پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، گوشی هوشمند به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی‌های ما بدل شده است. گوشی‌ها ما را از خواب بیدار می‌کنند، با استفاده از آن‌ها به پیام‌ها و ایمیل‌ها پاسخ می‌دهیم، همکاران و دوستان از طریق این گجت‌ها با ما تماس می‌گیرند و در نهایت با استفاده از دستیارهای مجازی موجود در آن‌ها کارهای مختلفی را انجام می‌دهیم.
چنین کارهایی به نظر منطقی هستند، زیرا این روزها دل‌مشغولی افراد بیشتر از گذشته شده است و در چنین وضعیتی، تکنولوژی می‌تواند کمک‌حال ما باشد. اما بدن ما این‌گونه فکر نمی‌کند. این نوتیفیکیشن‌ها و هشدارهای همیشگی، هورمون‌های مربوط به استرس را فعال می‌کنند که منجر به افزایش ضربان قلب، فعال شدن غدد عرق و منقبض شدن ماهیچه‌ها می‌شود. چنین واکنش‌هایی معمولا برای مواقع احساس خطر است، نه هنگام دریافت تماس یا پیام از طرف یک همکار. با توجه به این موارد، باید بگوییم بدن ما آمادگی این نوع سبک زندگی را ندارد.
وابستگی بیش‌ازحد به گجت‌ها، تأثیر زیادی روی بدن و مغز ما دارد. در یک نظرسنجی، ۸۹ درصد از دانشجویان اعلام کردند که چندین بار در روز دچار توهم احساس ویبره یا شنیدن زنگ گوشی خود می‌شوند. در یک نظرسنجی دیگر، ۸۶ درصد از افراد گفتند که در طول روز چندین بار حساب‌های شبکه‌های اجتماعی خود را بررسی می‌کنند و این کار منجر به افزایش استرس آن‌ها شده است.
در همین رابطه یکی از متخصصین مغز و اعصاب می‌گوید دریافت دائمی انواع و اقسام نوتیفیکیشن‌ها، کاری می‌کند که مغز ما همواره در یک حالت ترس و استرس دائمی به سر ببرد. این وضعیت، موجب اختلال در کارکرد «قشر جلوی پیشانی» (prefrontal cortex) می‌شود؛ این بخش از مغز با عملکردهای شناختی مهمی سروکار دارد و چنین اختلال مداومی، تقریبا این بخش از مغز را از کار می‌اندازد.
مغز شما نمی‌تواند چند کار را به‌صورت هم‌زمان انجام دهد
مغز بیشتر انسان‌ها از پس انجام کارهای هم‌زمان برنمی‌آید. بر اساس بررسی دانشمندان، حدود ۹۷٫۵ درصد از انسان‌ها این‌گونه هستند و فقط ۲٫۵ درصد از آن‌ها می‌توانند چند کار مختلف را به‌صورت هم‌زمان انجام دهند. چنین افرادی در هنگام رانندگی می‌توانند با گوشی هم صحبت کنند، بدون این‌که چنین کاری تأثیر منفی بر توانایی آن‌ها در کنترل فرمان یا تعویض دنده داشته باشد.
از آنجا که از هر ۵۰ نفر، ۱ نفر چنین قابلیتی را دارد، پس بیشتر ما انسان‌ها به ناچار باید کارها را یک‌به‌یک انجام دهیم. به همین خاطر مثلا زمانی که می‌خواهیم نوتیفیکیشنی را بررسی کنیم، ذهن و عملکرد ما دچار وقفه می‌شود؛ وقفه‌ای که از آن به‌عنوان «بهای جابجایی» (switch cost) یاد می‌شود. شاید هر جابجایی بین اپلیکیشن‌ها تنها چند دهم ثانیه به طول بینجامد، اما در روزگاری که سرعت عمل کارها افزایش پیدا کرده، مجموع این جابجایی‌ها می‌تواند منجر به تلف شدن وقت، پرت شدن حواس کاربر و افزایش احتمال انجام کارهای اشتباه شود. یکی از روانشناس‌هایی که در این زمینه تحقیق کرده می‌گوید حرکت بین این وظایف مختلف می‌تواند تا ۴۰ درصد از اوقات پربازده ما را اشغال کند.
این روانشناس می‌گوید با هر بار جابجایی بین وظایف مختلف، مقداری هورمون کورتیزول که مربوط به استرس است، ترشح می‌شود. این جابجایی مداوم، بخش «قشر جلوی پیشانی» مغز را که مسئول تفکرات منطقی است، غیرفعال می‌کند و میزان ترشح هورمون دوپامین را که ارتباط نزدیکی با انواع اعتیادها دارد، افزایش می‌دهد.
