جشن حافظ میراث‌ ماندگار علی معلم

جشن حافظ از سال 1376 و با تکیه بر سلیقه و منش سینمایی علی معلم شکل گرفت. منهای دو سه سالی که مجله دنیای تصویر توقیف بود و به تبع آن جشن سینمایی حافظ هم تعطیل شد در باقی این بیست سال علی معلم با شور و شعفی وصف‌ناپذیر همه ساله این جشن سینمایی را برگزار کرد.

با سلیقه خودش شکل و مدل اهدای جوایز را طراحی کرد، نام و تندیس جشن را انتخاب کرد، هیئت داوران را برگزید و مراسم را آنطور که مدنظرش بود برگزار کرد. سعی کرد جشن سینمایی حافظ گستردگی داشته باشد و صرفاً محدود به یک گونه خاص از آثار سینمایی نباشد.

هر سال که کاندیداهای جشن سینمایی حافظ اعلام می‌شود گستردگی و تنوع خاصی را در کاندیداهای این جشن سینمایی ملاحظه می‌کنیم.مرحوم علی معلم و هیئت داوران جشن سینمایی حافظ سعی کرده و می‌کنند تمام آثار سینمایی اکران شده در طول یک سال را با دقت و ظرافت خاصی بررسی کنند و همه سعی آن‌ها بر این بوده و هست که حتی یک اثر کوچک با اکرانی محدود هم از چشمشان دور نماند.

 شکل اهدای جوایز هم حاصل نگاه خاص و جامع مرحوم علی معلم به مقوله سینما و تلویزیون است. توجه ویژه به آثار تلویزیونی یکی از تصمیم‌های به جا و درست مرحوم علی معلم بود. آثار تلویزیونی و سریال‌های تولید شده در صدا و سیما و نمایش خانگی در هیچ مراسم دیگری مورد ارزیابی کارشناسانه قرار نمی‌گیرند تا عیار و کیفیت آن‌ها مشخص شود.

از این منظر جشن سینمایی حافظ یک فرصت درخشان برای کسانی است که در سریال‌ها و آثار تلویزیونی  مشغول به فعالیت هستند. لیست کاندیداها و نحوه برگزاری جشن سینمایی حافظ به خوبی تفاوت آن را با جشنواره رسمی و دولتی فیلم فجر نشان می‌دهد.

جشنواره فیلم فجر جشنواره‌ای رسمی و دولتی است که بنا بر ملاحظاتی مجبور است کمی محتاط باشد و مراسمش را با احتیاط کامل برگزار کند. این شکل از برگزاری جشنواره فیلم فجر ربطی به گرایش سیاسی دولت‌ها ندارد و طی یک قانون نانوشته هر ساله به همین شکل برگزار می‌شود.

انتخاب محافظه‌کارانه فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه، هیئت داورانی که مصلحت‌گرا هستند و سعی می‌کنند به آثاری جایزه بدهند که جنجال چندانی ایجاد نکند و مراسمی خشک و رسمی که با برگزاری آن هیچ نهادی معترض نشود. این مسائل سال‌هاست که به واقعیت جشنواره فیلم فجر بدل شده است.

اگر به این مسائل با دقت نظر بیشتری نگاه کنیم بیش از گذشته ضرورت برگزاری جشن سینمایی حافظ را درک می‌کنیم. جشن سینمایی حافظ است چون یک مراسم سینمایی سالانه است (همچون اُسکار و گلدن گلاب) گستره انتخاب وسیع‌تری دارد و می‌تواند طیف وسیعی از آثار سینمایی را پوشش دهد.

 از طرف دیگر مراسم حافظ چون جشنی سینمایی است که کاملاً به وسیله بخش خصوصی برگزار می‌شود و مصلحت‌گرایی‌ها هم مانند جشنواره فیلم فجر دست و پایش را نبسته، با شکل و شمایل یک جشن بزرگ سینمایی برگزار می‌شود. این عدم وابستگی به نهادهای دولتی باعث شده جشن حافظ جشنی کاملاً مستقل، متکی به خود، اقتصادی  و جذاب باشد.

