پایگاه خبری تحلیلی فناوری های نرم و فرهنگی رصد و تحلیلی بر وضعیت صنایع فرهنگی و خلاق
به گزارش فناوری فرهنگی، بازیهای رایانهای دارای مزایا و معایبی است که آگاهی خانواده‌ها از این موضوع می‌تواند به آنها کمک کند که چگونه به تربیت صحیح فرزندان خود و استفاده آنها از این ابزارها بی اندیشند .
– بازی وسیله‌ای است که باید کودک را برای ورود به دنیای بزرگترها آماده کند و اشتباه است که والدین آن را صرفا به عنوان سرگرمی بچه‌ها تلقی کنند.
– در بازیهای سنتی ارتباط متقابل وجود دارد. به عبارتی فرد با کودکی تقریبا هم سن و سال خود و با توانایی‌هایی هم سطح خود بازی می‌کند، اما در بازی های رایانه ای کودک با یک رایانه و در تنهایی خود بازی می کند.
– بازی های سنتی اغلب با تحرک جسمی بیشتر همراهند و بچه ها را به زندگی جمعی و تعامل با دیگران در دنیای واقعی سوق می دهند. کودکان در بازی های سنتی یاد می گیرند که چگونه با دیگران تعامل داشته باشند و با همدلی آنچه که خود دارند با دیگری تقسیم کنند و از با هم بودن لذت ببرند.
– عوارض چشمی و بینایی، آسیبهای ساختار بدن و ستون فقرات،کتف و گردن و مچ دست، اضافه وزن، اختلال در خواب و تغذیه، بروز هیجان های شدید عصبی، تمایل به رفتارهای خلاف قانون و هنجارگریزی در کاربران، تقویت حس پرخاشگری و ستیزه‌جویی و تخریبگری، انزوا طلبی و گوشه گیری و ضعف در تعامل با محیط واقعی و همسالان، کاهش تعامل با والدین و سایر اعضای خانواده، کاهش توجه به مطالب درسی و افت تحصیلی، تقویت حس خودخواهی و زیاده خواهی افراطی، ضعف در مهارت های ارتباطی و اجتماعی کاربران، سرخوردگی، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس و خود اتکایی از مهم ترین آسیب بازی های آنلاین است.
– بازی رایانهای باید متناسب با سن و جنسیت و روحیات فرزندان انتخاب شود، توجه به هولوگرام روی بازی ها، انتخاب سبک‌های مناسب بازی با توجه به شرایط جسمی، فکری، سنی و روحی و روانی فرزندان مناسب تر به نظر می رسد.
– بازی رایانهای خوب است که روحیه همکاری و نوع دوستی در فرد پرورش داده شود. ضمن اینکه بسیاری از مهارت های اجتماعی را در همین گونه بازی ها فرا بگیرد .
– رها نکردن فرزندان و برنامه ریزی مناسب برای پرکردن اوقات آنها با فعالیت های مفید و تفریحات سالم برای کاستن از میزان فعالیت آنها در فضای بازیهای رایانهای باید مورد توجه خانواده‌ها باشد.
پژوهش خبری صدا و سیما: از زمان توسعه و گسترش رایانه‌ها کم کم سروکله بازیهای رایانه ای هم پیدا شد. قبل از اوج گرفتن بازیهای رایانهای و محبوبیت آن برای کاربران، بازیهای سنتی و در فضای بازی رواج داشت. رفته رفته این رقیب سنتی از سوی رقیب جدید خود کنار زده شد و این بازیهای کامپیوتری بود که جز محبوب‌ترین بازی‌ها برای بچه‌ها به حساب آمد. هر چند به اعتقاد برخی کارشناسان، این بازیهای رایانهای در کنار ضعف‌های زیاد خود مزایایی نیز دارد و برخی از بازیهای فکری و معمایی در فضای مجازی می‌تواند سلول‌های مغزی را به فعالیت واداشته و فکر کودکان را تقویت کند و موجب رشد خلاقیت و بالندگی ذهنی فرزندان شود. اما تهدیدات جدی آن برای سلامت جسم و روح فرزندان موضوعی است که توجه خانواده‌ها را می طلبد. نوع بازی‌ها، میزان استفاده، توجه به بازیهای سنتی در کنار بازی های رایانهای و… سوالاتی است که این روزها خانواده ها را درگیر آن کرده است. در این تحقیق به دنبال آن هستیم که نحوه مدیریت خانواده ها بر بازی های رایانه ای فرزندانشان را مورد بررسی قرار دهیم.
