پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، این روزها باید باور کنیم که در جهان بیش از حکومت ها و دولت ها، این رسانه‌ها هستند که بر جوامع مختلف بشری حکومت می‌کنند. یک حکومت پنهان توسط رسانه‌ها شکل گرفته است که بعضاً به انسان‌ها امر می‌کند که چه ببینند، چه بشنوند، چه بپوشند و چگونه بیندیشند. اینجا است که خطر دور شدن از خود و ذات انسانی، انسان را تهدید می‌کند. انسان‌هایی که به واسطه همین موضوع تبدیل به مدرن‌ترین ربات‌‌ها شده‌اند. چه بخواهیم و چه نخواهیم این کابوس تلخ وجود دارد و حالا در راس این هرمِ تسلط بر انسان، سینمای هالیوود توانسته با در نوردیدن مرزهای جغرافیایی به این مهم برسد و ذهن‌های بسیاری را تسخیر کند. این تسخیر کنندگی در ذات سینما است و ای کاش همواره مفاهیم اخلاقی، انسانی و دینی درون‌مایه این آثار را تشکیل می‌داد اما حالا چیز جز منافع شخی به میان نیست.
در عرصه سینما یکی از قدرتمندترین ابزارهای تاثیرگذاری بر انسان انیمیشن‌ها هستند که مرزهای علاقه‌مندی را در تمام گروه‌های سنی درنوردیده است. نزدیک به یک دهه است که سینمای انیمیشن ایران آرام آرام گام برداشته و حالا کمی بزرگتر شده است و می‌تواند در مهمانی‌های خارجی‌ها عرض اندام کند. این مهم مدیون جوانان دلسوز، و خوش فکر سینما است. یکی از این گروه‌های جوان عوامل سازنده انیمیشن‌های سینمایی چون «شاهزاده روم» و «فیلشاه» بوده‌اند. آنها نشان داده‌اند که می‌توانند با مفاهیم انسانی نیز از مرزهای جغرافیایی عبور کنند، تاثیر بگذارند و گامی در جهت کرامت انسانی بردارند.
به همین منظور با حامد جعفری در مقام تهیه‌کننده و هادی محمدیان در مقام کارگردان گفت‌وگویی داشتیم که در پی می‌خوانید.
ـ به نظر شما آیا کیفیت آثار انیمیشن ما که به اکران عمومی در می‌آید تا چه اندازه قابل رقابت با آثار انیمیشن در حوزه بین‌الملل است؟ آیا به نظر خودتان فاصله ما با آنها یک فاصله نوری است؟
محمدیان: نه، به نظرم اصلاً اینطور نیست و آنقدرها هم فاصله نداریم در واقع بگذارید اینطور بگویم به نظر شخصی خودم در واقع اصلاً فاصله‌ای وجود ندارد. زمانی می‌توانیم در مورد این فاصله صحبت کرد که ما ابتدا به ساکن توانایی و دانش انجام ساخت چنین انیمیشن‌هایی را نداشته باشیم بگذارید کمی بیشتر توضیح دهم، کیفیت دو بخش دارد، یک بخشی پتانسیل موجود در عرصه انیمیشن است که بالفعل شده و بخش دیگری بالقوه است که باید شرایط استفاده از آن فراهم شود. اگر نگاهی به هزینه‌ای که انیمیشن شناخته شده در بخش بین‌الملل بیندازیم، متوجه ارقام سرسام‌آوری می‌شوید.
