پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی،هر کسی در این دنیا دارای یک فلسفه‌ی زندگی است که ممکن است همانند دیگران باشد یا اینکه مفهوم پیچیده‌تری را با خود همراه داشته باشد. چه صاحب مایکروسافت باشید یا اینکه کسب و کار کوچک خود را داشته باشید، باید نیازی را از این جامعه رفع نمایید. این فلسفه‌ی وجودی ممکن است نانوشته بوده یا اینکه مستند و قابل دسترس باشد.
این موضوع را می‌توان به سیستم‌عامل‌ها و نرم‌افزار ها نیز تعمیم داد. برای مثال سیستم عامل ویندوز برای این به وجود آمده که راحتی کاربران را تامین نماید. یعنی اینکه کاربر با استفاده از کامپیوتر کارهای خود را انجام داده و دچار سختی نشود. فلسفه‌ی سیستم عامل اپل نیز خیلی متفاوت از این نیست. فقط اینکه تفاوت رابط کاربری گرافیکی و معماری مک با ویندوز باعث شده تا ساختاری متفاوت داشته باشند.
زمانی که یونیکس در سال ۶۰ میلادی مطرح شد، توسعه دهندگان می‌خواستند تا سیستم عاملی متفاوت از نسخه‌هایی که وجود داشت، بسازند. لینوکس نیز از همین نگرش زاده شد ولی ماهیتی مستقل برای خود پیدا کرد.
مایک گنکارز در کتاب فلسفه‌ی یونیکس و لینوکس خود، می‌گوید:
سردمداران یونیکس ان را با تکیه بر یک مفهوم رادیکال، ساختند. آنها می‌دانستند که کاربران‌شان از همان ابتدا سواد استفاده از کامپیوتر را دارند. کل فلسفه یونیکس بر این موضوع تمرکز دارد که کاربر می‌داند چه چیزی در حال رخ دادن است. لینوکس با همه به انصاف رفتار می‌کند و اجازه می‌دهد تا کاربر از تمامی قدرت خود استفاده کند. سیستم عامل های دیگر نخبه گرا و منحصر به فرد هستند زیرا ساختار خود را پشت یک رابط گرافیکی انعطاف‌ناپذیر پنهان می‌کنند تا فقط خودشان قدرت تغییر آن را داشته باشند.
هزاران نفر در سراسر دنیا از نرم‌افزارهای آزاد استفاده می‌کنند. حتی در برخی از مدارس اروپایی استفاده از توزیع‌های مختلف لینوکس به دانش‌آموزان یاد داده می‌شود. اما بیشتر این افراد از دلایلی که این سیستم به وجود آمده، اطلاعی ندارند. اکثر ما این نرم‌افزار ها را به عنوان متن باز می‌شناسیم و هیچ اطلاعی از مفهوم آزادی که در آن نهفته است، نداریم. فلسفه‌ای که نشان می‌دهد انسان آزاد است تا از هر چیزی در دنیای نرم‌افزار استفاده کند.
زمانی که ما از نرم‌افزار آزاد صحبت می‌کنیم، منظور آزادی‌های اساسی کاربران است که باید به آنها احترام گذاشته شود. آزادی‌هایی که برای اجرای نرم افزار، مطالعه، تغییر و یا حتی انتشار نسخه‌های جدیدی از آن مطرح می‌شود. در واقع مفهوم آزادی در این زمینه، آزادی در استفاده است نه اینکه پولی برای آن پرداخت نشود.
آزادی که بیان می‌شود مفهومی اساسی و حیاتی برای کاربران و جوامع است. دنیای ما هر روز بیشتر از قبل به سمت دیجیتالی شدن سوق می‌یابد و همین است که اهمیت این نوع از آزادی را بیشتر از قبل کرده است. در دنیایی که پر از صدا، تصویر و کلمات دیجیتالی است، نرم‌افزار آزاد هر روز مهم‌تر می‌شود زیرا باید آزادی را برای عموم تامین کند.
اصطلاح free software به دو صورت معنی می‌شود. یکی نرم‌افزارهایی که بدون پرداخت هزینه می‌توان ارآن ها استفاده کرد و معنای دیگری که به آزادی های کاربر در استفاده از نرم‌افزار اشاره دارد. برای همین است که بزرگان جنبش نرم‌افزار آزاد همیشه به دنبال یک واژه‌ی دیگر برای نشان دادن این حق هستند. واژه ای که معنای دو پهلو نداشته باشد.
به هر حال، واضح‌ترین معنی که برای نرم‌افزار متن باز بیان می‌شود این است که کاربر می‌تواند به کد آن دسترسی داشته باشد. این معنایی است که اغلب کاربران می‌دانند ولی بسیار ضعیف‌تر از مفهومی است که نرم‌افزار متن‌باز بیان می‌کند.
ریچارد استالمن می‌گوید:
عدم وجود یک توضیح کوتاه و کارامد در مورد متن باز باعث سردرگمی کاربران شده است.