تعریف بازی
ارائه تعریف جامع و مانعی از بازی که مورد تأیید همه نظریه پردازان روان شناسی باشد وجود ندارد. هر صاحب نظری بر اساس تجارب، مشاهدات، اعتقاد، نگرش و دیدگاه خود بازی را به نوعی تعریف کرده است و هر یک از این تعاریف با برجسته نمودن جنبه‌ای از بازی دیدگاه خاصی را ارائه نموده است. بین تعاریفی که از بازی شده وجود اشتراک و تشابه زیادی وجود دارد. هارلوک در تعریف بازی می‌نویسد: «بازی» عبارت است از هر نوع فعالیتی که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی، صورت میگیرد. انسان به طور داوطلبانه وارد این فعالیت می شود و هیچ نیروی خارجی و یا اجباری در آن دخیل نیست.
ویژگی‌های بازی
پیاژه روان شناس معروف سوئیسی برای تمیز و تشخیص بازی از کار، پنج معیار را به عنوان شاخص‌های بازی معرفی می‌کند:
1ـ بازی دارای هدف است.
2ـ بازی اختیاری است نه اجباری.
3ـ بازی دلپذیر و خوشایند است.
4ـ بازی از قید کشاکش و پرخاش آزاد است.
نمودار شماره یک : شاخص های بازی مناسب
تعریف های متعددی از بازی گرد آمده است که عبارتند از:
لازاروس: فعالیتی فی نفسه آزاد، بی هدف، سرگرم کننده یا تفریحی.
گروس: تمرینی غریزی و بی هدف از اعمالی که در زندگی آینده نقش اساسی دارند.
سی شور: آزادانه ابراز وجود کردن برای کسب لذت مترتب بر آن.
شاند: فعالیتی در جهت تداوم شادمانی.
سوالات تحقیق و پاسخ های کارشناسان
1-اهمیت بازی برای کودکان و نوجوانان چگونه است؟
یادگرفتن زندگی در حین بازی برای کودکان
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: به نظر من انسانها در بازی ارتباط گیری با همسن و سالان و زندگی را می‌آموزند به همین دلیل بازی‌ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
بازی وسیله‌ای برای آماده کردن کودکان برای ورود به دنیای بزرگترها
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: بازی وسیله‌ای است که باید کودک را برای ورود به دنیای بزرگ‌تر آماده کند و اشتباه است که والدین آن را به صرفا عنوان سرگرمی بچه تلقی کنند.
2- بازیهای سنتی و بازی های رایانهای چه تفاوت هایی در سلامت روحی و جسمی فرزندان دارد؟
بازی سنتی، بازی با همسالان؛ بازی رایانه ای، بازی در تنهایی خود
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: در بازی های سنتی ارتباط متقابل وجود دارد. به عبارتی فرد با کودکی تقریبا هم سن و سال خود بازی می کند، با توانایی هایی اندکی کم یا بیش از خود و این اهمیت بسیاری دارد اما در بازیهای رایانه ای کودک با یک کامپیوتر و در تنهایی خود با خود بازی می کند. یکی از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد تنهایی انسان هاست.