*هالیوودی‌ها اگر می‌توانند با امکانات ما انیمیشنی در این سطح تولید کنند
کمترین هزینه آنها برای یک اثر انیمیشنی برای ما نیز یک رقم عجیب و غریب خواهد بود. فراموش نکنید باید متوجه باشیم هزینه‌ای را که در داخل برای ساخت یک انیمیشن انجام می‌دهیم و همچنین مقایسه با توانمندی‌های موجود می‌فهمیم که واقعاً چه پتانسیل خوبی وجود دارد. و می‌توانم بگویم با این شرایط ما کیفیت‌مان نیز بهتر است در واقع بگذارید اینطور خط و نشان بکشم اگر آنها توانستند با چنین شرایطی یک انیمیشنی در این سطح تولید کنند در آن زمان می‌توانند ما را نقد کنند بعد بیایند هر چه دلشان می‌خواهد بگویند. اگر برای این انیمیشن که ما آن را ساختیم 3 میلیارد تومان هزینه شده است باید این را هم بدانید که کمترین ساخت هزینه انیمیشن در بخش بین‌الملل کمتر از 70 و 80 میلیون دلار نیست، حالا این رقم 3 میلیارد تومان چیزی کمتر از یک میلیون دلار می‌شود.
قطعاً برای کمپانی‌هایی در بخش بین‌الملل به صورت حرفه‌ای انیمیشن تولید می‌کنند چنین کاری غیرممکن به نظر می‌رسد، اما ما تلاش داریم در کشور خودمان با چنین شرایطی بهترین کیفیت در سطح بین‌الملل داشته باشیم. قطعاً در چنین شرایطی ما باید به خودمان ببالیم و بگوییم کیفیت آثار انیمیشنی ما از آنها بهتر است. واقعا فکر کنید آنها 4 هزار نفر را استخدام می‌کنند طی 4 سال کار می‌کنند و در نهایت یک انیمیشن با کیفیت خروجی زحماتشان می‌شود، منکر کیفیت اثر آنها نمی‌شوم اما با اطمینان می‌گویم که آنها کار شاقی هم نمی‌کنند. اگر با این شرایطی که ما داریم موفق به تولید انیمیشن بشوند آن موقع می‌توان گفت شاهکار کرده‌اند. در واقع روی کاغذ اگر به مقایسه برسیم، خب طبعاً به صرف مقایسه این شکلی آنها بهتر هستند.
*1000 پلان بیش از حد استاندارد در فیلشاه داریم/ به دلیل محتوای سالم دست برنده با ماست
واقعاً متخصصینی که در عرصه انیمیشن ایران فعالیت دارند، تنها به دلیل انگیزه و عشق خودشان در این عرصه فعالیت می‌کنند. من پیشنهاد می‌کنم مدیران و مسئولان به سینمای ما این انگیزه را قدر بدانند و حداقل کاری که می‌کنند آن را از بین نبرند بلکه باعث افزایش این انگیزه و انرژی در این افراد شوند. واقعاً با یک اثر بسیار خوب و ویژه هالیوودی به صورت عددی 30 درصد فاصله داریم که با حمایت و شرایط مالی مناسب‌تر می‌توانیم این فاصله را پشت سر بگذاریم. یک اثر انیمیشن استاندارد در سینمای جهان میانگین 1900 پلان دارد اما این رقم در انیمیشن سینمایی «فیلشاه» به بیش از 2600 پلان رسیده است.
*انیمیشن در هالیوود به تکرار افتاده است
بهتر است تا این اندازه ناامیدانه به این فضا نگاه نکنیم چرا که حتی به نظرم در بحث محتوایی ما از آنها جلوتر هستیم. واقعاً در این بخش دست برنده با ماست. نباید از نقد بترسیم و با صراحت باید اعلام کنم تا اگر روند محتوایی انیمیشن‌های هالیوود را مورد بررسی قرار دهیم به راحتی درمی‌یابیم که آنها به تکرار رسیده‌اند. ما قصه‌هایی برای گفتن داریم که هیچ کجای دنیا تا به حال آن را نشنیده‌اند، اما باید به نوع گفتن قصه‌هایمان و شیوه‌ای که برمی‌گزینیم دقت کنیم که این هم یک مقوله سینمایی است و نیاز به تجربه و آزمون و خطا دارد. باید فیلم را همراه مخاطب دید و ذائقه آن را پیدا کرد.
