فیلترینگ تلگرام، شایعه یا واقعیت؟

دولت برعهد خود پایبند است

زمزمه احتمال فیلتر از روزهای پایانی سال 96 کلید خورد و در ایام تعطیلات نیز اخبار مرتبط با این موضوع در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد اما ماجرا وقتی رنگ جدی‌تر به خود گرفت که رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از خداحافظی با تلگرام تا پایان فروردین ماه خبر داد.

علاءالدین بروجردی با اعلام این خبر گفت: این تصمیمی است که در بالاترین سطح اتخاذ شده است و به این ترتیب تلگرام جای خود را به یک سامانه مشابه ملی خواهد داد چرا که وقتی تلگرام از مدار خارج شد مردم به یک سامانه ملی روی می‌آورند. وی ادامه داد: این تصمیم اتخاذ شده که تلگرام جای خود را به یک سامانه ملی بدهد و فکر می‌کنم حداکثر تا پایان ماه جاری (فروردین ماه) این اتفاق خواهد افتاد؛ خبری که با واکنش‌های مختلف نمایندگان مردم در خانه ملت مواجه شد.

محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز نسبت به این خبر واکنش نشان داد و در پاسخ به این خبر گفت: دولت برآمده از آرای مردم همواره بر وعده‌های خود و قول‌هایی که به مردم داده است ممارست دارد و در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کند خواسته‌های مردم را عملی کند هر چند در این میان دولت نیازمند همراهی سایر قوا و نهادها نیز هست. وی همچنین در چهارمین جشن ملی پرچم با اشاره به توسعه روزافزون فضای مجازی تصریح کرد: شبکه‌های اجتماعی باعث کم شدن فاصله مسئولان با مردم می‌شود. امروز شاید گرفتاری‌هایی باشد و مسئولان نتوانند به‌دلیل گستردگی جمعیت و تنوع خواسته‌ها بین مردم حضوری مستمر داشته باشند، اما فرصت «شبکه‌های اجتماعی دوسویه» این ظرفیت را ایجاد می‌کند که مسئولان، به میان مردم بروند و بی‌واسطه نظرات آنها را بشنوند.

فیلتر ناگهانی تلگرام مناسب نیست

صرف نظر از اینکه به هر حال وجود شبکه‌های پیام رسان بومی و داخلی یک امر ضروری و لازم برای هر کشوری است، مخالفان مسدودسازی تلگرام همگی با تأکید بر لزوم وجود چنین شبکه‌های اجتماعی بومی، بر این موضوع اتفاق نظر دارند که باید دست مخاطب را باز گذاشت تا خود با توجه به نیازها و میزان توانمندی شبکه پیام رسان، نمونه داخلی یا خارجی را انتخاب کند.

امیرحسین قاضی‌زاده نماینده اصولگرای مجلس یکی از مخالفان فیلتر تلگرام است. وی با اشاره به سخنان بروجردی گفت: فیلتر ناگهانی تلگرام مناسب نیست و ما نباید با مسائل صفر و صدی برخورد کنیم. قاضی‌زاده افزود: قطعاً باید با کانال‌ها و مطالب ضد اخلاقی برخورد جدی شده و آنها را فیلتر کنند نه اینکه کل تلگرام فیلتر شود. عضو هیأت‌رئیسه مجلس ادامه داد: وزارت ارتباطات باید به تقویت زیرساخت‌های فنی  پیام رسان‌های داخلی کمک کرده و پهنای باند مناسب به آنها داده و از نظر منابع مالی و تبلیغات بستر مناسب را فراهم کند و از سوی دیگر نیز با تلگرام مانند سایر کشورها وارد مذاکره شود. وی تأکید کرد: در این بستر یک سری ارتباطات شکل گرفته که فیلترینگ به ضرر خواهد بود اما باید روی مسائلی مانند خشونت و مطالب ضداخلاقی ایستاده و آن بخش را فیلتر کنند.

مصطفی کواکبیان، نماینده مردم تهران نیز در واکنش به خبر مسدودسازی تلگرام گفت: به نظر بنده نباید جلوی اطلاع‌رسانی به مردم را گرفت و من به شخصه موافق فیلترینگ تلگرام نیستم مگر اینکه از نظر امنیت ملی به این قضیه برسیم که برای نظام و کشور مضر است.

