پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بزرگمهر حسین‌پور از چهره‌های برجسته و محبوب کاریکاتور و انیمیشن‌سازی کشور، کمیک استریپ را زنده‌ترین هنر دانست و گفت: مشکل اصلی این حوزه در ایران، عدم سرمایه‌گذاری و نبود روحیه کار گروهی است و ناشران نمی‌توانند جسارت کرده و در زمینه‌ای که هنوز در کشور جا نیفتاده، سرمایه‌گذاری کنند.
بزرگمهر حسین‌پور درباره موضوع «بررسی وضعیت کمیک استریپ در ایران» اظهار کرد: کمیک استریپ بی‌شباهت به سینما نیست و مانند ساختن فیلم کوتاه است و از آنجا که یک کار گروهی و هزینه‌بر بوده و باید افراد زیادی دست به دست دهند تا کتاب یا مجموعه‌ای کمیک خلق کنند،ضروری است تا افراد مشخصی دور هم جمع شوند و هرکدام گوشه‌ای از کار را انجام دهند.
این چهره برجسته و محبوب کاریکاتور و انیمیشن‌سازی با بیان این‌که در تولید کمیک استریپ کار تیمی یک اصل محسوب می‌شود، یادآور شد: از آنجا که ما در کارهای گروهی همیشه ضعف داشته‌ایم و از سویی افراد متخصص هم در این سال‌ها تربیت نکرده‌ایم، هنگام اقدام به تولید کمیک استریپ، متوجه می‌شویم که با ضعف زیادی روبه‌رو هستیم. در کشور ما طراحان خوبی وجود دارند که هم‌طراز با طراح‌های کمیک استریپ خارجی هستند، اما به دلیل نبود امکانات و توجه کافی به حوزه کمیک استریپ در کشور، بسیاری از طراحان ما جذب کشورهای خارجی شده‌اند. از طرفی جمع‌کردن تعدادی افراد متخصص اعم از نویسنده، تصویرگر، طراح و مدیر هنری هزینه‌بر است؛ بنابراین باید پروژه تولید شده درآمدزا باشد تا سرمایه‌گذاران بتوانند روی آن سرمایه‌گذاری کند. اما از آنجایی که فروش کتاب در ایران پایین است و کسی نمی‌تواند فروش آثار را تضمین کند، هنوز نتوانسته‌ایم سرمایه‌گذاران جدی‌ای را برای تولید کمیک استریپ در ایران جذب کنیم.
نبود سرمایه‌گذار و ضعف کار تیمی کمیک را تهدید می‌کند
حسین‌پور در ادامه با اشاره به شباهت و تفاوت کمیک‌استریپ و سایر هنرها گفت: کمیک استریپ هنری کاملا مستقل است اما شباهت‌هایی با سایر هنرها دارد. به‌عنوان مثال کمیک هم مانند فیلم باید دارای فیلم‌نامه باشد و کاراکترهایش در جایگاه هنرپیشه قرار می‌گیرند. ارتباط فریم‌هایش مانند دکوپاژ و تدوین است و شیوه‌های دکوپاژش کار کارگردانان است و باید انتخاب درستی روی بازیگران انجام شود و برای آنها طراحی لباس، طراحی صحنه و جایگاه دوربین تعریف
شود.
وی افزود: همچنین در معضلاتی که کمیک به آن دچار است (اعم از نبود سرمایه‌گذاری و ضعف کار تیمی) با انیمیشن مشترک است. امروزه به همان اندازه که به سینما رسیدگی می‌شود، به انیمیشین هم رسیدگی می‌شود، اما همیشه کمیک استریپ‌ها تبدیل به فیلم‌های سینمایی می‌شوند نه انیمیشن. شانسی که انیمیشن دارد این است که سرمایه‌گذاران دولتی بسیاری دارد اما همین سرمایه‌گذاران نمی‌دانند که در حال حاضر کمیک‌استریپ می‌تواند بیشتر از انیمیشن تاثیرگذار باشد. همچنین کمیک استریپ با کاریکاتور نیز تفاوت زیادی دارد البته در طراحی یکی هستند اما با این تفاوت که کمیک لزوما دارای موضوع طنز نیست، ولی کاریکاتور لزوما طنز است.