ـ فکر می‌کنید تا چه اندازه انیمیشن سینمایی «فیلشاه» نسبت به اثر قبلی‌تان یعنی «شاهزاده روم» به کیفیت بهتری رسیده است و گام‌هایی را رو به جلو برداشته‌اید؟
محمدیان: همواره سعی کردیم که هیچ وقت قانع نباشیم چرا که رسیدن به کیفیت نقطه پایانی نیست بلکه آغازی است برای بهتر و بهتر شدن.
*هنوز سینمای انیمیشن نداریم
ـ بگذارید کمی سوالم را بهتر مطرح کنم، زمانی هست که وقتی یک اثر سینمایی را مورد بررسی قرار می‌دهیم ابتدا ممکن است بگوییم که یک کارگردان یا تهیه‌کننده تا چه اندازه نسبت به اثر قبلی‌شان پیشرفت داشته‌اند اما حالا می‌خواهم بپرسم که خروجی فعالیت‌های مجموعه شما و گروهتان تا چه اندازه به پیشرفت سینمای انیمیشن به نسبت اثر قبلی‌تان کمک کرده است؟
محمدیان: ابتدا بگذارید بگویم که سینمای انیمیشن کلمه مناسبی برای ما نیست چرا که تا به این لحظه فقط چند فیلم انیمیشن در سینمای ما طی سال‌های مختلف به نمایش درآمده است.واقعاً ما سینمای انیمیشن نداریم چرا که در مجموع یک الی دو مجموعه با تمام سختی‌ها در این عرصه کار می‌کنند و تلاش می‌کنند حالا تصور کنید اگر این‌ها فعالیت نداشته باشند چه اتفاقی برای سینمای انیمیشین می‌افتد آیا باز هم آثاری از این دست تولید می‌شود، اما کیفیت را خود مخاطب باید نظر دهد که تا چه اندازه پیشرفت داشته‌ایم. این نکته را در نظر بگیرید که ما قبل از انیمیشن «شاهزاده روم» خیلی ذهنیت جامع و کاملی نسبت به بازخوردها نداریم.
*انیمیشن «فیلشاه» روی خط استاندارد جهانی
به هر حال ما تلاش کردیم تا زیربنایی را در این عرصه به وجود بیاوریم و خودمان آن را فراهم کردیم نمی‌خواهم به دیگر آثار در واقع نقد کنم اما منظورم بیشتر در حوزه انیمیشن کودک و نوجوان است.ما با «شاهزاده روم» زیربنایی را که مدنظر داشتیم به وجود آوردیم و تلاش شد با مخاطبان با شهرهای مختلف برخورد داشته باشیم تا با سلیقه آنها بیشتر از پیش پی ببریم. به همین منظور به نظرم انیمیشن «فیلشاه» تازه شروع یک کار باکیفیت است؛ قول می‌دهم بعد از اکران «فیلشاه» می‌توانیم بگوییم که سینمای انیمیشن ایران استانداردهایی را در سطح بالای جهانی نگه داشته است. نمی‌خواهم بگویم فیلم قبلی ما اینطور نبود آن هم در زمان خودش از چنین ویژگی برخوردار بود؛ امیدوارم در اکران «فیلشاه» با بازخوردهای خوبی مواجه شویم.