نگرانی برای نسل تنها و درون گرای آینده
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: در عصر اطلاعات انسانها شبانه روز خود را با گوشی و بازی‌ها و مطالب و سیل بی امان اطلاعات سپری می کنند. در این شرایط افراد مسن تر وضعیتی به مراتب بهتر از کودکان امروز دارند، چرا که با هم سن و سالان خود بازی کرده‌اند اما بازیهای رایانهای این فرصت را از کودکان سلب می‌کند. بخش اعظم بازیهای سنتی ترکیبی از فعالیت‌های ذهنی و بدنی است و کودکان در هر دو بعد تقویت می‌شوند اما مدتها است در کوچه های شهر من اثری از کودکانی که باهم فوتبال بازی میکنند، نمی‌بینم و متاسفانه این معضل در شهرهای بزرگ و کوچک گریبانگیر بچه ها شده است و کودکان از ترس والدین در خانه ها زندانی می‌شوند. در چنین شرایطی کودکان خوش شانس والدینی دارند که با آنها وقت گذرانده و بازی میکنند اما با توجه به شاغل بودن والدین متاسفانه این بچه‌ها یا به تماشای کانال‌های ایرانی و خارجی کارتونی محکوم می‌شوند و یا با بازیهای رایانهای سرگرم می‌شوند من واقعا نگران نسل تنها و درونگرای آینده هستم.
بازیهای سنتی همراه با تحرک جسمی و تعامل با دیگران در دنیای واقعی
خانم دکتر هدایتی ، جامعه شناس: بازی های سنتی اغلب با تحرک جسمی بیشتر همراهند و بچه ها را به زندگی جمعی و تعامل با دیگران در دنیای واقعی سوق می دهند. کودکان در بازی های سنتی یاد می گیرند که چگونه با دیگران تعامل داشته باشند، و با همدلی آنچه که خود دارند با دیگری تقسیم کنند و از با هم بودن لذت ببرند.
مهارت و تخیل و خلاقیت کاربران در مسیر بازی سازها نه در مسیر واقعی
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: در بازی های مدرن نقش تکنولوژی بیشتر از نقش عامل انسانی است. بازی رایانه ای از قبل و نه از سوی کاربر که از سوی تولید کنندگان برنامه ریزی شده است و گرچه کاربران به خواست خود بازی را پیش می برند و از قدرت تخیل و خلاقیت خود استفاده می کنند اما در نهایت مهارت و تخیل و خلاقیتشان را برای کسب امتیاز در مسیری که بازی سازها پیش بینی کرده اند، جهت می دهند. در حالی که در بازی های تعاملی سنتی بازیگر ها می توانند قواعد بازی را با توافق با یکدیگر تغییر دهند. گاه رقابت در دنیای تخیلی و مجازی بازی های مدرن تا سرحد از بین بردن رقیب پیش می رود. در برخی از بازی ها کسب امتیاز و موفقیت به بهای تخریب محیط اطراف و آسیب رساندن به اشخاص و برداشتن هرگونه مانع از سر راه به دست می آید و این موضوع می تواند درکاهش حس همدلی و مسئولیت پذیری در برابر محیط زیست طبیعی و فیزیکی و محیط انسانی تاثیر گذار باشد.
3- محاسن و معایب بازیهای رایانهای چه می‌تواند باشد؟
محاسن بازی های رایانه ای
قدرت تمرکز و حل مسئله در بازیهای رایانهای
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: در بازی های رایانه ای تحرک جسمی کمتر است ولی در عوض درگیری ذهنی و روانی بیشتر. بازی های رایانهای در افزایش قدرت تمرکز و حل مسئله به کاربران کمک می کنند. در دنیای مجازی ورود به دنیاها و تجربه محیط هایی که در زندگی واقعی برای کاربران شاید امکان پذیر نباشد، می تواند قدرت تخیل و خلاقیت ذهنی کاربران را تا حد زیادی افزایش دهد.
صرفه جویی در وقت و هزینه کاربران
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: از طریق بازیهای رایانهای می توان مطالب آموزشی و علمی مفید را به آسانی به کاربران منتقل کرد، صرفه جویی در وقت و هزینه آموزش و تفریح می‌تواند از طریق بازیهای رایانهای مناسب صورت بگیرد. برخی بازیهای رایانهای می‌تواند باعث تقویت تمرکز و هماهنگی میان چشم، دست و عضلات و افزایش سرعت عکس العمل کاربران شوند.
