مشکلات اشتغال مهندسان جوان!

دکتر علی جلالی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اینکه کارفرما چه نوع مهندسی را استخدام خواهد کرد و آیا فردی که صرفا تحصیلات دانشگاهی دارد انتخاب می‌شود یا فردی که به رشد و شکوفایی توانایی‌های خود پرداخته است اظهار کرد: طبق استاندارد ایزو ۹۰۰۱ صلاحیت و شایستگی یک فرد به چند عامل بستگی دارد: تحصیلات، آموزش، مهارت و تجربه؛ تمام این موارد قابل اندازه گیری هستند اما مهارت به راحتی قابل اندازه گیری نیست چون بخشی ذاتی است، مثلا فردی دارای تحصیلات دکترای مدیریت است اما آیا مهارت مدیریتی هم دارد؟

وی ادامه داد: در اکثر تخصص‌ها، مهارت و تجربه مهم‌تر است مثلا فردی تحصیلات دانشگاهی ندارد اما یک تکنسین یا مهندس عالی است. متاسفانه در ایران به تحصیلات بیش از حد بها داده شده است و خانواده‌ها راغب هستند که فرزندانشان تحصیلات بالاتری داشته باشند که البته اخیرا بسیاری از خانواده ها متوجه اشتباهشان شده‌اند که باید فرزندانشان مهارت مربوط به رشته خود را بگذرانند مثلا در انگلستان فردی که مدرک دیپلمش را اخذ کرده است به جای ادامه تحصیل و دریافت مدرک لیسانس، دوره‌های آموزشی مربوط به رشته‌اش را می‌گذراند و وارد بازار کار می‌شود.

جلالی درباره اینکه چه آموزش‌هایی برای استخدام مهم تر هستند خاطر نشان کرد: ما افراد تحصیلکرده زیادی داریم اما آیا از آموزش‌های مورد نیاز برخوردار هستند. به هرحال جلوی ضرر را هروقت بگیریم، منفعت است. برای مثال فردی که لیسانسش را از رشته‌های مهندسی اخذ کرده، می‌تواند فوق لیسانسش را از گرایش‌های مدیریتی انتخاب کند یا دوره‌های آموزشی کاربردی را بگذراند زیرا وی از مهارت‌های مدیریتی و  سرپرستی آگاه نیست و اینگونه می‌تواند مهارت‌هایش را تقویت کند. به عنوان مثال فردی که لیسانس مهندسی صنایع، مکانیک، متالورژی و … دارد و به عنوان کارشناس بخش کیفیت فعالیت می‌کند، بهتر است که در دوره‌های یک ساله MBA گرایش مدیریت کیفیت شرکت کند به جای اینکه در مقطع کارشناسی ارشد رشته تحصیلی خود ادامه تحصیل دهد.

این استاد دانشگاه درباره جایگاه علمی و خوب مقالات کشور و جایگاه ضعیفمان در صنعت و کیفیت کالاها تصریح کرد: بنده انکار نمی‌کنم که از نظر علمی در درجه بالایی نیستیم این موضوع فقط جنبه تئوری دارد ولی متاسفانه صنعت ما به دانش در حد فوق دیپلم یا لیسانس نیاز دارد و این دانش در ایران کاربرد ندارد. به عنوان نمونه ما چند سال پیش در یکی از کارخانجات ریخته‌گری ۴۰ درصد ضایعات داشتیم، اساتید دانشگاه‌های کشورمان هم جهت کاهش میزان ضایعات نظرات متفاوتی می‌دادند اما کارساز نبود. درنهایت نقطه عطف تقابل مهارت و تحصیلات بود که نمایانگر این بود که یک مدیر عامل توانست با تجربیاتش ضایعات را به نصف کاهش دهد. نظر این مدیر اینگونه بود که نیروی انسانی سیستم انگیزشی نداشت و عمدا محصولات را خراب می‌کرد. برای این موضوع نیازی به مقاله ISI نیست و مهارت و تجربه مدیریتی مهم است.

او افزود: حال به این مساله می‌پردازیم که مثلا یک شرکت می‌خواهد یک مهندس سرپرست کارگاه استخدام کند، فردی مراجعه می‌کند که بهترین معدل را از بهترین دانشگاه اخذ کرده است و گاهی هم پیش می‌آید که فردی می‌گوید من دکترای رشته مهندسی دارم ولی کارفرما در طی مصاحبه پی می‌برد که مهارت وی ضعیف است و موجب تعجب می‌شود که این فرد چگونه فارغ التحصیل شده است؛ از طرفی دیگر فردی با مدرک دانشگاهی لیسانس با معدل نه چندان بالا جهت مصاحبه مراجعه می‌کند که با توجه به مهارت‌های فردی، سوابق تجربی و آموزشی وی شانس بیشتری برای پذیرش خواهد داشت. در وضعیت کنونی با توجه به انبوه فارغ التحصیلان و تعدد دانشگاه‌ها شرایط به نحوی شده است که کارفرما به سختی می تواند عملیات غربالگری و استخدام را انجام دهد.