ـ همانطور که می‌دانید انیمیشن بستر مناسبی برای انتقال محتوای مورد نظر و فرهنگ ما ایرانیان است که می‌توانیم آن را با سایر کشورها در میان بگذاریم و تأثیرگذار باشد. چقدر در «شاهزاده روم» توانستید به این مهم برسید؟
جعفری: محتوای انیمیشن «شاهزاده روم» با اینکه درون‌مایه مذهبی داشت اما صرف اکران برای خودمان در داخل کشور ساخته نشد به همین دلیل تلاش کردیم فضای عمومی‌تری را در نظر بگیریم. به همین منظور به این نکته فکر می‌کردیم که اگر این انیمیشن در کشورهای دیگری همچون آلمان به اکران درآمد مخاطبینش احساس دوری نکنند و جذب اثر شوند. باید به این نکته نیز اشاره کنم همانطور که ما به مبانی شرعی خودمان احترام می‌گذاریم و به آن چیزی هم که برای کشورهای دیگر مقدس است احترام بگذاریم تا ابتدا درگیری پیش نیاید و در یک فضای آرام بتوانیم محتوای خودمان را ارائه کنیم.
*پژوهش در مخاطب شناسی با ثبت تصویر از مخاطب کانادایی/ چگونگی انتقال فرهنگ ایرانی اسلامی با انیمیشن
ما تصویرهایی را از مخاطب «شاهزاده روم» در کانادا و انگلیس ضبط کردیم و به این نتیجه رسیدیم که آنها بعد از دیدن نمایش با یک موضوع جدید مواجه هستند، ما داستانی را انتخاب کردیم که به آن، آنچنان که باید، پرداخته نشده بود و این خودش جذابیت به وجود می‌آورد. به هر حال با این ابزار ما می‌توانیم فرهنگ خودمان را به دیگران معرفی کنیم، ما از اتمام اکران «شاهزاده روم» تا آغاز «فیلشاه» تقریباً 9 طول کشید و طی این مدت پژوهش‌ها و تحقیقات گسترده‌ای انجام دادیم و طی این مدت تمام بازخوردها را رصد کردیم و تمام نقدها را نیز جمع‌آوری کردیم؛ در نهایت به یک جمع‌بندی در ارتباط با نقاط ضعف و قوت خود رسیدیم. همه این‌ها بیش از هر چیز به ما کمک کرد تا به هدف اصلی خود که چگونگی انتقال فرهنگمان است، برسیم اگر غیر از این بود که دست به تولید نمی‌زدیم، اما بستر این هدف ما یک فضای سرگرم‌کننده و جذاب باید باشد.
*هیچ فیلمی غیر دینی نیست
محمدیان: حالا که بحث کمی محتوایی شده است، بگذارید به این نکته اشاره کنم که پیش از آن در دوره فیلم‌های دینی رویش مطرح کرده بودم از نگاه من تقریبا تمام فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند دینی هستند، هیچ فیلمی غیردینی نیست، البته با این تعریف که اگر دین را یک روشی برای زندگی کردن در نظر بگیریم. ما در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی خود الگوهایی داریم برای زندگی و روش‌هایی را باور داریم که امتحان خودشان را به لحاظ سلامت پس دادند. حالا ما اگر از این‌ها بتوانیم به درستی استفاده کنیم، یک برگ برنده داریم.
*قهرمان خود را از تاریخ ایرانی اسلامی میابیم
اگر ما بخواهیم مثلاً یک قهرمان را خلق کنیم باید مسیر پیچیده‌ای را طی کنیم اما در فضای فرهنگی ما قهرمانهای واقعی که می‌توانند الگو باشند نیز وجود دارند. ما در واقع یک زرنگی انجام می‌دهیم و تلاش می‌کنیم قهرمانهای خود را از طول تاریخ ایرانی ـ اسلامی خود بیابیم که قبلا امتحانشان را پس دادند و تنها با یک زبان متفاوت به نام انیمیشن تلاش در معرفی آنها داریم. به همین منظور باید دقت کنیم کدام الگوها به واقع شایستگی قهرمان شدن در ذهن کودکان و نوجوانان را دارند.
