پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، حدود ۲۰ سال پیش کودکان بیشتر وقت خود را در بیرون از خانه سپری می‌کردند. دوچرخه سواری می‌کردند و به انجام بازی‌ها و ورزش‌های مختلف و یا ساختن قلعه‌های شنی مشغول بودند. این نوع بازی‌های فیزیکی به خلاقیت ذهنی و سلامت جسمی آنان کمک می‌کرد. خانواده از بنیان محکمی برخوردار بود و زمان بیشتری برای باهم بودن اعضای خانواده و هم صحبتی آن‌ها فراهم بود.
اما در عصر حاضر با گسترش تکنولوژی و فناوری، و ورود رایانه به زندگی مردم، زندگی انسان وارد مرحله‌ای شده که اعضای خانواده فرصت کمتری برای با هم بودن دارند. اغلب اعضای خانواده در کنار هم ولی تنها به خود مشغول‌اند و در این بین بنیان خانواده تضعیف شده و دنیای واقعی جای خود را به فضای مجازی داده است. در این بین آنچه که حائز اهمیت است فرهنگ استفاده صحیح از امکانات دنیای مدرن و تکنولوژیک و به خصوص فضای مجازی است.
بر طبق آمارها در هر ثانیه بیش از 4/3 (سه و چهار دهم) میلیارد نفر انسان برابر با 1/46 (چهل و شش و یک دهم) درصد از جمعیت جهان آنلاین هستند. اما در این بین کودکان چه تاثیری از این فناوری می‌پذیرند؟
همه ما می‌دانیم امروزه کمتر کودکی وجود دارد که بازی‌های رایانه‌ای را تجربه نکرده باشد. این بازی‌ها آنقدر به سرعت گسترش یافته‌اند که مشکلات جدی و فراوانی را برای کودکان ایجاد کرده است.
آسیب های جسمانی
یکی از مهم‌ترین عوارض ناشی از کار کردن طولانی مدت با لوازم دیجیتال از قبیل رایانه و تلفن‌های هوشمند، بروز مشکلات چشمی در کودکان است. به گفته متخصصان نمایشگر این دستگاه‌هاً معمولا نورهایی تحت عنوان نور آبی از خود ساطع می‌کند و خیره شدن طولانی مدت به آن‌ها مشکلاتی از قبیل ضعف بینایی، خشکی چشم، تاری دید و سردرد به همراه دارند.
در گذشته کودکان ساعت‌ها از انجام بازی‌های فیزیکی لذت می‌برند و همین بازی‌ها ضامن سلامت جسمانی کودک بود. اما اکنون به دلیل اینکه کودکان ساعت ها بطور ثابت در یک وضعیت قرار می‌گیرد، به مرور زمان و در بزرگسالی از آسیب دیدن ستون فقرات خود رنج خواهد برد.
یکی دیگر از عوارض بی‌تحرکی کودکان افزایش وزن است. شاید در ابتدا این مطلب آنچنان جدی به نظر نرسد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد کودکان چاق در بزرگسالی 50 درصد بیشتر در معرض مشکلات قلبی و عروقی و همچنین دیابت قرار می‌گیرند.
کودکانی که بیشتر وقت خود را مشغول پرداختن به رایانه و بازی های رایانه‌ای هستند اغلب دچار آسیب در ناحیه مچ دست شده و از دردهای شدید این ناحیه رنج می‌برند.
آسیب های رفتاری
درست در زمانی که کودک نیاز به برقراری ارتباط با همسالان خود دارد، تا با این وسیله تجربه کسب کرده و توانایی برقرار کردن ارتباط صحیح با دیگران را بیاموزد، تمام وقت خود را سرگرم فضای مجازی شده است. از آنجا که این سرگرمی‌ها به صورت انفرادی انجام می‌شوند، معمولا این کودکان منزوی و خجالتی هستند، تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران ندارند و حتی دچار افت تحصیلی می‌شوند.
تحقیقات نشان داده چنین کودکانی در صورت منع شدن از این سرگرمی‌ها به پرخاشگری و بهانه‌گیری متوسل می‌شوند و متاسفانه باید گفت این کودکان معتاد به تکنولوژی شده اند.
