اسباب بازی، صنعتی ارزان اما مهجور

به گزارش فناوری فرهنگی، اسباب بازی به رغم فراوانی عرضه و تقاضای آن، در زمره یک صنعت مجزا به شمار نمی رود و دست اندرکاران آن را فقط بخشی از صنایع پایین دستی پتروشیمی می دانند بدون آنکه مزیت های فراوانی که اسباب بازی به دلیل ارزان بودن هزینه تمام شده تولید و اشتغالزایی برای مردم دارد را در نظر داشته باشند.
در واقع تولید اسباب بازی در قالب یک واحد یا کارگاه صنعتی در نظر گرفته نمی شود و رسته صنعتی ویژه ای برای آن پیش بینی نشده است ، شاید همین مساله دست اندرکاران را از مزایا و فرصت های بی شماری که این صنعت می تواند در عرصه اشتغال و ارزش افزوده ایجاد کند؛ غافل کرده است.
به نظر تولیدکنندگان اسباب بازی 80 درصد سهم بازار این کالا در ایران متعلق به محصولات خارجی است، هرچند در سال 1358 واردات اسباب بازی ممنوع شد اما در دهه 70 مجددا واردات از سر گرفته شد و نباید از نظر دور داشت که از همان دهه سهم تولید کنندگان داخلی از صنعت اسباب بازی افزایش یافت و به 20 درصد کنونی رسید.
براساس آمار موجود، متوسط سرمایه گذاری در صنعت اسباب بازی کشور، یک میلیارد و 680 میلیون ریال است که به ازای هر 86 میلیون ریال سرمایه گذاری، یک شغل و در صنایع وابسته به اسباب بازی مانند صنایع الکترونیکی (ترانسها و بردهای الکترونیکی) به ازای هر 16 میلیون ریال، یک فرصت شغلی ایجاد می شود.
آمار مذکور نشان می دهد که اشتغالزایی در صنعت اسباب بازی ارزان است، بویژه آنکه بخشی از این صنعت شامل مونتاژ قطعات پلاستیکی تولید شده همراه با تجهیزات الکترونیکی آن را می توان در خانه به راحتی انجام داد و اشتغال خانگی برای مردم ایجاد کرد.

*فرصت ها و تهدیدها برای صنعت اسباب بازی
یک کارشناس بخش اقتصادی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره مزیت های صنعت اسباب بازی گفت: این صنعت جزو صنایع پایین دستی پتروشیمی محسوب می شود و امکان ساخت ماشین آلات آن براساس توان داخلی وجود دارد.
جواد دریادل افزود: می توان از ظرفیت خالی واحدهای تولیدی مرتبط با صنعت برای تولید اسباب بازی بهره گرفت، ضمن اینکه بازار داخلی و خارجی مناسب برای تولیدات این بخش در کشورهای همسایه مانند عراق وجود دارد.
وی بیان کرد: وجود سابقه و تجربه مدیریتی و نیروی انسانی، عدم وابستگی خارجی در ساخت ماشین آلات، عدم وابستگی خارجی در تامین مواد اولیه (صنایع پایین دستی پتروشیمی)، سرمایه گذاری نسبتا کم، امکان توسعه مشاغل خانگی زیرگروه این صنعت، آلایندگی نسبتا کم، مصرف آب پایین، عدم نیاز به آموزش تخصصی در خطوط مونتاژ و اپراتوری، انعطاف پذیری بالای صنعت، ارزش افزوده بالای تولیدات از نقاط قوت صنعت اسباب بازی است.
مدیر خوشه های صنعتی شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی اظهار کرد: نبود شبکه ارتباطی بین بنگاهی، نبود شرکتهای راهبر (تولید بدون کارخانه)، حمایت ناکافی از طرحها و نوآوری های مرتبط با صنعت اسباب بازی، کمبود قوانین حمایتی ویژه برای صادرات و تولید محصول را می توان از نقاط ضعف صنعت اسباب بازی در شرایط فعلی ذکر کرد.
