فرش ایران پیچیده ترین و کاربرترین صنایع دستی جهان

روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز درگزارشی می‌نویسد: آنچه در دامن دشت‌های سبز بی پایان استان فارس واقع در منطقه مرکزی ایران بافته می‌شود یعنی فرش دستباف عشایری ایران، مادر همه فرش هاست و در زمره بهترین فرش‌های جهان قرار دارد.

روند بافت این فرش بی مانند با چریدن نزدیک یک میلیون و 600 هزار گوسفند قبایل قشقایی و بختیاری آغاز می شود که پشم محکم و تار بلندی دارند و مناسب ترین نخ برای بافت فرش است.
زنانی که در کار تولید این نخ هستند، پشم را با انگشتان خود تاب می دهند و به نخ تبدیل می کنند. سپس رشته های نخ تولید شده با استفاده از عناصری مانند پوست انار برای رنگ قرمز تند یا برگ انگور برای فام سبز، رنگ می شود.

رشته‌های نخ پس از روزها جوشیدن روی آتشی که از سوختن چوب برپا شده است، با باد خنکی خشک می شود که بعدازظهرها از سوی شمال می وزد.

پس از این مرحله بافتن آغاز می شود. بافندگان که بیشتر آنان زن هستند، با صرف چند ماه تا یک سال، روی دار قالی خم می شوند، هزاران رشته نخ را می کشند و گره می زنند.

وقتی بافت فرش به پایان رسید، آن را می بْرند، می شویند و در فضای باز با نور خورشید خشک می کنند.

«حمید ذوالانوری» یکی از بزرگ ترین بازرگانان فرش ایران، کارگاهی با 16 دیگ بزرگ در مکانی خنک ساخته است که در آنجا، مردان در یک روز بهاری با لباس های کار آبی با چوبدستی های بزرگ مشغول هم زدن نخ های رنگی داخل دیگ های جوشان هستند.

وقتی آب رنگی داخل دیگ ها قل قل می کند، شبیه آتشفشان به نظر می رسد. هوا بوی گوسفند می دهد.

اتاقی انباشته از برگ گیاهان مختلف است؛ اوکالیپتوس، نیلوفر، کلم بنفش، زردچوبه، پوسته بلوط و زاج سفید که هریک سازنده رنگ های مشخص است.

ذوالانوری می گوید: فرش های این منطقه به طور کامل ارگانیک است و هیچ ماشینی نیز در تولید آن دخالت ندارد.

فرش ایرانی منظره‌ای به جاودانگی زنانی است که پشت دار قالی می نشینند و فرش می بافند، پروسه ای که می تواند یک سال طول بکشد.

ذوالانوری می گوید: بافت فرش با دست، کاری بسیار زمانبر اما عاشقانه است.

با این همه به گفته ذوالانوری، یک فرش 6 در 9 فوتی دستباف در شیراز، بسته به طرح و کیفیت آن حدود 400 دلار می ارزد.

پروفسور «هاشم صدق آمیز» از مسئولان محلی در زمینه فرش در حالی که در حیاط سرسبز خانه مرمت شده عهد قاجار خود در شیراز نشسته است، می گوید: مهاجمان، سیاستمداران و دشمنان ایران قرن ها نشان خود را روی فرش ما زدند.

وی می افزاید: آنان تغییراتی را پی ریختند و استفاده از محصولات شیمیایی را برای رنگ کردن نخ ها آغاز کردند. در سال های اخیر نیز تجارت این هنر نفیس تحریم شد. همه اینها به فرش دستباف ایران ضربه زد اما نتوانست آن را از بین ببرد.

«محمدعلی دیده روشن» تاجر فرش، نیز می گوید: تحریم ها بسیار دشوار و دستکم برای من غیر قابل توضیح بودند.

وی می پرسد: فرش چه ارتباطی به برنامه هسته ای داشت؟

«مرتضی طالبی» رئیس انجمن بازار شیراز، نیز می گوید: ما اکنون نزدیک 10 درصد آنچه بیش از 10 سال پیش می فروختیم، می فروشیم.

مهاجرت عشایر و مشکلات آنان و قدرت خرید پایین مردم، به بازار فرش دستباف ایرانی آسیب زده و در این میان،‌ فرش های چینی و هندی بازار محصول دستباف ایرانی را در چند سال گذشته- به دلیل اعمال تحریم ها- گرفته است.

پس از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از سوی ایران و گروه 1+5 در ژانویه 2016 (دی 1394)، آمریکا تحریم 6 ساله تجارت فرش ایران را لغو کرد.

با این همه «حبیب بیات» یک تاجر دیگر فرش ایران که تا اندازه ای غمزده به نظر می رسد، می گوید: تراکنش های مالی هنوز هم مساله است، حتی اگر گردشگران خارجی به ایران بیایند، باز نمی توانند فرش بخرند؛ زیرا امکان پرداخت وجود ندارد، مگر اینکه با خود پول نقد بیاورند.

حمید کارگر رییس مرکز ملی فرش ایران چندی پیش گفته بود، پس از توافق وین و رفع تحریم ها شاهد زمینه سازی حضور مجدد فرش ایران در بازار آمریکا هستیم.

وی گفته بود، مشکل پنج ساله اخیر صنعت فرش ایران بسته شدن راه صادرات این کالای باارزش به آمریکا بوده است اما پس از توافق وین و رفع تحریم ها، تحریم اعمال شده صادرات فرش دستباف ایران به آمریکا برطرف شد و شاهد حضور مجدد فرش ایران در بازار آمریکا خواهیم بود.

کارگر خاطر نشان کرده بود، گرچه تحریم ها رفع و درهای بازار آمریکا به سمت فرش ایران باز شد اما در پنج سالی که در این کشور حضور نداشتیم رقیبان ما چون هند و پاکستان حضور قدرتمندی در آمریکا داشته اند و تا اندازه ای سلیقه ها تغییر یافته است.

رییس مرکز ملی فرش ایران همچنین از تلاش و زمینه سازی برای حضور دایمی و قدرتمند در بازار آمریکا خبر داده بود.

یکی از مشکلاتی که برای توسعه سرمایه گذاری و جذب گردشگران خارجی در کشور در شرایط کنونی وجود دارد، نبود امکان استفاده از کارت های اعتباری بین‌المللی در کشورمان است.