هماهنگی بین دست و چشم کاربران در برخی بازیهای رایانهای
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: از آنجا که هنگام بازی کودکان فقط به صفحه نمایشگر نگاه میکنند و دستشان همواره برروی کنترلر است، هماهنگی بسیار خوبی بین دست و چشم فرد بوجود می‌آید که بعدها در انجام کارهای یدی بهتر و سریعتر عمل خواهد کرد.
نمودار شماره دو: محاسن بازی های رایانه ای مناسب
عوارض فیزیولوژیکی و روانشناختی بازیهای رایانهای
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: از عوارض جسمی و فیزیولوزیکی و روانشناختی آن نباید غافل بود. عوارض چشمی و بینایی، آسیب های ساختار بدن و ستون فقرات، کتف و گردن و مچ دست، اضافه وزن، اختلال در خواب و تغذیه و …. بروز هیجان های شدید عصبی ،تمایل به رفتارهای خلاف قانون و هنجارگریزی در کاربران، تقویت حس پرخاشگری و ستیزه جویی و تخریبگری، انزوا طلبی و گوشه گیری و ضعف در تعامل با محیط واقعی و هم سن و سال‌ها، کاهش تعامل با والدین و سایر اعضای خانواده، کاهش توجه به مطالب درسی و افت تحصیلی، تقویت حس خودخواهی و زیاده خواهی افراطی، ضعف در مهارت های ارتباطی و اجتماعی کاربران، سرخوردگی، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس و خود اتکایی از مهمترین آسیب بازی های آنلاین است.
کم آوردن وقت برای مطالعه دروس و فراگیری علم(افت تحصیلی)
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: افرادی که ساعت‌های متمادی در اینترنت پرسه می‌زنند و به بازیهای رایانهای می‌پردازند، معمولا برای درس خواندن و فراگیری نکات و مباحث آموزشی وقت کم می‌آورند. به دلیل جاذبه‌ای که این بازی‌ها دارد، بچه‌ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن میکنند، حتی بعضی از کودکان صبح ها زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه رفتن کمی بازی کنند.
آسیبهای جسمانی ناشی از بازیهای رایانهای
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: اختصاص ساعات زیاد برای بازی های رایانه ای، آسیب های جسمانی فراوانی از جمله بروز تیک ها و فشارهای عصبی، سردرد، چشم درد، چاقی، کمر درد، دردهای مفصلی انگشتان و مچ دست، کم خوابی و بی خوابی، اختلال در اشتها و خارج شدن ستون فقرات از حالت طبیعی از نمونه آسیب های جسمانی بازی های رایانه ای است. به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه، چشمان فرد به شدت تحت فشار نور قرار میگیرد و دچار عوارض می‌شود. نوجوان چنان غرق بازی می‌شود که توجه نمی‌کند در یک وضعیت ثابت ساعت‌ها نشسته است و به همین دلیل ستون فقرات و استخوانبندی‌اش دچار مشکل می‌شود.
هم چنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار ثابت و طولانی مدت با رایانه است. پوست هم در معرض مداوم اشعه‌هایی قرار میگیرد که از صفحه رایانه پخش می‌شود و ایجاد تهوع و سرگیجه، به خصوص در کودکان و نوجوانانی که زمینه تهوع دارند، از دیگر عوارض بازیهای رایانهای است.
تقویت حس پرخاشگری
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: مهمترین مشخصه بازیهای رایانه ای حالت جنگی اغلب آن هاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعد بازی با نیروهایی به اصطلاح دشمن بجنگد. استمرار چنین بازی‌هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می‌آورد. خشونت مهمترین محرکه‌ای است که در طراحی جدیدترین و جذاب‌ترین بازیهای کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می‌شود.