دریادل اضافه کرد: وجود رقبای خارجی بویژه کشور چین، تک محصولی بودن واحدهای تولیدی و مستهلک شدن فناوری موجود برای تولید اسباب بازی های جدید را می توان از تهدیدات موجود برای صنعت اسباب بازی کشور دانست.
به گزارش ایرنا، سهم خراسان رضوی از صنعت اسباب بازی چندان قابل توجه نیست اما با توجه به تاکید دولت مبنی ایجاد اشتغال، رونق این صنعت و برداشتن موانع تولید می تواند زمینه ساز اشتغال و ارزش افزوده برای استان باشد، از این رو مزیت ها و ضعف های این صنعت در خراسان رضوی در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است.

* وضعیت تولید اسباب بازی در خراسان رضوی
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در این استان واحد صنعتی پتروشیمی فعال نیست و مواد اولیه برای صنایع لاستیکی و پلاستیکی از جنوب و غرب کشور به این استان وارد می شود.
ابراهیم ناصری افزود: برای واحدهای صنعتی پلاستیکی در استان، کد صنعتی جداگانه وجود ندارد. در مجموع 665 واحد صنعتی در زمینه لاستیک و پلاستیک در استان با حجم سرمایه گذاری 646 میلیارد تومان و اشتغالزایی برای 13 هزار و 400 نفر دارای پروانه بهره برداری هستند.
وی بیان کرد: سهم صنعت لاستیک و پلاستیک از سایر صنایع در خراسان رضوی 11.9 درصد از تعداد واحدهای صنعتی، 4.9 درصد از سرمایه گذاری صنعتی و 7 درصد از اشتغال صنعتی استان است.
یک تولیدکننده اسباب بازی در مشهد به خبرنگار ایرنا می گوید: ما در کارگاه خود دستگاه های قالب زنی را در یک فضایی 50 متری با چهار کارگر در اختیار داریم و پس از قالب گیری اسباب بازی، آن را برای مونتاژ به 30 مونتاژکار در خانه ها می سپاریم.
حمید رفاهی افزود: در مورد طرحهای اسباب بازی نیز برخی از آنها ابتکاری و برخی کپی برداری از نمونه های خارجی است.
این تولید کننده ادامه داد: تولید اسباب بازی به دلیل هزینه های سربار افزایش یافته و ادامه کار دیگر توجیه اقتصادی برای ما ندارد.
رفاهی افزود: من و خیلی از همکارانم به این نتیجه رسیده ایم که دستگاه هایمان را به عده ای دیگر بدهیم که اجرتی برای ما کار کنند، حداقل از این طریق دیگر هزینه های سربار مانند مالیات، برق و آب و اجرت کارگر را نمی دهیم.
وی گفت: مواد اولیه برای تولید اسباب بازی در داخل ایران تولید شده و از محصولات پتروشیمی است اما مواد اولیه داخلی گران تر از برخی کشورها مانند چین است.
وی بیان کرد: دستگاه های مخصوص قالب زنی مواد اولیه اسباب بازی در ایران تولید می شود اما به روز نیست، در چین دستگاه های خیلی پیشرفته ای تولید شده که مصرف برق کمتری دارد و ساخت اسباب بازی را آسان تر می کند به طوری که یک دستگاه می تواند کار چهار دستگاه ایرانی را در کارگاه تولید اسباب بازی انجام دهد بدون اینکه نیاز به کارگر یا مصرف برق بالا داشته باشد.
وی اضافه کرد: قبلا در مشهد عده ای دستگاه های قالب زنی خوبی داشتند، اما همه آنان به دلیل هزینه های سربار، کارگاه تولیدی خود را تعطیل کرده و دستگاه ها را از چین وارد می کنند.
رفاهی گفت: به نظر من 90 درصد اسباب بازی هایی که در بازار مشهد به فروش می رسد، تولید کشور چین است، چون اسباب بازی چینی از ایرانی ارزان تر و واردات آن خیلی زیاد است و دیگر جای رقابت برای تولیدات داخلی باقی نمی گذارد.