سیاست فیلترینگ شکست خورده است

محمود صادقی عضو فراکسیون امید مجلس نیز سیاست فیلترینگ تلگرام را شکست خورده دانست و گفت: در گزارش دبیر شورای فضای مجازی به نمایندگان در جلسه غیرعلنی مجلس حرفی از فیلترینگ تلگرام نبود. وی در خصوص طرح برخی اخبار مبنی بر فیلترینگ تلگرام تا پایان فروردین ماه سال‌ جاری، گفت: در آخرین جلسه غیرعلنی مجلس در سال 96 دبیر شورای عالی فضای مجازی گزارش جامعی را به طورکلی از فضای مجازی، سیرتحولات و پیشرفت‌های گذشته و چشم‌انداز آینده این حوزه به نمایندگان ارائه داد و خوشبختانه این گزارش قابل قبول بود.

صادقی افزود: در این جلسه ابتدا تصور می‌شد که دبیر شورای عالی فضای مجازی به‌دنبال طرح ضرورت فیلترینگ تلگرام است، این درحالی است که ازمباحث مطرح شده، این نتیجه حاصل شد که راه‌حل مواجهه با برخی چالش‌های فضای مجازی اساساً چنین رویکردی نیست؛ بنابراین رویکرد فیلترینگ تلگرام به نوعی مخرب است زیرا فضای مجازی دارای فرصت‌ها و چالش‌هایی است. وی تأکید کرد: با فیلترینگ تلگرام مردم از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند، بنابراین فیلترینگ تلگرام راه حل درستی نبوده و این سیاست‌ها محکوم به شکست است.

نماینده مردم در خانه ملت ادامه داد: اینکه رویکرد انفعالی داشته و با مسدود کردن فضا بخواهیم برخی چالش‌ها را حل کنیم، روشی کاملاً شکست خورده است؛ دردهه 60 و اوایل دهه 70 نیز چنین دیدگاه‌هایی دراستفاده از کامپیوتر، اینترنت و ویدئو وجود داشت، اما مشخص شد که اقدامات سختگیرانه درخصوص استفاده از این امکانات تنها نتیجه معکوس دارد. وی گفت: راه غلبه بر چالش‌های فضای مجازی فیلترینگ نیست، ضمن اینکه بسیاری از مسئولان کشور حداکثر استفاده را از فضای مجازی داشته و در زمانی که حتی دید منفی نسبت به اینترنت داشتند، صدا و سیما جزء نخستین سازمان‌های استفاده‌کننده از آن بود؛ بنابراین مردم زمانی که به استفاده حداکثری مسئولان از فضای مجازی نگاه کرده و از طرف دیگر خبرهای فیلترینگ مطرح می‌شود، قطعاً دچار نوعی تعارض درسیاستگذاری‌ها شده و در ذهنیت مردم نسبت به صداقت مسئولان تردید ایجاد می‌شود.

این نماینده مردم درمجلس دهم، با اشاره به اینکه ایرادها و اشکالاتی نسبت به تلگرام وارد است، گفت: در برخی مقاطع از جمله اعتراض‌های سال گذشته مردم، یکی از کانال‌های تلگرامی خشونت را رواج می‌داد که با سیاست‌های اعلام شده این کانال مغایرت داشت؛ بنابراین این کانال مسدود شد هرچند که کانال مورد نظر با نام دیگری فعالیت می‌کند، بنابراین مسئولان باید شبکه تلگرام را وادار به اجرای سیاست‌های کشورمان کند. وی ادامه داد: ترغیب افراد به استفاده از شبکه سروش رویکرد قابل قبولی نیست؛ این شبکه زیرساخت لازم را نداشته و اعتماد لازم برای استفاده از این شبکه‌ها وجود ندارد. زمان ثبت‌نام در شبکه سروش از فرد اجازه دسترسی به اطلاعات و داده‌های فرد گرفته می‌شود، بنابراین این شبکه نمی‌تواند اعتماد مخاطب را جلب کند.