گوشه گیر و منزوی شدن کودکان
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند، درونگرا و در جامعه منزوی و در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان می شوند. روحیه انزوا طلبی باعث می شود که کودک از گروه هم سالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری دیگر است.
سر خوردگی، افسردگی و غیر متحرک بودن کودکان در بازیهای رایانهای
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: تصور بیشتر خانواده‌ها این است که در بازیهای رایانهای فرد در بازی مداخله فکری مداوم دارد، اما این مداخله فکری نیست بلکه این بازی‌ها سلول‌های مغزی را گول می‌زند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می‌دهد. پس باید توجه داشته باشیم که هر چه بیشتر در این مسیر حرکت کنیم و حضور رایانه را در زندگی فرزندانمان بیشتر گسترش دهیم، انسان‌هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سر خورده، افسرده، غیر متحرک و غیرسازنده خواهند بود و ابتکار عمل و خود اتکایی نخواهند داشت، در حالی که جامعه ما نیاز به انسان هایی خلاق، مبتکر و متفکر دارد.
نمودار شماره سه: معایب بازی های رایانه ای
3-ویژگی بازیهای رایانهای مناسب برای فرزندان چیست؟
لزوم تناسب بازی های رایانه ای با سن، جنسیت و روحیات فرزندان
دکتر فریفته هدایتی، جامعه شناس: متناسب با سن و جنسیت و روحیات فرزندان بازی ها باید انتخاب شود، توجه به هولوگرام روی بازی ها، انتخاب سبک‌های مناسب بازی با توجه به شرایط جسمی فکری، سنی و روحی و روانی فرزندان، بازی‌هایی که براساس داستان‌ها و افسانه‌های ملی ساخته شده و به لحاظ فرهنگی تربیتی، سنخیت بیشتری با آنها داریم، مناسب تر به نظر می رسد.
لزوم یاد دادن استقلال، روحیه همکاری، نوع دوستی در بازیهای رایانهای
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه: بازیهای رایانهای خوب است که دارای ویژگی‌های زیر باشد:
الف – بازی رایانه ای که فرزندان را مستقل و با قدرت تصمیم گیری بالا بار می آورد، چون این قضیه باعث می شود فرد قدرت تفکر و تصمیم گیری خود را روی خود استوار کند .
ب–بازی های خوب است که روحیه همکاری و نوع دوستی در فرد پرورش داده شود. ضمن اینکه بسیاری از مهارتهای اجتماعی را در همین گونه بازی ها فرا میگیرد .
ج– بازیهای آموزشی خوب است که صرفا برای یادگیری زبان‌های مختلف و ریاضی باشد. در هر مرحله باید بازی سخت‌تر و سریعتر پیش رود تا به کودک کمک کند، ذهن خود را برای یادگیری و پاسخ دهی سریعتر آماده کند.
د– بازی رایانهای خوب است که در مواردی بکوشد فرزندان را ترغیب کند تا سخت بکوشد چون در غیر این صورت به مراحل بالاتر نمی‌رود. در واقع ضرب المثل ” نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود ” را باید به خوبی در ذهن کودکان ایجاد کند.
نمودار شماره چهار: ویژگی بازیهای رایانهای مناسب
4_ والدین با چه شیوه‌هایی می توانند به فرزندانشان در انجام بازیهای رایانهای و انتخاب بازی کمک کنند؟
خانم دکتر هدایتی، جامعه شناس: من به والدین توصیه می‌کنم که درخصوص بازیهای سنتی و رایانهای این کارها را انجام دهند:
1- تشویق کودکان به بازی دسته جمعی سنتی
2- تهیه بازیهای رایانهای آموزنـده، علمـی، تربیتـی و مبتنی بر عقاید اسلامی که در عین حال دارای جاذبه و هیجان کافی باشد.