رئیس انجمن صنایع همگن پلاستیک خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: 350 تولید کننده عضو این انجمن هستند که از این تعداد 300 تولیدکننده غیرفعالند و باقی آنها با 25 تا 50 درصد ظرفیت اسمی خود تولید می کنند.
سیدمجید کاظمی افزود: واردات، گران بودن مواد اولیه، وجود دلال ها و واسطه ها، خودتحریمی، نبود حمایت های کافی از بخش تولید صنعت پلاستیک، استان را دچار مشکل کرده است.
وی بیان کرد: 90 درصد مواد اولیه صنایع پلاستیکی از جمله اسباب بازی که جزو محصولات پتروشیمی است در داخل کشور تولید می شود اما این مواد با واسطه به صورت گران به دست تولیدکننده داخلی می رسد و از سوی دیگر به قیمت پایینی به دیگر کشورها از جمله چین صادر می شود.
وی اظهار کرد: عمده کار صنعت اسباب بازی، قالب سازی است اما هزینه قالب سازی به دلایلی که گفته شد، در کشور گران تمام می شود لذا واردات آن هزینه کمتری دارد.
رئیس انجمن صنایع پلاستیکی خراسان رضوی گفت: با اینکه بهترین دستگاه های قالب زنی برای اسباب بازی در کشور تولید می شد، به دلیل گران شدن هزینه تولید، هم اینک تولیدکنندگان دستگاه ها، خود واردکننده ماشین آلات مذکور از چین شده اند.
کاظمی اضافه کرد: تعرفه پایین واردات برای کالاهای چینی، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات، هزینه بیمه کارگران، گرانی هزینه های جاری تولیدکننده (آب، برق و گاز) و قانون ناصحیح کار در مجموع هزینه تولید اسباب بازی را بالا برده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان پلاستیک مشهد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: واحدهای تولیدی – صنفی محصولات پلاستیکی از جمله اسباب بازی در مشهد کوچک و ضعیف هستند اما می توانند در 50 مترمربع فضا کار یک کارخانه 2 هزار مترمربعی را انجام دهند.
قاسمعلی اسلامی افزود: به رغم کوچک بودن کارگاه های تولید محصولات پلاستیکی، تعرفه ها یا ضریب های مالیاتی و عوارضی آنها با کارخانه های بزرگ برابر است لذا هزینه تولید در آنها بالاست و توان رقابت را از دست داده اند.
وی بیان کرد: با اینکه مواد اولیه صنایع پلاستیکی در داخل کشور تولید می شود، اما به واحدهای کوچکی که دارای پروانه واحد تولیدی- صنفی هستند، مواد اولیه تعلق نمی گیرد که این مهم به دلیل شرایط خاص حاکم بر بورس است.
وی اظهار کرد: واحدهای تولیدی – صنفی صنایع پلاستیکی نمی توانند مواد اولیه خود را از بورس تامین کنند، لذا این مواد را از بازار به صورت آزاد و در قالب مواد دسته دوم یا دسته سوم خریداری می کنند که هم بر هزینه تولید و هم بر کیفیت محصول اثر می گذارد.
اسلامی ادامه داد: 400 واحد عضو این اتحادیه هستند که از این تعداد 150 واحد از امکان تولید اسباب بازی برخوردارند، به این معنا که هیچ واحدی انحصارا تولید اسباب بازی ندارد و تنها در صورت گرفتن سفارش اقدام به تولید کرده و از دستگاه های خود برای تولید محصولات دیگر بهره می گیرد.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان پلاستیک مشهد گفت: فناوری و دستگاه های تولید اسباب بازی در مشهد قدیمی و فرسوده است و این بخش نیاز به نوسازی دارد اما صاحبان واحدها سرمایه ای برای نوسازی صنعت خود ندارند.