باید گفت که کودکان عصر دیجیتال مهارت‌های یادگیری سنتی را ازدست داده‌اند. بازی‌ها در گذشته تنها وسیله سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت کودکان نبود، بلکه پاسخی به نیازهای جوامع بود. کودکان در بسیاری از این بازی‌ها نقش‌هایی را تمرین می‌کردند که در بزرگسالی باید بر عهده می‌گرفتند. علاوه بر این با توجه به جمعی بودن اغلب این بازی‌ها، کودکان بسیاری از موازین رفتاری و آداب را می‌آموختند. در این بازی ها کودکان آداب و سنن جوامع خود، بایدها و نبایدها و ارزش‌های آن را فرا می‌گرفتند. اما در بازی های رایانه‌ای امروزی که بیشتر مبتنی بر یک فضای فرهنگی غریبه (و گاهی معاند) با آداب و سنن ما است مشکل بزرگی در روند اجتماعی شدن کودکان، آن هم متناسب با فرهنگی اصیل، ایجاد شده است.
به طور کلی سه عامل کلیدی برای سلامت جسمانی و روانی در رشد کودک تحرک, لمس و ارتباط با دیگران شناخته می‌شود و زمانیکه این سه عامل وجود نداشته باشد پیامدهای ویرانگری رخ خواهد داد.
محاسن
هرچند تکنولوژی دنیای امروز که کودکان از آن استفاده می‌کنند می‌تواند مضر و آسیب زا باشد، اما برخی جنبه‌های مثبت آن را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. نرم‌افزارهای کمک آموزشی، آموزش زبان، بازی‌های تقویت حافظه و تقویت هوش‌های چندگانه، از مواردی هستند که می‌توانند به رشد ذهنی کودک کمک کنند. اما فراموش نکنیم که این مزایا را تنها در صورت استفاده صحیح و رعایت اعتدال میتوان انتظار داشت.
به نظر برخی پزشکان، بازی های رایانه‌ای برای کمک به افراد مبتلا به بیماری‌های فلج مغزی یا نارسایی در تشخیص واژه‌ها مفید است. بازی های رایانه‌ای می‌تواند به برخی هماهنگی‌های میان چشم، اعصاب و اعضا کمک می‌کند. پس نکته مهم این است که کودک در چه سنی و چطور از تکنولوژی استفاده کند.
راهکارهای کاهش آسیب فرزندان از تکنولوژی
تکنولوژی آنچنان در زندگی روزمره گسترش یافته که خواه ناخواه وقت زیادی از کودکان را به خود اختصاص می‌دهد و اینکه بخواهیم به کلی از آن صرف نظر کنیم شاید در عمل غیر ممکن باشد. اما میتوان با رعایت چند نکته آسیب‌های ناشی از استفاده نادرست از این فناوری را به حداقل رساند.
- آموزش مهارت‌های لازم به کودکان از طریق صحبت کردن با آنان
- همکاری خانواده با فرزندان، بصورتیکه والدین از بازی‌ها و نرم‌افزارهایی که در دسترس کودکان است اطلاع کافی داشته باشند و گاهی نیز با آنان همراهی کنند
- قرار دادن کامپیوتر در جایی که قابل کنترل و اطلاع اعضا خانواده باشد
- بازی کردن با کودکان و ایجاد فضای گرم و صمیمی درون خانواده، چراکه وقتی فضای درون خانه سرد و بی‌روح باشد کودکان به ناچار سراغ سرگرمی‌های دیگری خواهند رفت
- تعیین قوانینی پیرامون استفاده صحیح؛ والدین می‌توانند با کمک فرزندان قوانینی وضع کنند که بین بازی‌های رایانه‌ای و بازی‌های فیزیکی و یا وظیفه‌های شخصی هر کودک تعادل ایجاد کنند
به گفته‌ی فرشاد صمیمی، یکی از بازی‌سازان وطنی، استاندارد مدت زمان بازی برای سنین 4 تا 18 سال، حداکثر 2 ساعت در روز است، چیزی که در حال حاصر بسیار بیشتر از این مقدار است. بعلاوه خانواده‌ها در تهیه‌ی بازی برای کودکان خود حتماً باید به رده‌بندی سنی بازی مورد نظر توجه کنند.
بنابراین خانواده‌ها باید با در نظر گرفتن این نکات و ملزم کردن کودکان به حفظ تعادل در استفاده از رایانه و نیز انجام بازی‌های فیزیکی و محیطی با کودکان، می‌توانند از آسیب‌های فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای در امان باشند.
نویسنده: ز. بخشوده