3- بازی کردن به همراه کودک و معرفی و تشویق و ترغیب فرزندان به بازی های مناسب و آموزنده
4- رها نکردن فرزندان و برنامه‌ریزی مناسب برای پرکردن اوقات آنها با فعالیت های مفید و تفریحات سالم برای کاستن از امکان فعالیت آنها در فضای بازیهای رایانهای
5- قرار دادن رایانه در فضای عمومی منزل مثل نشیمن و پذیرایی
6- توجه به سطح بندی بازی ها برای گروه های مختلف سنی در انتخاب و هدایت فرزندان به سمت بازی‌ها
7- مدیریت زمان و مکان بازی فرزندان
8- استفاده از بازیهای مورد تایید کارشناسان و مراکز معتبر از جمله بنیاد ملی بازیهای رایانهای
9- توجه بیشتر به بازی های معمایی و پرهیز از استفاده بیش از حد از بازی های هیجانی و جنگی و مخرب
10- تشویق فرزندان به ورزش و فعالیت های حرکتی و گردش های دسته جمعی
دکتر معصومه اسمعیل نژاد، کارشناس رسانه:توصیه‌هایی که برای والدین دارم این است که:
1.به بازی کودکان اهمیت دهیم زیرا زندگی آنها در بازی شکل واقعی به خود میگیرد.
2.تلاش کنیم تا بازیهای کودکان متناسب با فرهنگ و ارزش های خانواده باشد.
3.با دقت در تفکرات خلاق و پویایی کودکان در حال بازی، می توانیم با چگونگی شخصیت آنها بیشتر آشنا شویم.
4.در بازی کودکان دخالت نکنیم اما راهنما و کمک کننده خوبی باشیم.
5.با همبازی شدن با کودکان راه دوستی‌ها را باز کنیم و راه پنهان کاری‌های دورهی نوجوانی را ببندیم.
6.کاری کنیم که بازی به صورت تجربه‌ای لذت بخش در ذهن کودک باقی بماند.
7.برای توقف کردن بازی از امر و نهی استفاده نکنیم.ش
8.با توجه به روحیه کنجکاو کودک به گونه‌ای او را راهنمایی کنیم که به تفکر مثبت و اندیشه خلاق و سازنده دست یابد.
9.مراقب باشیم که محیط بازی موجب آسیب جسمی فکری و یا روانی نشود.
10.در انتخاب نوع بازی به سن جنس و توانایی‌های فرزندمان توجه کنیم.
11.نوع و مدت زمان بازی فرزندمان را طوری کنترل کنیم که از فشارهای هیجانی و روحی بیش از حد دور باشیم.
12.برای انتخاب الگوهای صحیح زمینه مناسبی را برای بازیهای تقلیدی کودکان نمان فراهم نماییم.
13.وسایل بازی را مناسب سن و رشد کودک تهیه کنیم.
14.آداب اجتماعی و چگونگی رفتار با دیگران را ضمن همبازی شدن با کودکان می توانیم به صورت غیر مستقیم به آنها بیاموزیم.
نتیجه گیری
بازی به اندازه تغذیه صحیح و احساس امنیت و صمیمیت برای رشد فرزندان مهم و ضروری است . بازی کردن فرصتی در تامین و حفظ سلامت جسمی فرزندان خانواده موثر است. بازی عاملی است که به رشد تفکرات و خلاقیت‌های کودک کمک می‌کند. بازی زمینه‌ای برای تمرین مهارتهای اجتماعی،دریچه‌ای برای ابراز احساسات و فراهم کردن فرصتی مناسب برای درک ارزش‌های صحیح اجتماعی است. بازیهای رایانهای دارای مزایا و معایبی است که آگاهی خانواده‌ها از این موضوعات می‌تواند به آنها کمک کند که چگونه به تربیت صحیح فرزندان خود و استفاده آنها از این ابزارها بی اندیشند، اما مهم ترین موضوع در این خصوص درک خانواده‌ها از این نکته است که فرزندان از بینش و زمان کافی برای بازی کامپیوتری برخوردار باشند و این بازی مناسب مرحله رشد آنها باشد.
منبع: صداوسیما
