پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بازی زندگی کودکان است. فرد از بدو تولد تا سنین بالاتر با رویکردهای مختلف با بازی مواجه است و تقریبا بازی زندگی را شکل می‌دهد. با افزایش شناخت نسبت به محیط این بازی‌ها به روندهای جدید زندگی تبدیل می‌شود. ما ممکن است نسبت به ابزاری که کودکان دست می‌گیرند تلقی اسباب‌بازی نداشته باشیم، ولی یک قاشق هم به عنوان ابزار بازی برای بچه‌ها کارکرد دارد. تعریف اسباب‌بازی به صورت حرفه‌ای که در بازار طراحی، تولید و عرضه می‌شود هم مکمل بازی معمول کودکان است. غالبا در طراحی اسباب‌بازی‌های روی مهارت‌های موردنیاز کودکان کار می‌شود. طراحان متناسب با جنسیت و سن کودکان و با استفاده از دانش روان‌شناسی رشد و علوم تربیتی سعی می‌کنند مهارت‌های موردنظرشان را در اسباب‌بازی‌ها بگنجانند. به مرور زمان با افزایش دانش و شناخت ما از کودکان و توسعه فناوری اسباب‌بازی‌ها هم رشد کرده و به سمت فناوری‌های نو رفته‌اند. امروزه اسباب‌بازی‌های فناورانه در جهان در بالاترین سطوح صنعت و بازار مطرح هستند و خیلی از جشنواره‌ها هم یک بخش را به این اسباب‌بازی‌ها اختصاص داده‌اند.
سبک زندگی امروزی ما متاثر از افزایش سرعت تغییرات در زندگی است که زیرساخت‌های فناوری و ابزار مرتبط با آن یکی از مهمترین نقش ها را ایفا می کند. در واقع با تغییراتی که هر روز در فضای فناورانه پیش می‌آید تکنولوژی خودش را به زندگی مردم بیشتر تحمیل کرده است. به همین خاطر مردم سعی می‌کنند خودشان را با این فضا و سرعت تطبیق بدهند. یکی از این تطبیق‌ها استفاده از بازی‌های ویدئویی است. این بازی‌ها نیازی به محیط بزرگی ندارند و در آپارتمان قابل استفاده است. همگام با تکنولوژی کیفیت و تنوع این جنس اسباب‌بازی‌ها بیشتر می‌شود و ذائقه‌های مختلفی را پوشش می‌دهند. به‌همین‌خاطر اقبال به بازی‌های ویدئویی طبیعی است و ما نمی‌توانیم آنها را حذف کنیم. البته این بازی‌ها باید هدف‌مند و متناسب با سن، نیازها و حتی جنسیت کودک باشد. بحث محتوایی آموزشی و فرهنگی هم باید در این بازی‌ها در نظر گرفته شود. البته این ملاحظات در بحث اسباب‌بازی هم هست، اما آفات حوزه‌ی اسباب‌بازی به مراتب کم‌تر است. از طرفی بازی های ویدئویی با تعریف کنسول‌های جدید حرکتی شاخه‌ی جدیدی به این بازی‌ها اضافه کرده‌اند. این اتفاق مهمی است، هر چند نمی‌تواند جای اسباب‌بازی را بگیرد، چرا که تنوع در حیطه‌ی این بازی‌های حسی و حرکتی بسیار کم است.
متاسفانه به دلیل کوچکی محیط‌های زندگی امروزی و شرایطی که آپارتمان نشینی تحمیل می‌کند، والدین اغلب از یک‌جانشینی کودکان‌شان استقبال می کنند. این طرز تلقی اشتباهی است که جبرانش نیاز به آموزش جدی والدین دارد. در واقع باید والدین، معلمان و مربیان را در حیطه‌ی اسباب‌بازی‌های ویدئویی، استفاده از اسباب‌بازی، کارکردهای اسباب‌بازی و ویژگی‌های مناسب اسباب‌بازی آموزش بدهیم. افرادی که سیستم تربیتی و رشد کودکان را فراهم می‌کنند باید نسبت به ویژگی‌ها و کارکردهای اسباب‌بازی آگاه شوند تا در فرآیند تربیتی خودشان هم بیشتر از آن استفاده کنند. عدم توجه به مسائلی از این دست باعث می‌شود کودکان ما دچار ناهنجاری شوند که در سنین بالاتر بیشتر نمایان می‌شود.