با گذشت چندین سال از راه‌اندازی این پلت فرم، افرادی هستند که به اهمیت و فلسفه‌ی متن باز پی نبرده‌اند. صاحبان شرکت‌های بزرگی مثل TIBCO از متن باز به عنوان طلای احمقانه یاد می‌کنند و معتقدند سودی برای کاربران نخواهد داشت.
فلسفه‌ی وجودی آزادی نرم افزار به این معنی است که کاربران می‌توانند نرم‌افزارها را به هر شکلی که می‌خواهند توسعه دهند، به سورس کد برنامه‌ها دسترسی داشته و تغییرات مورد نظر خود را اعمال کنند.
اگر دقت کنید در این تعریف هیچ اشاره‌ای به هزینه نشده است. بنابراین اگر برای فروش یک نرم‌افزار متن باز از شما هزینه در خواست شد، تعجب نکنید. طبق اصلی که در متن باز بیان شده است، کدهای منبع همیشه در دسترس هستند اما به معنی این نیست که برنامه‌های همراه این پلت فرم ها نیز رایگان خواهند بود. شرکت‌های بزرگی وجود دارند که از طریق متن باز درآمد کسب می‌کنند. این در آمد اغلب از طریق پشتیبانی و ارائه‌ی امکانات اضافی به کاربران حاصل می‌شود. البته نسخه‌ی رایگان برنامه‌ها نیز در اختیار کاربران قرار می‌گیرد که امکانات کمتری نسبت به نسخه‌ی تجاری دارد.
تصور عموم بر این است که برای نرم‌افزار متن باز نباید هیچ هزینه ای پرداخت کرد. این تعبیر اشتباهی است که از تعریف متن باز و نرم افزار آزاد گرفته شده است. این مشکل در کشورهایی مثل ایران که هنوز متن باز جایگاه خود را پیدا نکرده است، شرکت‌های فعال در این زمینه را آزار می‌دهد.
البته برعکس این موضوع هم مطرح می‌شود. راه‌حل های لینوکسی اغلب کم هزینه تر از راه حل های نرم‌افزاری دیگر است و همین باعث می‌شود تا مردم به آن اعتماد نکند. در واقع پول زیاد حس امنیت و اعتماد را به کاربر می‌دهد.
استالمن می‌گوید:
مشکل نرم‌افزار اختصاصی این است که یک توسعه‌دهنده خاص آن را توسعه می‌دهد. می‌توان گفت هر برنامه‌ی غیر آزاد برای خود رییسی دارد که مشخص می‌کند هدف از برنامه چه چیزی باشد. وجود این ریییس آزادی را از ما می‌گیرد. نرم‌افزار آزاد باعث می‌شود تا رییس نداشته باشید و در راستای اهداف او گام برندارید. در واقع شما خودتان آزادید تا تصمیم بگیرید.
آزادی که متن باز بیان می‌کند به این معنی است که افراد مختارند هرکاری را که تمایل دارند، انجام دهند. در این فلسفه این آزادی تا جایی ادامه دارد که آزادی دیگران را نقض نکند.
اما متاسفانه در تعاریفی که برای متن باز ارائه می‌شود، مفهوم آزادی نادیده گرفته می‌شود. افرادی که درگیر متن باز هستند، زیاد در مورد آزادی کاربر صحبت نمی‌کنند. حتی افرادی هستند که بسته‌های اختصاصی را به سیستم آزاد اضافه می‌کنند و آن را به عنوان یک مزیت رقابتی به مشتری تحویل می‌دهند. در صورتیکه این کار گامی به سوی نقض آزادی است.
محصولات شرکت مایکروسافت ، اپل و دیگر شرکت‌های دیجیتالی عموما منبع بسته هستند. در دسترس نبودن کد منبع آن ها باعث می‌شود تا هیچ کاربری نتواند مشکل های نرم‌افزاری خود را حل نماید. این یعنی اگر مشکلی در نرم‌افزارهای شرکت های مشابه بروز کند، مدت زمان زیادی طول خواهد کشید تا رفع شود.
می‌توان موضوع را از جنبه‌ی دیگری نیز بررسی کرد. معمولا مشکل یک سیستم عامل زمانی بر طرف می‌شود که تعداد زیادی از کاربران را تحت تاثیر قرار دهد و این یعنی نادیده گرفته شدن حقوق اقلیت کاربران. اما در متن باز هر کاربر می‌تواند مشکل سیستم را رفع نماید.
لینوس توروالدز :
مفهوم متن باز به افراد اجازه می‌دهد تا با علاقه کار کنند و همیشه سعی کنند تا بهترین کارها را ارائه دهند و این یعنی تلاش بیشتر برای رسیدن به بهترین‌ها.
این روزها حتی مایکروسافت و گوگل نیز به سمت متن باز کشیده شده‌اند و سعی دارند تا در این بازار سرمایه گذاری کنند. آینده‌ی روشن متن باز و اهدافی که پیش رو دارد، باعث شده تا شاهد پروژه‌های متن بازی مثل فایرفاکس و اندروید باشیم.
منبع: زمانا