به عبارت دیگر، استرس این موضوع که از پس انجام هم‌زمان کارهای مختلفی برنمی‌آییم، عملکرد مغز ما را دچار اختلال می‌کند و به همین خاطر برای ترشح هورمون دوپامین به دنبال وقفه‌های بیشتری می‌رویم که منجر به دوام این چرخه می‌شود.
استفاده از گوشی هوشمند مغز شما را تنبل‌تر می‌کند
مغز ما از لحاظ پردازش اطلاعات محدودیت دارد و تقریبا در هر ثانیه می‌تواند ۶۰ بیت اطلاعات را پردازش کند. به همین خاطر، با افزایش مشغله‌های کاری، انجام برخی از کارها را به گوشی‌های خود یا دستیارهای دیجیتالی موجود در آن‌ها محول می‌کنیم. اما طبق برخی از شواهد، استفاده‌ی زیاد از گوشی‌ها موجب تنبل‌تر شدن مغز ما می‌شود.
بسیاری از افراد با استفاده از گوشی‌های خود همواره به موتورهای جست‌وجو سر می‌زنند و از این طریق پاسخ سوالات موردنظر خود را پیدا می‌کنند. بر اساس پژوهش‌های انجام شده، وابستگی زیاد به موتورهای جست‌وجو، منجر به کاهش توانایی تفکر تحلیلی می‌شود. علاوه بر این، گوشی‌ها پلتفرم خوبی برای یادگیری نیستند. زیرا طبق تحقیقات صورت گرفته، مغز افرادی که اطلاعات جدید را از طریق گوشی خود می‌خوانند، معمولا از درک عمیق این مطالب درمی‌ماند. این پژوهشگران می‌گویند خواندن اطلاعات از طریق کتاب، منجر به درک عمیق‌تری می‌شود و معمولا مغز را بیشتر درگیر می‌کند.
تعدادی از روانشناسان و محققین علوم کامپیوتر در همین زمینه دست به انجام پژوهشی زده‌اند که نتیجه‌ی آن به تازگی منتشر شده است. بر اساس این پژوهش، هرچقدر افراد وقت بیشتری را صرف گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی کنند، به همان میزان، مغز آن‌ها بیشتر درگیر این موضوع می‌شود. پژوهشگران این تحقیق، انتظار چنین نتیجه‌ای را نداشتند. زیرا معمولا وقتی کاری را به کرات انجام می‌دهیم، مهارت ما در آن زمینه افزایش می‌یابد و میزان درگیری مغز ما هم به همان میزان کاهش پیدا می‌کند. اما پژوهشگران می‌گویند شبکه‌های اجتماعی از چنین الگویی پیروی نمی‌کنند و استفاده از آن‌ها فشار زیادی را بر مغز وارد می‌کند.
آیا استفاده از گوشی در محیط‌های آزاد باید به یک تابو بدل شود؟
علی‌رغم تمام موارد عنوان شده، دانشمندان می‌گویند که استفاده و لذت بردن از اپلیکیشن‌ها به‌خودی‌خود مضر نیست. مضر بودن یا نبودن آن‌ها بستگی به الگوی استفاده ما دارد. به‌عنوان مثال، بررسی مداوم حساب‌های شبکه‌های اجتماعی، ارتباط مستقیمی با افسردگی کاربران دارد. اما قضیه به همین‌جا ختم نمی‌شود. اپلیکیشن‌هایی مانند توییتر و اینستاگرام اعتیادآور هم هستند و به دلیل لذتی که فراهم می‌کنند، کاربر نمی‌تواند از آن‌ها دل بکند و همواره به آن‌ها سر می‌زند.
کاربران اپلیکیشن‌های اعتیادآور، از گرفتن لایک و کامنت لذت می‌برند. این فرایند مشابه قمار است، زیرا کاربران از میزان و زمان این پاداش خبر ندارند و همین غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آن، استفاده از آن‌ها را لذت‌بخش‌تر می‌کند. این تکنیک تنها در شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌شود، بلکه در تمام فضای اینترنت می‌توان اثرات آن را مشاهده کرد.
یکی از روانشناس‌هایی که در مورد این موضوع تحقیق می‌کند، «رابرت لاستیگ» (Robert Lustig) است. او می‌گوید شبکه‌های اجتماعی و تمام این اپلیکیشن‌های اعتیادآور، به‌طور ذاتی زیان‌بار نیستند. اما اگر اختیارمان را به دست آن‌ها بدهیم، این سیستم‌ها می‌توانند مانند مواد مخدر عمل کنند و زیان‌آور شوند. لاستیگ امیدوار است که اعتیاد به گوشی مانند اعتیاد به سیگار به یک نوع تابو بدل شود. او می‌گوید همانطور که مثلا کشیدن سیگار در مکان‌های داخلی ممنوع است، شاید روزی فرا برسد که استفاده از گوشی در محیط‌های باز به یک تابو بدل شود و افراد در چنین محیط‌هایی ناچار به دل کندن از گوشی‌های خود شوند.
