غوغای فرهنگی و مرگ فرهنگی از تبعات فضای مجازی است

 دکتر “حسین افراسیابی” در نشستی با موضوع “فضای مجازی و فرهنگ” که با همکاری انجمن علمی انسان‌شناسی دانشکده برگزار شد با اشاره به ظاهر ساده و در عین حال پیچیدگی‌ درونی فضای مجازی گفت: فضای مجازی مفهومی است که برخلاف ظاهر ساده‌ای که دارد، انسان را با پیچیدگی‌های بسیاری روبه رو می‌کند و ما امروزه شاهد سبقت گرفتن فضای مجازی از فرهنگ هستیم.

وی در تعریف فرهنگ نیز گفت: فرهنگ، نظام معنایی و شیوه مشترکی است که تعیین‌کننده شیوه زندگی افراد است و در بستر تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد.

افراسیابی فرهنگ و فضای مجازی را مفاهیم سهل و ممتنعی در جهان معاصر دانست و افزود: سهل است از جهت آن که بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان محسوب می‌شود و شاید نتوان این دو را از یکدیگر مجزا دانست.

وی تاثیر فضای مجازی بر فرهنگ را در سده اخیر چشمگیر دانست و گفت: امروزه استفاده از فضای مجازی، باعث فراگیر شدن تعاملات و ارتباطات ما در جهان شده است.

افراسیابی ادامه داد: ورود به عصر اطلاعات، ورود به عصری است که از آن به عنوان عصر مجازی یاد می‌کنند.

وی تغییرات حاصل از فضای مجازی در بحث فرهنگ‌پذیری را به سه شکل نهادزدایی، جامعه پذیری معکوس و هویت فرهنگی نام برد و بیان کرد: نهادزدایی در فرهنگ‌های مختلف صورت گرفته و در دوره‌های قبل از سوی خانواده به فرد منتقل می‌شد، در حالی که امروزه فضای مجازی بر این نهادها غلبه داشته است.

تبدیل فرهنگ به یک پدیده فرامکانی

افراسیابی در تشریح جامعه پذیری معکوس، گفت: فرهنگ نه تنها پدیده‌ای فرامکانی شده بلکه روندی معکوس در پیش گرفته به گونه‌ای که امروزه این فضای مجازی است که به جای خانواده، جامعه‌پذیر شدن فرزندان را برعهده گرفته است.

وی در بیان هویت فرهنگی نیز اظهار کرد: به دلیل آنکه فرهنگ به یک پدیده فرامکانی تبدیل شده، هویت فرهنگی در قالب مکان مشخص صورت نمی‌گیرد بلکه از فرهنگ‌های دیگر تاثیر می‌پذیرد.

افراسیابی سپس به سه نوع فرهنگ کار، ‌فراغت و سرگرمی‌خواهی اشاره کرد و گفت: فرهنگ کار ویژه جوامع سنتی بوده و دغدغه اصلی آنان را شامل می‌شده است، فرهنگ فراغت مختص جوامع مدرن و فرهنگ سرگرمی‌خواهی که مربوط به جوامع امروزی است.

این عضو هیات علمی دانشگاه همچنین معتقد است که فضای مجازی دو مساله غوغای فرهنگی و مرگ فرهنگی را به دنبال دارد.

فضای مجازی، اصلی‌ترین عامل پیچیدگی فرهنگ

دکتر علی روحانی، دیگر عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد ضمن مقایسه فرهنگ در جوامع سنتی و جوامع امروز، گفت: فرهنگ در دنیای سنتی، فرهنگی بسیار خشک است که معمولاً تحرک در آن دیده نمی‌شود اما در فرهنگ امروزی این ساختار به یک ساختار نرم تغییر شکل داده و دارای ویژگی‌های خاصی است که اصلی‌ترین آن سیال بودن فرهنگ است.

وی افزود: ویژگی اصلی فرهنگ در جامعه سنتی، ساختار محکم و مقاوم در برابر تغییرات اجتماعی بوده است.

روحانی فرهنگ را همانند یک ساختمان اجتماعی دانست و افزود:امروزه با ورود به عصر جدید، فرهنگ حالت سنتی و مقاوم خود را از دست داده و شکلی سیال و پویا به خودگرفته است.

وی در ادامه تصریح کرد: این فرایند پیچیدگی فرهنگی در سیاست و سبک زندگی، هویت و غیره، تغییرات فراوانی را به وجود آورده است.

روحانی، اتخاذ سیاست‌های سیال از سوی دولت‌ها، جنبش‌های اجتماعی جدید و بحران‌های منطقه‌ای را از نتایج پیچیده شدن مبحث فرهنگ دانست و تصریح کرد: تنوع سبک‌های زندگی و هویت‌بخشی و هویت‌سازی فرهنگی جنبه دیگری است که باعث شده بسیاری از افراد سبک‌های خاص خود را خلق کنند.

لزوم ارزیابی فضای مجازی با دید جامعه‌شناختی

این عضو هیات علمی دانشگاه افزود: فضای مجازی این امکان رابه تک تک شهروندان می‌دهد تا بتوانند هرچه بیشتر در زمینه فرهنگ نقش داشته باشند؛ لذا این مساله باعث شده پیچیدگی فرهنگی شدیدتر شود که این امر فضا را سیال‌تر خواهد کرد.

روحانی، فرهنگ را دارای چند سبک دانست و گفت: چهار سبک فرهنگی شامل فرهنگ و سیاست، فرهنگ و سبک زندگی، فرهنگ و زنان، علم و فرهنگ که فضای مجازی، جامعه‌پذیری علمی را نیز دستخوش تغییر قرار داده است.

وی، اصلی‌ترین عامل پیچیدگی فرهنگ را فضای مجازی دانست و افزود: با ورود فضای مجازی به زندگی و اجتماع، ممکن است در شناخت فرهنگ و ارزش‌ها دچار تردید شویم.

روحانی در پایان سخنان خود عامل غرق نشدن در فضای مجازی را قرارگرفتن در مرکز آن دانست و تصریح کرد: باید با دید جامعه‌شناختی به ارزیابی فضای مجازی بپردازیم.

گفتنی است پرسش و پاسخ و نمایش کلیپی با موضوع تهدیدات احتمالی فضای مجازی پایان بخش این نشست بود.