ـ حالا که بحث الگو شد نباید از این نکته غافل شویم که در سینمای هالیوود همواره برای الگو شدن قهرمان‌هایشان تلاش می‌کنند و از هیچ ابزاری فروگذار نیستند، شما در انیمیشن «شاهزاده روم» چقدر تلاش کردید که قهرمان ماندگار خلق کنید یا حداقل تصاویر کاراکترهای خود را در قالب اسباب‌بازی، عروسک و یا هر چیز دیگری به دست کودکان و نوجوانان برسانید؟
جعفری: دقیقاً یکی از مواردی که برای خودمان تبدیل به دغدغه شده است، همین موضوع است ما در حوزه لوازم‌التحریر ورود پیدا کردیم و حتی عروسک‌های کاراکترهایمان را ساختیم که خیلی در این بخش موفق نبودیم، اما تمام این فعالیت‌ها محدود بوده است و آن هم بحث درآمد است ولی وقتی که روند درآمدزایی کمپانی‌های بزرگ را بررسی می‌کنیم، آنها بیش از 20 درصد سودشان از همین محل تبلیغات و یا ابزارسازی برای کودکان در قالب‌های مختلف تأمین می‌شود. 40 درصد از محل توزیع فیلم‌ها درآمدزایی دارند و همین طور در بخش‌های مختلف دیگر به درآمدهای خوبی می‌رسند. این بخش بسیار مهم است چرا که هم به لحاظ مالی می‌تواند آورده داشته باشد و هم به لحاظ تأثیرگذاری و اشاعه فرهنگ و محتوای خودمان، اما متأسفانه در کشور ما گویا راحت‌تر این است که تولیدکنندگان کاراکترهای خارجی را مهیا کنند. اتفاقاً طی هفته‌های گذشته جلساتی در رابطه با ساخت عروسک‌های «فیلشاه» داشتیم، اما نیاز به سرمایه‌گذاری داریم که فراهم کردن این سرمایه در حال حاضر از توان ما خارج است.
*بسنده کردن به واگذاری کاراکترهای «فیلشاه»
فعلاً به همین که کاراکترمان را واگذار کنیم بسنده می‌کنیم، اما همین هم جای شکرش باقی است چرا که در سال گذشته ما جزء پرفروش‌های کاراکترهای ایرانی ـ اسلامی بودیم و این اتفاق در ارتباط با کاراکترهای خلق شده در «شاهزاده روم» افتاد. در مجموع داشتن سرمایه برای پیشبرد اهداف بسیار مهم است و ما تلاش می‌کنیم ذره ذره به آن برسیم؛ شاید باورش سخت باشد، اما ما تسویه «شاهزاده روم» را که در سال 94، اکران کردیم، همین امسال توانستیم دریافت کنیم و این بدقولی سینمادارها به چرخه تولید و پیشبرد اهداف ما لطمه می‌زند. یک نگاه آماری و انیمیشنی در شرکت دیزنی داشتم که برایش بیش از 140 کاراکتر عروسکی تولید شده بود و اگر خودمان را با آن مقایسه کنیم متوجه طولانی شدن مسیر می‌شویم. آنها کاری می‌کنند که کودک با کاراکتری که قهرمانش آن است زندگی کند. هم در سینما هم در هنگام پوشیدن لباس‌هایشان و در پارک‌ها هنگام خریداری لوازم مورد نیازشان از لوازم‌التحریر و … با آنها مواجه دارند. هم من و هم آقای محمدیان دارای فرزند کوچک هستیم و رفتار آنها را در مواجه با کاراکترهای فیلممان زیر نظر داریم مثلا فرزند خودم که کیف «شاهزاده روم» را دارد، با اینکه با گذشت زمان فرسوده و یا بر اثر نگهداری بد خراب شده است، هنوز نگهش داشته و به آن احساس خوبی دارد.
محمدیان: بگذارید کمی مزاح کنم شاید فرزندان ما می‌خواهند احترام ما را نگه دارند، اما واقعیت این است که سینما با تلویزیون متفاوت است و کودک به لحاظ ذهنی در یک فضای رؤیاگونه و اسرارآمیز روبه‌رو می‌شود.
منبع:یزدهنر
