بهبود اقتصاد روستا با توسعه گردشگری

در این گفت وگو که در شماره شنبه 12 تیر 1395 هجری خورشیدی با بابک مغازه ای و مجتبی جوادیه منتشر شد، می خوانیم: گردشگری روستایی نوعی از گردشگری است که در آن بعد مکان اهمیت بسیاری دارد. در این نوع گردشگری مردم شهرها و مناطق مدرن و پیشرفته به روستاها سفر می‌کنند تا با فرهنگ، آداب و رسوم و زندگی بومی روستاییان آشنا شوند.

در گردشگری روستایی، مسافران با مصرف غذاهای سنتی روستایی، اقامت در خانه‌های روستایی و استفاده از محصولات این مناطق می‌توانند نوع جدیدی از زندگی را تجربه کنند. این نوع گردشگری اکنون در ایران در حال توسعه است. گردشگری روستایی اگرچه در حوزه گردشگران داخلی تنها 12 درصد و در حوزه گردشگران خارجی 2درصد از سهم گردشگری کشور را به خود اختصاص داده اما به عقیده کارشناسان می‌توان به رشد آن امیدوار بود.

گردشگری روستایی موجب ایجاد مشاغل نوینی برای روستاییان می‌شود و از مهاجرت آنها جلوگیری می‌کند اما نباید به‌عنوان شغل جایگزین در نظر گرفته شود و باید مشاغل روستایی نیز حفظ شوند. گردشگری کشاورزی نیز در دل گردشگری روستایی جای دارد و اکنون مورد استقبال بسیاری از گردشگران قرار گرفته است.

**جلوگیری از مهاجرت روستاییان

به عقیده کارشناسان گردشگری روستایی نباید تبدیل به معیشت جایگزین روستاییان شود اما می‌تواند انگیزه‌ای برای اقامت در روستا و مهاجرت نکردن آنها شود.

بابک مغازه‌ای، کارشناس صنعت گردشگری به صمت می‌گوید: در دانش گردشگری انواع مختلفی از گردشگری وجود دارند که از دلایل افراد مختلف برای سفر کردن به شمار می‌روند. هنگامی که افراد برای دیدن اماکن تاریخی به سفر می‌پردازند در حوزه گردشگری تاریخی و زمانی که به منظور بازدید از اماکن مذهبی سفر می‌کنند در حوزه گردشگری مذهبی جای می‌گیرد.

او می‌افزاید: دلایل سفر کردن به‌طور معمول بر موضوع خاصی تکیه دارد؛به طوری که گردشگری تاریخی بر عقاید، افکار و دیدگاه‌های اشخاص تاکید دارد. گردشگری ورزشی، تجاری یا علمی بر یک فعالیت خاص تاکید دارد و برخی از حوزه‌های گردشگری روی مکان‌ها تاکید بیشتری دارند که گردشگری روستایی نیز در این حوزه قرار می‌گیرد.

مغازه‌ای عنوان می‌کند: در گردشگری روستایی ضمن اینکه به یک فرهنگ و آیین توجه می‌شود سفر در مکان خاص و محیط روستا رخ می‌دهد. در این نوع گردشگری مردم تلاش می‌کنند به مناطق روستایی، فولکلور و بومی سفر کنند تا از فضای آنجا لذت برده و با سبک جدیدی از زندگی آشنا شوند.

او در ادامه می‌گوید: گردشگران با سفر به روستاها سبک متفاوتی از زندگی در خانه‌ها و فضاهای کوچکتر و محدودتر را تجربه می‌کنند. ایران به‌دلیل تنوع قومی و محیطی می‌تواند از جمله کشورهایی باشد که به طور گسترده‌ای از گردشگری روستایی بهره‌مند می‌شوند.

این کارشناس گردشگری روستایی درباره ظرفیت‌های گردشگری روستایی در کشور اظهار می‌کند: معماری، تاریخ، فرهنگ، سبک زندگی، آیین‌ها، پوشش‌ها، غذاها و بازی‌های بسیار متنوعی در گردشگری روستایی مورد توجه قرار می‌گیرند. نوعی دیگر از حوزه‌های گردشگری که گردشگری کشاورزی است را نیز در روستاها می‌توان یافت چراکه بسیاری از زمینه‌های گردشگری کشاورزی در روستاها وجود دارند. او اضافه می‌کند: گردشگری کشاورزی نوعی گردشگری است که گردشگران مدتی در منطقه‌ای که در آن فعالیت کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته وجود دارد اقامت کرده و در حوزه کشاورزی فعالیت می‌کنند. در توسعه گردشگری روستایی باید این نکته را هم در نظر گرفت که گردشگری روستایی نباید معیشت جایگزین شود و تمام مردم روستا روی گردشگری تمرکز کنند. مغازه‌ای تصریح می‌کند: باید عنصر تولید، کشاورزی، دامپروری، صنایع‌دستی و فرهنگ بومی و محلی را در روستا حفظ و گردشگری آنها را تکمیل کنیم.