پافشاری بروجردی بر خبر فیلتر تلگرام

بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی که در صفحه اینستاگرام خود آماج کامنت‌های فراوان کاربران قرار گرفته بود علاوه بر بستن کامنت‌های خود در صفحه شخصی اینستاگرامش باز هم بر موضع خود پافشاری کرد. وی با وجود واکنش نمایندگان و وزیر ارتباطات با بیان اینکه بحث تلگرام مبحث گره خورده با امنیت کشور است و تنها مختص ایران نیست، اظهار داشت: وقتی کشور انگلیس به‌عنوان کشور شاخص غربی در سطح نخست‌وزیری اعلام می‌کند تلگرام بستر تولید تروریست است و کشورهایی چون چین و پاکستان تلگرام را فیلتر می‌کنند نشان دهنده این واقعیت مهم است که تلگرام عملاً با طراحی‌های صورت گرفته و پیچیدگی‌های پشت پرده  تهدید امنیتی و اختصاصی به جمهوری اسلامی است. وی ادامه داد: به‌دلیل تهدید امنیتی تلگرام کشورها آن را فیلتر کردند و از شبکه‌ها و پیام رسان‌های داخلی و ملی خود استفاده می‌کنند، ما هم به‌عنوان کشور شاخص طبیعتاً باید در این جهت فعال باشیم.

بروجردی با اشاره اینکه صاحب تلگرام روسی‌الاصل و یهودی‌زاده است، گفت: ماهیت تلگرام مشخص است و ایران بیشترین کاربر تلگرام را دارد بنابراین باید به موضوع تلگرام با نگاه منافع ملی و امنیت ملی نگریست. وی با بیان اینکه نباید به دشمن اجازه سوءاستفاده از تلگرام داده شود، اظهار داشت: در حوادث ضد امنیتی چندی پیش چنین سوءاستفاده‌ای را شاهد بودیم، با این حال معتقدم باید به ملت در خصوص این تصمیم ملی اطلاع‌رسانی شود و مردم در حفظ امنیت خود و تقویت ساختارهای ملی کمک کنند تا بتوانیم ضمن تقویت ساختار داخلی در ارتباط با کانال‌های اطلاع‌رسانی از سوء‌استفاده دشمن جلوگیری کنیم.

واکنش نمایندگان در توئیتر

با توجه به پافشاری بروجردی بر لزوم فیلتر تلگرام نمایندگان واکنش‌های توئیتری داشتند. به‌عنوان مثال احمد مازنی عضو فراکسیون امید در واکنش به ادعای فیلترینگ تلگرام تا اواخر فروردین ماه توئیت کرد: متن منسوب به رئیس کمیسیون امنیت ملی درباره فیلتر تلگرام مایه وهن مجلس است. موضوع تلگرام بیش از آنکه امنیتی باشد فرهنگی، اجتماعی است. اگر ظرفیت فنی و محتوایی داشته باشیم فیلتر تلگرام راه‌حل نیست. بستن راه‌های ارتباط جمعی مایه وهن جمهوری اسلامی و برای ملت ایران تحقیرآمیز است.

محمدرضا بادامچی نماینده مردم تهران نیز در توئیتر خود نوشت: فیلتر تلگرام به ۲۰۰ هزار شغل آسیب می‌زند و زندگی نیم میلیون نفر را دچار اختلال مالی می‌کند. آقای روحانی برای جلوگیری از فیلترینگ تلگرام مذاکره کند. فیلترینگ راه درست مقابله با نظام سلطه نیست. قبلاً از فیلتر دیگر شبکه‌ها چه نتیجه‌ای گرفته‌ایم که اکنون با فیلتر تلگرام دنبال می‌کنیم.

سیده فاطمه حسینی نیز در توئیتر خود نوشت: تهدید مداوم به فیلتر تلگرام، حتی برای اعمال فشار بر این پیام‌رسان، پیامدی جز اختلال در اطلاع‌رسانی، تعطیلی کسب و کارهای تلگرامی و نارضایتی عمومی ندارد. وزارت ارتباطات باید در سیاست‌های سلبی خود بازنگری و رویه‌ای واحد و مؤثر درباره شبکه‌های اجتماعی اتخاذ کند.

غلامرضا حیدری دیگر نماینده تهران نیز در توئیتر خود در واکنش به ادعایی درباره فیلترینگ تلگرام نوشت: فیلتر تلگرام، توهم پاک کردن صورت مسأله است. نمی‌توان با رویکرد بسته با دنیای علم و تکنولوژی درافتاد. زیان‌های فیلتر تلگرام به مراتب بیش از سود ظاهری آن است. توانمندی خود را باید در استفاده صحیح از تکنولوژی‌های روز دنیا افزایش دهیم نه هراس  از آنها.