وی افزود: تسهیلات رونق تولید برای نوسازی ماشین آلات با بهره 18 درصد و دوره بازپرداخت اندک، برای واحدهای زیرپوشش این اتحادیه گران است و نمی توان از آن استفاده کرد.
اسلامی گفت: اینکه قطعات اسباب بازی پس از تولید در خانه ها توسط کارگران خانگی مونتاژ می شود، در تمام دنیا مرسوم است اما این اتحادیه هیچ مسئولیتی در قبال این کارگاه های خانگی ندارد.

*وضعیت عرضه و بازار اسباب بازی در خراسان رضوی
یکی از صاحبان صنوف و توزیع کنندگان اسباب بازی در مشهد به خبرنگار ایرنا گفت: در بازار مشهد اسباب بازی خارجی بویژه چینی فراوان است و به راحتی توسط دستفروشان و برخی توزیع کنندگانی که مرتبط با صنف صنایع پلاستیکی نیستند، به فروش می رسد.
حمید رفاهی افزود: 80 درصد اسباب بازی هایی که در مغازه ام به فروش می رسانم، ایرانی هستند اما من مالیات و عوارض و هزینه های دیگری نیز می دهم، در مقابل یک کارگر که اسباب بازی خارجی را به قیمت ارزان در بازار می فروشد، هیچ یک از این هزینه ها را نمی پردازد.
وی بیان کرد: متاسفانه نظارت بر فروش اسباب بازی در بازار کم است و این مساله به ضرر صنوفی تمام می شود که به صورت قانونی در این بخش فعالیت دارند.
رئیس اتحادیه صنف سازندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: 260 واحد صنفی در مشهد پروانه تولید فروش اسباب بازی دارند که بیشتر فروش آنها اسباب بازی ایرانی است و در برخی این میزان فروش به 100 درصد می رسد.
رفاهی اظهار کرد: از اسباب بازی هایی که در مغازه های صاحب پروانه در مشهد به فروش می رسد، 80 درصد تولید تهران و 15 درصد تولید مشهد است.
وی افزود: یکی از مشکلات اساسی در بخش فروش اسباب بازی، تداخل صنفی است به این معنا که سوپرمارکت ها، خرازی ها و حتی داروخانه ها نیز اقدام به فروش اسباب بازی می کنند.
وی گفت: هرچند تداخل صنفی را در برخی موارد نمی توان به طور کامل رفع کرد اما تا حدی در برخی اقلام قابل کنترل است.
رئیس اتحادیه صنف سازندگان و فروشندگان پلاستیک مشهد ادامه داد: سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی اقدام به تدوین آیین نامه هایی برای صنوف کرده و 60 درصد کار مربوط به تداخل صنفی ساماندهی شده است.
کارشناس مسئول اداره بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: براساس برآوردهای انجام شده، 90 درصد از اسباب بازی که در بازار استان وجود دارد، خارجی است که برخی در قالب واردات قانونی و برخی به صورت قاچاق است.
مهدی مقدسی افزود: براساس همین برآوردها، از 90 درصد اسباب بازی خارجی در بازار خراسان رضوی، 30 درصد قاچاق است.
وی در مورد تعرفه واردات برای اسباب بازی خارجی گفت: اگر اسباب بازی به صورت قطعه وارد کشور شود، 10 درصد تعرفه گمرکی برای آن در نظر گرفته می شود و اگر اسباب بازی به صورت کامل وارد کشور شود تعرفه گمرکی در نظر گرفته شده برای آن 25 تا 45 درصد است.
کارشناس مسئول اداره بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: برای ساماندهی وضعیت عرضه اسباب بازی در استان، با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اقدام به اجرای طرحی در قالب ارائه کد رهگیری و برچسب شناسایی کالا کرده ایم.