 از طرف دیگر روح حاکم بر این جشن سینمایی به علت آن‌که منبعث از افکار مرحوم علی معلم است نگاهی متفاوت به آثار سینمایی ایران دارد. در میان کاندیداهایی که هر ساله از سوی هیئت داوران جشن سینمایی حافظ اعلام می‌شود، طیف وسیعی از آثار سینمایی را مشاهده می‌کنیم.

 هیچ اثری با برچسب‌هایی همچون تجاری، بازاری، مبتذل و… از داوری کنار گذاشته نمی‌شود. در همین لیست امسال مشاهده می‌کنیم که آثاری همچوم سلام بمبئی و دراکولا در چند رشته کاندیدا شده‌اند و در کنار آثاری همچون ماجرای نیمروز و فروشنده مورد ارزیابی یکسانی قرار گرفته‌اند و سعی شده است آن بخش‌هایی از این آثار سینمایی که ارزش داوری دارد مورد توجه قرار گیرد.

 از نکات جالب توجه دیگر درباره جشن سینمایی حافظ این است که بیست سال است بدون وقفه ادامه پیدا کرده. در سینمای ایران سابقه نداشته فعالیتی وابسته به بخش خصوصی آغاز شود و انقدر دوام داشته باشد.

بخش خصوصی به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری چندان به مقوله سرمایه‌گذاری در سینما ورود نمی‌کند یا اگر ورود کند انقدر موانع بر سر راه خود ملاحظه می‌کند که بعد از چند سال از ورود به این حوزه پرخطر پشیمان می‌شود و کار را رها می‌کند و سرمایه را به جای مطمئن‌تری می‌برد تا سود بیشتری عایدش شود. اما جشن سینمایی حافظ یک استثنا است.

بیست سال است که به طور مداوم بدون ذره‌ای کمک گرفتن از دولت‌ها برگزار می‌شود. سرپا ماندن این جشن سینمایی را هم باید به حساب هوشمندی علی معلم گذاشت که با مدیریت قدرتمند و رایزنی‌های مداومش از کیان جشن سینمایی حافظ دفاع کرده است.

اما امسال علی معلم در کنار جشن سینمایی حافظ نیست. سخت است باور کنیم جشن سینمایی حافظ نه همراه با علی معلم که با یاد او برگزار می‌شود. علی معلم با دنیای تصویر و جشن سینمایی حافظ نشان داد می‌شود مستقل بود و از این استقلال به نفع رشد و ارتقا سینمای ایران استفاده کرد. می‌شود اسیر حواشی نشد و سعی کرد به جای دامن زدن به حاشیه‌های نالازم از اصول دفاع کرد و یک سنت حسنه را حفظ کرد.

جشن حافظ درحالی وارد هفده سالگی خود می‌شود که در کنار دنیای تصویر یادگاران اصیل مردی هستند که سعی کرد در سینمای ایران مستقل بماند و از این استقلال به نفع رشد سینمای ایران استفاده نماید. جشن حافظ (با تمام اشکالاتی که ممکن است به آن وارد باشد) از آن جشن‌هایی است که به سینما و تلویزیون ایران هویت می‌بخشد و باعث می‌شود آثار سینمایی و تلویزیونی بیشتری به مخاطبان معرفی شود.

جشن حافظ یکی از مهم‌ترین میراث‌های مرحوم علی معلم در حالی هفده ساله می‌شود که امسال مخلوقش را در کنار خود ندارد. مردی که با نگاه تئوریکش به سینما و درک درستش از سینمای جریان سوم باعث اعتلا سینمای ایران شد. جشن حافظ هم حاصل همین نگاه تئوریک و درک صحیح از مقوله سینماست. جشنی که برای سینما و تلویزیون ایران بسیار لازم است و باعث می‌شود آثار سینمایی بدون در نظر گرفتن مصلحت‌های مرسوم و در یک فضای کاملاً تخصصی مورد ارزیابی قرار بگیرند.