با توجه به اینکه کشور ایران پس از روسیه بیشترین میزان فارغ التحصیلان رشته مهندسی را داراست و روز پنجم اسفند ماه روز ملی مهندسی نام گذاری شده، او در توصیه خود به مهندسان جوان علاقه مند به کار آفرینی در حوزه تحصیلات خود متذکر شد: اتفاقا یکی از مشکلاتی که ما در حوزه اشتغال داریم، این است که اکثر مهندسان جوان ما به دنبال آن هستند که جایی به عنوان کارشناس یا کارمند استخدام شوند، در حالی که بسیاری از آن‌ها با استفاده از خلاقیت، هوش و ذکاوت خود می‌توانند موسسات یا شرکت هایی به ویژه دانش بنیان تاسیس کنند که چند نفر دیگر را نیز به استخدام خود در آورند. لازمه این کار کسب تجربه نزد یک مهندس با تجربه ی دیگری است که رابطه بین آن‌ها می‌تواند مثل استاد و شاگردی باشد.

این مدرس بین المللی در حوزه استاندارد ادامه داد: در بعضی از رشته‌های مهندسی برای کارآفرینی شاید به نظر برسد که سرمایه لازم است مثلا یک مهندس متالورژی بیش‌تر به این فکر است که یک کارگاه ریخته‌گری تاسیس کند یا یک مهندس نساجی خواهان راه‌اندازی کارگاه پارچه بافی یا بافندگی لباس است یا یک مهندس عمران می‌خواهد یک شرکت پیمانکاری تاسیس کند، ولی یکی از کارهایی که همین مهندسان می‌توانند انجام دهند کاهش ضایعات یا عارضه‌یابی و افزایش بهره‌وری همین کارگاه‌های تخصصی رشته خود است که لازمه تحقق آن، کار کردن مهندس جوان در شرکت‌های مهندسی با تجربه است.

جلالی ادامه داد: متاسفانه صنعت ما دانشگاهیان را باور ندارد و همین طور اساتید دانشگاه نیز صنعت را قبول ندارند. یک استاد دانشگاه وقتی در دانشگاه برای دانشجویان دکترا تدریس می‌کند، نمی‌تواند از پس دوره‌های آموزشی برای مهندسان با سابقه کار حتی کم برآید. مهندسانی که در صنعت کار کرده‌اند، اساتید دانشگاه را به عنوان یک فرد آکادمیک و علمی می‌پندارند.

وی تصریح کرد: متاسفانه در ایران هزینه‌های اجرایی پایان نامه اکثرا توسط دانشجو پرداخت می‌شود و فقط در قالب یک کتاب صحافی شده جهت بایگانی در کتابخانه مناسب است. اما اگر اساتید با توجه به نیازهای صنعت پروژه‌های تحقیقاتی خود را معرفی کنند، می‌توانند با انگیزه و استعداد زیادی که دانشجویان ما دارند صنعت ایران را متحول کنند. هنوز صنعت ما دانشگاه را به خوبی قبول ندارد.

او همچنین درباره نحوه حمایت دولت هم گفت: اخیرا دولت کار خوبی انجام داده و طرح کارورزی کارشناسان جوان را اجرا کرده است، هرچند که بسیاری از کارفرمایان و کارورزان به دلیل برخی از مشکلات این طرح نمی‌توانند از آن استفاده کنند و پیشنهاد بنده این است که اجازه دهیم همین طرح کارورزی بدون دخالت دولت انجام شود مانند رابطه استاد و شاگردی.

وی در توضیح این مطلب گفت: قبلا فردی که میخواست خیاطی یا مکانیکی یاد بگیرد، به میزان یک سال در کنار یک خیاط یا مکانیک کار آموزی می‌کرد و بدون اینکه حقوقی بگیرد یا بدون مزایا هم آموزش می‌دید و هم یاد می‌گرفت و هم کار می‌کرد؛ اگر همین موضوع را دولت اجازه دهد یک مهندس جوان در یک شرکت مهندسی یا تولیدی مثلا شش ماه یا یک سال در آن واحد کار کند و تجربه و مهارت وی اضافه شود همچنین می‌تواند با اخذ نامه سابقه کار و دوره‌های آموزشی گذرانده شده از کارفرما، توانایی‌هایش را جلوه دهد.

وی در پایان تصریح کرد: در حال حاضر کارفرما زیر بار این موضوع نمی‌رود چون طبق قانون کار، وی باید حتی کارآموز را هم بیمه کند. اگر این قوانین اصلاح شود، حجم عظیمی از افراد تحصیلکرده به ویژه قشر مهندسان جوان مشغول به کار می‌شوند. دانشجویان با شرکت در دوره‌های آموزشی کاربردی و کارآموزی شانس بیشتری برای کار خواهند داشت و روی مهارت های خود بیشتر تمرکز می‌کنند.