مقدسی اظهار کرد: این طرح شامل 2 مرحله است که در مرحله اول، فروشندگان اسباب بازی در استان دارای کد رهگیری و به نوعی کددار و در سامانه شورای نظارت بر اسباب بازی های کودکان ثبت می شوند که در این راستا تاکنون صنوف اسباب بازی در مشهد کددار شده اند.
وی افزود: در مرحله دوم این طرح، برچسب به همراه کد رهگیری برای همه اسباب بازی ها اعم از وارداتی یا تولید داخلی صادر و بر روی آنها نصب می شود تا بتوان قاچاق را کنترل و عرضه اسباب بازی ها را ساماندهی کرد.
وی گفت: با اجرای کامل این طرح می توان در سطح عرضه اسباب بازی از تولیدکنندگان داخلی حمایت کرد و قاچاق یا فروش خارج از سطح قانونی عرضه را کنترل نمود.

*حمایت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از طرح های داخلی
معاون اداری و مالی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: شورای نظارت بر ساخت، واردات و توزیع اسباب بازی کودکان که آیین نامه آن، مصوب سال 1377 شورای عالی انقلاب فرهنگی است از طرحهای ایرانی برای اسباب بازی حمایت می کند.
فرهاد آقابیگی افزود: ثبت طرح در این شورا بسیار ساده است و قوانین برای بهره گیری از طرحهای داخلی به هیچ وجه پیچیده یا سخت گیرانه نیست.
وی بیان کرد: از آنجا که این شورا به صورت متمرکز در تهران بر سایر نقاط کشور نظارت دارد، آمار موجود در خصوص طرحهای پیشنهادی یا ثبت شده مربوط به طراحان استان از طریق همان شورا قابل پیگیری است.
وی اظهار کرد: وقتی نمونه کاری از طرحهای مربوط به اسباب بازی به شورای نظارت مذکور پست شود، آن طرح در دبیرخانه شورا مورد بررسی قرار می گیرد و نتیجه بررسی به همان آدرس ارسال می شود.
آقابیگی گفت: خوشبختانه بزودی سامانه آنلاین برای ثبت طرحهای مربوط به اسباب بازی راه اندازی می شود تا دیگر نیازی به پست طرح نیز نباشد.
معاون اداری، مالی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی ادامه داد: زمانی که طرحی توسط شورای نظارت بر اسباب بازی کودکان ثبت می شود، یک هولوگرام از طرف این شورا در اختیار طراح قرار می گیرد و یک سری مشوق های دولتی نیز برای به تولید رساندن این طرح به آن فرد داده می شود.
وی اضافه کرد: هم اینک چندین شرکت مشهدی با دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی ها مشغول همکاری بوده و هولوگرام دریافت کرده اند.
وی اظهار کرد: از دیگر اقدامات شورای نظارت بر اسباب بازی ها، ساماندهی بخش فروش است که در این راستا کارگروهی متشکل از نمایندگان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سازمان صنعت و معدن و تجارت، کمیسیون نظارت بر قاچاق کالا و ارز، اتاق اصناف مشهد، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، پلیس مبارزه با قاچاق کالا در استان شکل گرفته است.
آقابیگی گفت: این کارگروه ماهانه تشکیل جلسه داده و ساماندهی وضعیت فروش اسباب بازی را در قالب برگزاری کلاس های آموزشی برای صاحبان اسباب فروشی، فرهنگ سازی از طریق انجام تبلیغات برای خانواده ها و فروشنده ها، صدور کد رهگیری برای اسباب بازی های تولید داخلی و وارداتی دنبال می کند.
وی افزود: قرار است سامانه پیامکی نیز از سوی شورای نظارت راه اندازی شود که پس از ثبت طرح، ضمن صدور کد رهگیری برای فروشندگان و اسباب بازی ها، اطلاعات مربوط به هر اسباب بازی از طریق ارسال پیامک به خریدار داده شود.
وی اظهار کرد: طرح ساماندهی اسباب بازی ها به نوعی موجب حمایت از تولید داخل و کاهش قاچاق اسباب بازی خواهد شد.

منبع:ایرنا