کار تیمی در ایران در هیچ حوزه‌ای موفق نبوده است
نویسنده کتاب «من گوساله‌ام» با اظهار تاسف از این‌که کار تیمی در ایران در هیچ حوزه‌ای موفق نبوده، اظهار کرد: این مساله فقط مختص به تولید کمیک‌استریپ نیست و حوزه‌های دیگری اعم از سینما، ورزش و اقتصاد را نیز در بر می‌گیرد؛ البته استثناهایی هم وجود دارد. به‌عنوان مثال افرادی مانند اصغر فرهادی در سینما یا ورزشکاران ما در تیم ملی والیبال توانسته‌اند تا حدودی از کار تیمی نتیجه بگیرند، اما باید توجه داشته باشیم اگر در حوزه‌ای مانند سینما توانسته‌ایم موفق‌تر عمل کنیم به خاطر حمایت دولت و سرمایه‌گذاران از این حوزه است، اگر حمایتی که از سینما شده است از هنر کمیک استریپ هم می‌شد، می‌توانستیم آثار خوبی در این حوزه خلق کنیم، چراکه کمپانی‌های بزرگ در کشورهای خارجی با سرمایه‌گذاری‌های گسترده اقدام به تولید آثار کمیک استریپ می‌کنند. «تن‌تن»، «بتمن» و «اسپایدرمن» اتفاق‌های بزرگی بوده که در آمریکا رخ دادند و هنوز هم با همان قدرت حضور دارند. آمریکایی‌ها بسیار هوشمندانه روی حوزه کمیک استریپ سرمایه‌گذاری کردند.
به گفته وی هنوز کمیک استریپ‌ها پرفروش‌ترین کتاب‌های جهان هستند و باید بررسی شود که چه چیزی در کمیک استریپ وجود دارد که همچنان بالاترین تیراژ را در سطح جهان به خود اختصاص داده است. به‌عنوان مثال کمیک استریپ‌هایی با عنوان «مانگا» در ژاپن تیراژهای میلیونی دارند، چون ژاپنی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید روی حوزه کمیک استریپ سرمایه‌گذاری کنند و ژانری با عنوان «مانگا» را به‌وجود آورده‌اند و با شعار هر ژاپنی یک مانگا اقدام به تولید این کمیک استریپ‌ها کرده‌اند.
کمیک استریپ زنده‌ترین هنر دنیاست
حسین‌پور، با تاکید بر این‌که کمیک را باید از کتاب جدا کنیم چراکه کمیک استریپ حوزه‌ای مستقل بین کتاب و سینما است، ادامه داد: وقتی کمیک را از سایر رشته‌ها جدا کنیم و بفهمیم که این حوزه هم مانند سینما، موسیقی و تئاتر به خودی خود یک هنر مستقل است که با تصویر سخن می‌گوید، می‌بینیم که کمیک استریپ زنده‌ترین هنر دنیاست و روی پرفروش‌ترین حوزه‌ها در سطح جهان مانند سینما بسیار تاثیرگذار است و وقتی فیلمی براساس آن ساخته می‌شود، همواره جزو پرفروش‌ترین فیلم‌ها در سطح جهان می‌شود، اما متاسفانه این اتفاق در ایران رخ نداده است.