به گفته او گردشگری روستایی می‌تواند از مهاجرت روستاییان جلوگیری کند، چراکه می‌تواند اقتصاد و معیشت روستا را بهبود بخشیده و روحیه خودباوری را در میان روستاییان افزایش دهد. همچنین به عقیده مغازه‌ای این امر می‌تواند انگیزه‌ای باشد تا جوانان روستایی در روستا باقی بمانند و افرادی که توان کمتری در مشاغل روستایی مانند کشاورزی و دامپروری دارند می‌توانند در صنعت گردشگری فعالیت کنند و این همه به شرطی است که ما منابع زیست‌محیطی و طبیعی را در روستاها حفظ کنیم. اگر عنصر و فرهنگ روستا و زندگی روستایی را از گردشگری روستایی خارج کنید دیگر جاذبه‌ای در آن باقی نمی‌ماند.

**توسعه مشاغل روستایی

گردشگری روستایی می‌تواند مشاغلی مانند راهنمای بومی، آشپز غذاهای محلی و مکان‌های اقامتی روستایی ایجاد کرده و موجب رشد مشاغلی مانند تولید محصولات لبنی، محصولات باغی و کشاورزی شود. مجتبی جوادیه، یک کارشناس دیگر صنعت گردشگری به صمت می‌گوید: گردشگری روستایی شامل دو بخش گردشگری داخلی و خارجی می‌شود. در گردشگری خارجی 2درصد از صنعت گردشگری را گردشگری روستایی به خود اختصاص داده است. او می‌افزاید: در گردشگری داخلی بیش از 12درصد از گردشگری کل کشور متعلق به گردشگری روستایی است.

این راهنمای تور عنوان می‌کند: درآمد گردشگری روستایی برای اقتصاد و معیشت روستا مناسب است اما متاسفانه گردشگری در برخی از روستاها به گونه‌ای که باید، رشد نکرده و تنها بخشی از مردم روستا از گردشگری روستایی سود می‌برند در عین حال اقتصاد روستاهایی که گردشگری در آنها توسعه پیدا کرده، بهبود یافته است. جوادیه درباره درآمدزایی گردشگری روستایی اظهار می‌کند: درآمد گردشگری روستایی متفاوت از دیگر حوزه‌های گردشگری است. در گردشگری سلامت باید بیمارستانی با تجهیزات کامل تاسیس کرد یا در گردشگری تفریحی باید سایت‌های تفریحی ساخت. در کیش نیز چندین میلیارد هزینه شده تا گردشگران به آن جزیره جذب شوند.

این راهنمای گردشگری روستایی درباره سرمایه‌گذاری در روستاها تصریح می‌کند: در گردشگری روستایی نیازی به سرمایه‌گذاری چندانی وجود ندارد و می‌توان از امکانات موجود کسب درآمد کرد، به همین دلیل سود آن بسیار قابل ملاحظه است. گردشگران در این نوع گردشگری هزینه‌ای نصف هتل 5 ستاره می‌پردازند اما خانه‌ای که در آن اقامت می‌کنند جذابیت‌های به یاد ماندنی خود را داراست.

او اضافه می‌کند: اقامتگاه‌های روستایی با خانه مسافرها متفاوت هستند. خانه مسافرها خانه‌های شهری هستند. گردشگران انبوه در دوران پیک سفر به‌دلیل کمبود اقامتگاه از خانه مسافرها استفاده می‌کنند. اقامتگاه‌های بومگردی روستایی خانه‌های روستایی هستند که به شکل سنتی تزئین شده و اداره می‌شوند. این اقامتگاه‌ها تجربه اقامت در روستا را به مسافر منتقل می‌کنند.

جوادیه در ادامه می‌گوید: خوراک و پوشاک مورد استفاده در گردشگری روستایی نیز غذاها و لباس‌های بومی هستند. در مناطق سردسیر از کرسی استفاده می‌شود و حتی نوع رختخواب‌ها نیز در گردشگری روستایی متفاوت است.

او درباره خدمات گردشگری روستایی و مشاغلی که در این حوزه ایجاد می‌شود، عنوان می‌کند: مدیران خانه‌های روستایی که مسافران را اسکان می‌دهند، آشپزهایی که غذاهای مسافران را می‌پزند، حمل‌ونقل روستایی در جاده‌های ناهموار روستاها که مسافران را با وسایل نقلیه ویژه مانند نیسان و حتی قاطر جابه‌جا می‌کنند و راهنمای محلی که می‌توانند از اهالی روستا باشند از مشاغلی هستند که در اثر گردشگری روستایی ایجاد می‌شوند.

**در نظر گرفتن سهم مردم بومی

این برنامه‌ریز سفر می‌افزاید: در تعریف گردشگری بومی یا بوم گردشگری باید سهم درآمد و اشتغالزایی را در نظر بگیریم و آن را به‌عنوان معیشت مکمل مدنظر قرار دهیم، نه معیشت جایگزین چراکه نباید شغل‌های روستایی از بین بروند. جوادیه با اشاره به اینکه گردشگری کشاورزی نیز ظرفیت خوبی برای توسعه در روستاها دارد اضافه می‌کند: به طور کلی در نظر گرفتن معیشت روستایی موجب توسعه گردشگری روستایی می‌شود چراکه اگر گردشگری سودی برای روستاییان نداشته باشد از رشد آن جلوگیری می‌کنند.

او می‌افزاید: صنایع‌دستی، تولید محصولات لبنی بومی و مشاغل کشاورزی و باغی نیز به موجب رشد گردشگری روستایی گسترش می‌یابند.