پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، پاسخ به نیازهای اجتماعی با استفاده از ابزارهای اجتماعی را نوآوری اجتماعی می‌گویند
سوءتفاهمی که اغلب در این باره بروز می‌کند وجود این نگرش درباره کارآفرینان اجتماعی است که منفعت مالی برای آنها بی‌اهمیت است. اما کسب سود از این منظر مهم تلقی می‌شود که برای کارآفرین اجتماعی توانایی اتکا به خود و افزایش اعتبار ایده‌اش را در پی دارد. کارآفرین اجتماعی در کنار اشتغال‌زایی، تولید ارزش‌افزوده و ثروت آفرینی، به دنبال اثرگذاری مثبت بر اجتماع و حل مسائل حوزه‌های بهداشت و درمان، کودکان کار، راهنمایی و رانندگی، محیط زیست، ذخایر طبیعی و منابع آبی است.
پاسخ به نیازهای اجتماعی با استفاده از ابزارهای اجتماعی را نوآوری اجتماعی می‌گویند. این پاسخ ساده از دل تجربیات دولت‌ها برای حل معضلات اجتماعی بیرون آمده است؛ وقتی بسیاری از طرح‌ها و رویدادها برای حل مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی که فشارهای بحرانی زیادی را به بازارهای کسب‌وکار و دولت‌ها وارد می‌کرد، دولت‌ها تمرکز خود را بر روی توسعه راه‌حل‌های عملی، مشارکتی و پایدار قرار دادند.
برای این منظور باید زمین اقدام تازه‌ای تأسیس می‌شد؛ زمین بازی باید جایی متفاوت از سه حوزه مرسوم یعنی بخش عمومی (دولت)، بخش خصوصی و بخش مدنی تعریف می‌شد. از این رو نوآوری اجتماعی در فضای مشترکی متشکل از سه حوزه مذکور و در عین حال مستقل از این سه حوزه به وجود آمد.
خصوصیت چنین فضای جدیدی علاوه بر فراغت از محدودیت‌های هر سه حوزه، بهره‌گیری از ظرفیت‌های سه حوزه عمومی، خصوصی و مدنی است. در واقع ظرفیت اقدام نوآوری اجتماعی، برآیندی از ظرفیت‌ها و اقدامات بالقوه سه حوزه کلاسیک عمومی، خصوصی و مدنی است. به همین دلیل در تعاریف نوآوری اجتماعی بر این نکته تاکید می‌شود که حرکت در زمین نوآوری‌های اجتماعی منجر به ارتقاء ظرفیت جامعه برای اقدام و عمل می‌شود.
به بیان دقیق نوآوری‌های اجتماعی، ایده‌هایی هستند که برای پاسخ به نیازهای اجتماعی، روابط یا مشارکت‌های جدیدی ایجاد می‌کنند.
پس از تعریف اصطلاح نوآوری اجتماعی و تبیین مفهومی آن، پیش کشیدن این سؤال طبیعی است که: انباشت چنین ظرفیت بکری در جوامع ملی یا بین‌المللی قرار است به چه چیزی منجر شود؟ به بیان دقیق‌تر نقش نوآوری‌های اجتماعی چیست؟
نقش نوآوری اجتماعی چیست؟
در بخش نخست این یادداشت در تعریف نوآوری اجتماعی توضیح داده شد که نوآوری اجتماعی، ابزاری از جنس باور و فرهنگ است که قصد دارد مسئله‌ای از نیازهای اجتماعی را حل کند. این پاسخ‌جویی در زمینی اتفاق می‌افتد که مشترک میان بخش عمومی، بخش خصوصی و بخش مدنی است. در ادامه این سؤال پیش آمد که تجمع پتانسیلی که از این اشتراک فضا به وجود می‌آید قرار است چه نقشی را ایفا کند؟
به دلیل جایگاه سیال نوآوری اجتماعی میان بخش‌های سه گانه عمومی، خصوصی و مدنی؛ این نوع فعالیت می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت بخش‌های مذکور به راه حل‌های فرا سازمانی یا میان سازمانی دست پیدا کند. در واقع نقش نوآوری اجتماعی این است که از طریق ایجاد و تقویت راه‌های جدید فکر کردن در خصوص روابط و مشارکت، راه‌حل مواجهه با مشکلات جامعه را بهبود بخشد.
نقش نوآوری اجتماعی حمایت از سازمان غیردولتی یا حمایت‌های اقتصادی از کسب‌وکارها نیست؛ بلکه در خصوص نشستن هر سه بخش بر سر یک میز و تعریف و اجرای پروژه‌های استراتژیک، محصولات خاص و فرآیندهای گسترده‌تر است. در واقع نوآوری اجتماعی با تلفیق بخش‌های مختلف یک جامعه به گردش مالی و اشتغال‌زایی در فضایی بین این سه بخش مدد می‌رساند.