حال سوال این‌جا است که برای اصلاح این شرایط از چه راه‌کارهایی می‌توانیم استفاده کنیم. قطعا سیستم آموزشی به عنوان یکی از متولیان اصلی آموزش‌وپرورش کودکان‌ونوجوانان باید تصحیح شود. نهادهای آموزشی باید از اسباب‌بازی‌ها که ابزارهای کمک‌آموزشی تلقی می‌شوند استفاده کند. باید تلاش کنیم تا آموزش‌ها را با روش‌ها و ابزارهای نوین آموزشی منطبق کنیم تا فضای یک‌طرفه‌ی معلم و شاگردی در کلاس‌های درس را دوطرفه و تعاملی کنیم. آموزش‌های غیرمستقیم که یکی از روش‌های آن استفاده از بازی و اسباب‌بازی است در رشد کودک، جذابیت کلاس‌ها، افزایش گیرایی کودکان و کسب مهارت‌های لازم برای زندگی تاثیر جدی دارد. بااین‌وجود بحث والدین را هم نمی‌توانیم فراموش کنیم. اصلی‌ترین، نزدیک‌ترین و همراه‌ترین سیستم تربیتی ما خانواده است. یکی از راه‌کارهای جدی آگاهی‌بخشی به والدین از طریق فضای مجازی است. صدا وسیما هم می‌تواند برای آگاهی والدین برنامه‌های مناسبی تولید کند. حتی اگر می‌خواهیم آموزش‌وپرورش ما از روش‌های نوین استفاده کند، باید این مسئله را با آگاه‌سازی والدین تبدیل به یک مطالبه اجتماعی کنیم. انجمن‌های اولیا و مربیان محفل خیلی مناسبی برای این کار است. همین‌طور کانون پرورش فکری که متولی اصلی بحث اسباب‌بازی و پرورش فکری کودکان است هم می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. آموزش معلمان و مربیان هم در این مسیر نقش ویژه‌ای دارد که از اصلاح کامل سیستم آموزش کم‌هزینه‌تر است. ما به بحث‌های ترویجی مثل همین جشنواره‌ی ملی اسباب‌بازی نیاز داریم. باید بتوانیم جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها را به صورت منطقه‌ای گسترش بدهیم چرا که موجب آگاه‌سازی والدین، مربیان و معلمان می‌شود. این کار در توان یک ارگان نیست و نیاز به کمپین‌های جدی ترویج اسباب‌بازی داریم. متاسفانه اسباب‌بازی در سیستم‌های آموزشی و بین مسئولین جدی گرفته نمی‌شود. همین باعث شده که اسباب‌بازی جزو سرفصل‌های اصلی تربیت کودکان قرار نگیرد، در صورتی که اسباب‌بازی جزو موارد اصلی رشد و تربیت کودکان است. قوانین لازم باید در این حوزه تصویب شود، سیاست‌گذاری شود، بخش خصوصی به جد وارد این حوزه شود و از طراحان، تولیدکنندگان و واردکنندگان حمایت کنیم. تولید ایرانی جای خود دارد، ولی نمی‌توانیم فرزندانمان را از اسباب‌بازی‌های خوب و با کیفیتی که در دنیا تولید می‌شود و منافاتی با فرهنگ ما ندارد، محروم کنیم. کودکان ما این حق را دارند که از بهترین تولیدات روز دنیا استفاده کنند. این‌ها باید به درستی تعریف و سیاست‌گذاری شود و در عمل بصورت علمی مورد ارزیابی قرار گیرد. البته این کارها هم اکنون نیز تا حدودی در حال انجام است. ما نیاز داریم صنعت اسباب‌بازی خودمان را عالمانه با ظرفیت‌های موجود شکل دهیم. برای اینکار باید در چهار حوزه اصلی ایده و طراحی، تولید، توزیع و ترویج ساختارهای لازم صنعت تعریف و سامان داده شود و راه توسعه کسب و کارهای مرتبط با آنها را هموار کنیم. در نهایت این اقدامات باید به گونه‌ای برنامه ریزی شود که خودش را در آموزش، رشد و تربیت کودکان‌ونوجوانان این کشور به خوبی نشان بدهد.
*حامد تأملی؛ پژوهش‌گر، طراح و تولیدکننده‌ی اسباب‌بازی