مردم ایران اصولاً کتاب نمی‌خوانند
این کاریکاتوریست مشکل اصلی حوزه کمیک استریپ در ایران را در درجه نخست
عدم سرمایه‌گذاری در این حوزه و در درجه دوم نبود روحیه کار تیمی در ایران دانست و افزود: البته من به ناشران ایرانی حق می‌دهم که در این حوزه وارد نشوند؛ آنها زخم‌خورده‌اند. مردم ایران اصولاً کتاب نمی‌خوانند. در کشور ما تعداد کتاب‌های پرفروش بسیار کم است و ناشران نمی‌توانند جسارت کنند و در حوزه‌ای که هنوز در کشور جا نیفتاده، سرمایه‌گذاری کنند. برای شروع کار ابتدا باید دولت و نهادهایی مانند شهرداری‌ها و موسسات اقدام به سرمایه‌گذاری کرده و آثار کمیک استریپ خلق کنند تا ناشران خصوصی فروش و استقبال از آن‌را ببینند و با خیالی آسوده‌تر وارد گود شوند. ناشر باید بداند که کمیک استریپ در واقع یک فیلم کاغذی است؛ ناشران می‌دانند که کمیک استریپ بسیار هزینه‌بر است و هزینه آن 10 برابر کتاب کاغذی است، ولی نمی‌تواند قیمت آن‌را 10 برابر کند، زیرا در آن صورت بسیاری از مردم کتاب را نمی‌خرند.
ادبیات کهن ما قابلیت زیادی برای تبدیل شدن به «استوری‌بورد» دارد
حسین‌پور در ادامه به ظرفیت متون کهن در ایران برای تولید کمیک استریپ برشمرد و گفت: داستان‌های ما آنقدر غنی و جذاب هستند که به راحتی می‌توانند تبدیل به کمیک استریپ شوند. ما در حوزه ادبیات کهن، ادبیات فولکلوریک، ادبیات معاصر، ادبیات عرفانی، ادبیات جنگ و ادبیات طنز ظرفیت‌های زیادی برای پرداخت به کمیک استریپ داریم و می‌توانیم شروع به تولید کتاب‌هایی در این زمینه کنیم. همچنین نویسندگان توانایی در این حوزه داریم که به راحتی قابلیت خلق «استوری‌بورد» را برای خلق کتاب‌های کمیک‌استریپ دارند.
وی با بیان این‌که بازآفرینی داستان‌های کهن روشی برای تولید «استوری‌بورد» است، اظهار کرد: اشتباهی که در طول سال‌ها انجام داده‌ایم این بوده که تصور می‌کردیم که ما رستم داریم و چرا به آن نمی‌پردازیم. به همین دلیل به‌صورت مکرر در داستان‌های گوناگون به رستم پرداخته‌ایم و این تکرارگویی‌ها سبب شده حال و هوای جوان ایرانی از رستم به‌هم بخورد. باید توجه داشت اگر نویسندگان خارجی از بتمن و اسپایدرمن می‌گویند و آن‌را خیلی راحت به خورد بچه‌های ما می‌دهند، دلیلش این است که بتمن و اسپایدرمن با نگاهی رو به آینده و کاملا به‌روز تولید می‌شوند و نویسندگان آنها به خلق ایده‌های نو می‌اندیشند، ولی ما همیشه در حال نبش قبر و بیان داستان‌های قدیمی هستیم و این احمقانه‌ترین شیوه ارائه فرهنگ کهن‌مان است. باید با ایده‌هایی جدید شخصیت‌های داستان‌های کهن را به‌روز کرده و برای نوجوانان بیان کنیم. جوان امروزی نمی‌تواند متن شاهنامه را به خوبی درک کند و اصلا نباید هم درک کند، ما باید رستم را به گونه‌ای جدید و مطابق سلیقه نوجوانان امروزی بازسازی کنیم.