چرا به نوآوری اجتماعی نیاز داریم؟
مطالعات جامعه‌شناختی، روان‌شناختی، زمین‌شناختی، مردم شناختی، انسان‌شناختی و غیره به ما نشان می‌دهند ماهیت مشکلات و چالش‌هایی که امروزه انسان با آن مواجه است، متفاوت از آن چیزی است که تا پیش از این وجود داشته است. وقتی ماهیت چالش‌ها و بحران‌ها تفاوت کرده، مواجهه و ترسیم راه حل‌های این مشکلات نیز نمی‌تواند مثل سابق باشد. مصداق‌های این ادعا را می‌توان در چند بخش خلاصه و تشریح کرد:
ناکارآمدی سیاست‌های کلاسیک: ناکارآمدی سیاست‌های کلاسیک دولتی در مواجهه با مشکلاتی همچون تغییرات آب‌وهوایی، بیماری‌های مزمن و همه‌گیر و افزایش نابرابری مشاهده کرد. این در حالی است که نوآوری اجتماعی راه‌حل تازه‌تری را پیشنهاد می‌دهد.
افزایش هزینه‌های آینده: سیاست مناسب در مقابله با کنترل آلودگی، فقر، کاهش ضایعات و غیره؛ پیشگیری است. اما پیشگیری مؤثر به رغم منافع اقتصادی و اجتماعی شفاف در کنار رکود اقتصادی و فشار هزینه‌های اجتماعی بسیار دشوار است. این در حالی است که رویکرد نوآوری اجتماعی، رویکردی پیشگیرانه است.
بحران اقتصادی و پیدایش اقتصاد اجتماعی: با توجه به رشد روزافزون هزینه‌های عمومی و اجتماعی، دیگر تغییرات و اقدامات بهره‌وری مورد قبول نیستند. با این حال بیشتر سرمایه بخش دولتی و خصوصی برای مدل‌های قدیمی و مشتریان منفعل هدر می‌رود. این در حالی است که نوآوری اجتماعی الگوهای جدیدی برای توسعه راه حل‌های جدید اجتماعی در چنته دارد.
این‌ها سه نمونه از زمینه‌های لزوم و ضرورت نیاز امروز ما به نوآوری اجتماعی است. سؤال سوم این یادداشت در این باره است که چنین نیازی قرار است توسط چه کسانی پاسخ داده شود؟
کارآفرینان اجتماعی چه کسانی هستند؟
نقش‌آفرینی در زمین جدیدی که میان بخش عمومی، خصوصی و مدنی وجود دارد، نیاز به خصوصیات روان‌شناختی تازه‌ای دارد. تجمیع این خصوصیات در یک فرد از او «کارآفرین اجتماعی» می‌سازد. از جمله این خصوصیات می‌توان به وجود یک دغدغه اجتماعی در شخص اشاره کرد. از این لحاظ این شخص متمایز از کارآفرینان معمولی است که به دنبال جنبه‌های اقتصادی در پایان کار هستند.
سوءتفاهمی که اغلب در این باره بروز می‌کند وجود این نگرش درباره کارآفرینان اجتماعی است که منفعت مالی برای آنها بی‌اهمیت است. اما کسب سود از این منظر مهم تلقی می‌شود که برای کارآفرین اجتماعی توانایی اتکا به خود و افزایش اعتبار ایده‌اش را در پی دارد. کارآفرین اجتماعی در کنار اشتغال‌زایی، تولید ارزش‌افزوده و ثروت آفرینی، به دنبال اثرگذاری مثبت بر اجتماع و حل مسائل حوزه‌های بهداشت و درمان، کودکان کار، راهنمایی و رانندگی، محیط زیست، ذخایر طبیعی و منابع آبی است.
به طور خلاصه ویژگی‌های یک کارآفرین اجتماعی را می‌توان در زیر خلاصه کرد:
انگیزه‌های اجتماعی: مردم و دیگر نیازهای اساسی در مرکز توجهشان قرار دارد.
هوشمندی اقتصادی: آنها همیشه نگاه متفاوتی به اطراف خود دارند.
تفکر سریع و متناوب: آنها توانایی پیش‌بینی سریع فرصت‌های کسب‌وکار جدید و ایجاد راه‌های جدید انجام کارها را دارند.
شجاعت: آنها می‌توانند تصمیمات سختی بگیرند و بر مشکلات غیرقابل عبور غلبه کنند.
آیا شما هم می‌توانید با شناسایی چالش‌های پیرامون خود و سپس یافتن پاسخ‌های فرا بخشی (عمومی، خصوصی و مدنی) برای آنها، نقش یک کارآفرین اجتماعی ایفا کنید؟
منبع: بردار
