولیت ساماندهی نشر را برعهده داشتند را نیز مغلوب خود ساخته است. گواه این ادعا، کاسته شدن شمارگان کتاب با وجود افزایش جمعیت مخاطبان بالقوه است.
برای فائق آمدن بر دغدغه توزیع کتاب لازم است مراحل متعددی را طی کنیم:
مرحله اول؛ تحلیل دیدگاه
عنوان کتاب وجه‌مشترک محصولی است که در دستان چهار گروه قرار دارد. گروه نخست، پدیدآورندگانی هستند که اندیشه و هنر خویش را در محصولی به‌نام کتاب می‌دمند؛(نوع نخست). گروه دوم، ناشرانی هستند که با ذوق و اعتبار خویش، انتشار محصول را با عنوان کتاب، برعهده داشته و آن را برای عرضه در بازار آماده می‌سازند؛(نوع دوم). گروه سوم، توزیع‌کنندگان هستند که جمع آن‌ها را باید شامل عمده‌فروش‌ها(پخش‌کننده‌ها) و خرده‌فروش‌ها(کتابفروش‌ها) دانست؛(نوع سوم). و درنهایت کتاب نوع چهارم، کالایی است که توانسته به هر تقدیر خودش را به دست خواننده برساند. نگاه علمی-فرهنگی بر کتاب را باید محدود به نوع اول و دوم آن می‌کردیم و نباید می‌گذاشتیم کتاب نوع سوم این‌چنین گرفتار ندانم‌کاری و بلاتکلیفی شود؛ این موضوع، کلید راهگشای معضل توزیع کتاب است که تاکنون مغفول مانده است.
مرحله دوم؛ تحلیل وضعیت
توزیع هرکالایی مهم‌ترین، اساسی‌ترین و سرنوشت‌سازترین مرحله بعد از تولید آن است. از جایگاه و اهمیت آن همین‌بس که عدم موفقیت در توزیع، بدون شک توقف تولید را در پی خواهد داشت. پس به‌سادگی می‌توان استنباط کرد که تولید و توزیع در عمل هم‌ردیف هم هستند.
شرط اولیه موفقیت هر کالایی، کیفیت و مزیت آن است، کتاب نیز چنین است. کتابی که از جهت محتوا ضعیف باشد، هیچ مزیت دیگری نمی‌تواند موفقیت در فروش آن را تضمین کند. در شرایط موجود نیز کتابی که دارای محتوای مناسب و دارای مزیت باشد، چنانچه عوامل جنبی مانند ظاهر نامناسب یا قیمت نامتعارف و مانند آن به حدی قوی نباشد که مزیت اصلی محتوایی را تحت‌الشعاع قرار دهد، به‌طور معمول از بازار مناسب برخوردار بوده و نه‌تنها انتشار آن برای ناشر، اقتصادی است که جبران زیان‌های کتب دیگر را نیز می‌کند. پس در کتاب نیز مانند کالاهای دیگر، عامل اصلی کیفیت و مزیت، بسیار تعیین‌کننده است و یکی از علل عدم موفقیت فروش کتاب‌های موجود شاید همین باشد.
مرحله سوم؛ ارایه راهکار؛
الف) افزایش ویترین کتاب
هر کالایی برای بهبود وضعیت عرضه‌اش نیازمند افزایش سطح‌تماس با مشتری است. کتاب نیز از این قاعده مستثنی نیست. تعداد اندک کتابفروشی‌ها در کشور حکایت از مشکلات جدی این بخش دارد. به‌نظر می‌رسد برای افزایش ویترین کتاب، مهم‌ترین نقش را دولت دارد. دولت در چند زمینه باید فعالانه حضور داشته باشد؛ تصویب کاربری فرهنگی، معافیت مالیاتی، بیمه و عوارض شهرداری، تخفیف در هزینه‌های خدمات‌شهری مثل پست، آب، برق و مانند آن، اختصاص یارانه به مشتریان، اعطای وام‌های کم‌بهره بلندمدت، تبلیغات در رسانه‌های عمومی، اجرای طرح‌های کتابخوانی در مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات دولتی و… ارائه تسهیلات به‌کتابفروشی‌ها و تاسیس آن باید به‌نحوی باشد که سرمایه‌گذاران در اقصی‌نقاط کشور را به این امر ترغیب و دلگرم کند.
ب) ایجاد بورس کتاب در سطح کشور
متاسفانه ضعف مالی و فقدان رونق در شغل کتابفروشی مانع از خوداتکائی در ایجاد بورس‌های کتاب در مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها شده و برای رسیدن به این هدف باید مدیریت سازنده‌ای ازجانب اتحادیه‌های صنفی و با کمک دولت و شهرداری‌ها اعمال شود. ساخت مجتمع‌های بزرگ فرهنگی که دارای فضا و پارکینگ مناسب و متشکل از کتابفروشی‌های تخصصی در حوزه‌های عمومی، دانشگاهی، کودک‌ونوجوان، آموزشی، هنری و مانند آن، فروشگاه‌های نوشت‌افزار و لوازم‌مهندسی، فروشگاه‌های لوح‌فشرده کتاب، موسیقی و فیلم، گالری‌های هنری، سینما، تئاتر و دیگر فروشگاه‌های علمی، فرهنگی، هنری باشد، علاوه بر تاثیرات فرهنگی، می‌تواند بسیار درآمدزا باشد.
ج) قیمت کتاب
نظام قیمت‌گذاری در کتاب و روش‌تخفیف، به عوامل توزیع و کتابفروشان، دارای اهمیت زیادی است که باید مورد بازنگری قرار گیرد. دو موضوع در نظام قیمت‌گذاری مورد تاکید است: موضوع اول آن‌که قیمت هر نوبت چاپ کتاب ثابت باشد؛ بنابراین نباید کتابی در تهران و شهرستان‌ها چندقیمتی باشد. موضوع دوم، نسبت بین قیمت تمام‌شده و قیمت پشت‌جلد است. حق‌مؤلف، هزینه‌ها، سود ناشر و سود توزیع‌کننده و کتابفروش، هرکدام به‌نسبتی معین در قیمت پشت‌جلد لحاظ می‌شود.
د) دیگر امور مؤثر در توزیع
علاوه بر آنچه در این یادداشت برای بهبود وضعیت توزیع بیان شد، لازم است به موارد دیگری نیز توجه شود:
فروش کتاب و به‌عبارتی نقد شدن کتاب نیازمند زمانی طولانی‌تر از کالاهای دیگر است. بدین‌لحاظ باید در نظام توزیع به مهلت‌های پرداخت توزیع‌کنندگان و کتابفروشان توجه شود. کالایی که تولید شده و برای آحاد جامعه نیز جدید محسوب می‌شود نیازمند تبلیغ و اطلاع‌رسانی درباره مزیت‌ها و کارکرد است. هرکتابی نیز باتوجه به موضوع و محتوایش، جدید محسوب شده و باید برای معرفی‌اش تبلیغات هدفمند صورت گیرد تا مخاطبان به وجودش پی برده و درصدد تهیه آن برآیند. همچنین در این راستا تخفیفات فرهنگی در رسانه ملی و مطبوعات و استفاده از امکانات فضای مجازی تبلیغات را تسهیل کند.
منبع: صبا