کمیک استریپ قالب بسیار قدرتمندی دارد و می‌تواند سازنده یا ویرانگر باشد
نویسنده کتاب «قصه‌های جزیره» در بخش دیگری از سخنانش درباره کمیک آموزشی توضیح داد: کمیک استریپ یک قالب است و مانند یک ظرف هر چیزی در آن گنجانده می‌شود و می‌تواند سازنده یا ویرانگر باشد و بر همین اساس هم قدرتمند است و هم قالبی تاثیرگذار دارد. به وسیله کمیک آموزشی می‌توانیم به بهترین شکل مخاطبان را آموزش دهیم یا به بهترین نحو آنها را ویران کنیم. در جاهایی مانند سازمان
یونیسف یا سازمان ملل بخشی تحت عنوان «آموزش در قالب کمیک استریپ» ارائه می‌شود و بسیاری از مسائل را با کمک کمیک استریپ طراحی و به مخاطبانشان ارائه می‌دهند و همه افراد حتی کسانی که سواد ندارند نیز می‌توانند از طریق تصاویر پیام‌های موردنظر را دریافت کنند. از سویی دیگر کمیک استریپ دارای مزیت مهم دیگری نیز هست؛ مثلا همچون فیلم و انیمیشن برای دیده شدن نیازی به ابزار ندارد.
وی با تاکید بر این‌که باید بتوانیم روی همه مخاطبان تاثیر بگذاریم و هدف ما نباید فقط جلب توجه قشر کتابخوان باشد، ادامه داد: کمیک آموزشی یک اتفاق خوب است. در حال حاضر برخی از سازمان‌ها برای طرح بحث ایدز یا سازمان تامین اجتماعی برای بیان برنامه‌هایشان و همچنین شهرداری در طرح کتاب مترو اقدام به تولید کمیک استریپ‌هایی در این زمینه کرده‌اند و جرقه‌هایی زده شده، اما متاسفانه این‌ها جزیره‌های جدا از هم هستند و هنوز به شکل منسجم درنیامده‌اند؛ اما طرح‌های موفقی هستند. به‌عنوان مثال طرح کتاب مترو که من چندی پیش آن‌را انجام دادم با حمایت شهرداری در تیراژ 500 هزار نسخه منتشر و با قیمت بسیار ارزان (هر جلد صد تومان) عرضه شد و مردم بسیار استقبال کردند و بر همه مخاطبان اعم از مردم عامی و عادی تاثیر گذاشت.
حسین‌پور در قالب یک پیشنهاد راه‌اندازی یک مرکز کمیک استریپ را در کشور مطرح کرد و افزود: تاسیس این مرکز یعنی ایجاد نقطه‌ای برای شروع حرکت کمیک استریپ. نویسندگان طنز، نویسندگان جدی‌نویس، طراحان رئال، طراحان کاریکاتور، متخصصان کامپیوتر، متخصصان رنگ و همه افرادی که به نوعی در تولید کمیک نقش دارند، می‌توانند در این مرکز جمع شوند، تا همه ارگان‌ها بتوانند به آنجا مراجعه کرده و تولید کار سفارش دهند. باید با انجام کار گروهی بزرگی، جریان کمیک استریپ را در کشور راه بیاندازیم و به این وسیله هم در زنده نگه‌داشتن ادبیات کهن و ادبیات معاصر و هم در زمینه خلق کردن داستان‌هایی که نگاهی به آینده دارند، بکوشیم.
گذری بر کارنامه حرفه‌ای بزرگمهر حسین‌پور
بزرگمهر حسین‌پور، متولد 1355 است. وی به‌عنوان انیمیشن‌ساز و کاریکاتوریست از سال 1369 فعالیت خود را در نشریات آغاز کرد و یکی از چهره‌های برجسته و محبوب کاریکاتور و انیمیشن‌سازی است که در نشریه‌های مختلف مانند گل آقا، کیهان کاریکاتور، سروش نوجوان، روزنامه آفتابگردان، روزنامه اقبال و هفته‌نامه چلچراغ همکاری داشته است.
«کتاب دودر»، «من گوساله‌ام»، «این سیاستمداران سه نقطه»، «قصه‌های جزیره»، «مجموعه قر و قمبیل»، «ماجراهای دلمه» و «ساندویچ» از کتاب‌های منتشر شده حسین‌پور است. وی جوایز مختلفی مانند جشنواره بین‌المللی آب تهران، جشنواره آسمان آبی تهران و جشنواره مطبوعات را در کارنامه‌اش دارد.
منبع: ایبنا
